იხილეთ წყარო გვერდისთვის სენაკის მუნიციპალიტეტი

{{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული
|სახელი = სენაკის მუნიციპალიტეტი
|მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki>
|სურათი = SZSM-senaki-ka.svg
|ქვეყანა = საქართველო
|რეგიონის ტიპი = მხარე
|რეგიონი = სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე
|მმართველის ტიპი = მერი
|მმართველი = ვახტანგ გადელია {{Tooltip|{{colorbox|#2044BC}}|ქართული ოცნება}}
|მოსახლეობა = 34 300<ref>{{cite web|url=https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/41/mosakhleoba |title=მოსახლეობის რიცხოვნობა რეგიონების და თვითმმართველი ერთეულების მიხედვით|publisher= [[საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური]]|format=XLS|accessdate=2021-11-11|date=1 იანვარი, 2021}}</ref>
|აღწერის წელი = [[2021]]
|სიმჭიდროვე = 76,15
|ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,56 %<br />[[რუსები]] 0,15 %<br />[[სომხები]] 0,10 %<br />[[უკრაინელები]] 0,06 %<br />[[ასირიელები]] 0,06 %<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref>
|სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლები]] 99,10 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014b.htm georgia-religion 2014]</ref>
}}
'''სენაკის მუნიციპალიტეტი''' — [[საქართველოს მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[საქართველო]]ში, [[სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე]]ში. შეიქმნა 1930 წელს [[სენაკის მაზრა|სენაკის მაზრის]] დაშლის შემდეგ. 1935-1989 წლებში ეწოდებოდა ცხაკაიას რაიონი. 2006 წლიდან ეწოდა სენაკის მუნიციპალიტეტი. ადმინისტრაციული ცენტრი ქალაქი [[სენაკი]].

==გეოგრაფია==
სენაკის მუნიციპალიტეტს ჩრდილოეთით ესაზღვრება [[ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი]], ჩრდილო-აღმოსავლეთით [[მარტვილის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთით [[ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[აბაშის მუნიციპალიტეტი]], ხოლო დასავლეთით [[ხობის მუნიციპალიტეტი]]. სენაკის მუნიციპალიტეტის ფართობია 520,7 კმ².<ref name="usaid" /><ref>{{Cite web |url=http://nala.ge/munic/ |title=საქართველოს ადგილობრივ თვითმმართველობათა ეროვნული ასოციაცია |accessdate=2014-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150711131226/http://nala.ge/munic/ |archivedate=2015-07-11 }}</ref>

სენაკის მუნიციპალიტეტის ტერიტორია [[კოლხეთის დაბლობი|კოლხეთის დაბლობსა]] და მთისწინეთს მოიცავს. მთისწინეთის გორაკ-ბორცვიანი ტერიტორია დაფარულია [[ტყე]]ებით. სენაკის მუნიციპალიტეტი იშლება რიონისპირეთიდან და უნაგირას მთის ორივე კალთაზეა გადაჭიმული.

სენაკის ტერიტორია რელიეფის თავისებურების მიხედვით იყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად. ჩრდილოეთი ნაწილი უჭირავს მაღლობებს და სერებს. ეკის მთის საშუალო სიმაღლე ზღვის დონიდან 270 მ-მდეა. ჩრდილოეთით და დასავლეთით ეკის მთა დანაწევრებულია მდ. ცივისა და მისი შენაკადების მიერ სერებად და გორაკ-ბორცვებად.

ქალაქის მახლობლად არის შხეფის, კიკაჩონას, ხაბაზეთის, ზისხირის, სახარბედიოსა და საკირის მთები, შუშანიას სერი (მას კუნძულ მთას ეძახიან მკვიდრნი) და სხვა.

კირქვითა და ცარცით აგებულ ადგილებში მდინარეებმა და ნიაღვრის წყლებმა რელიეფის ჩამოთვლილ ფორმებთან ერთად შექმნეს ღრმა ხევები და ხეობები.

მუნიციპალიტეტის სამხრეთი ნაწილი არის კოლხეთის დაბლობის მნიშვნელოვანი უბანი, რომელიც დასერილია მდ. ცივისა და მდ. ტეხურის შენაკადებით. დაბლობის მაქსიმალური სიმაღლე 30 მ-ს აღემატება. იგი ჩრდილოეთისკენ მაღლდება და წყდება ეკის, შხეფის და ნოქალაქევის გორაკების სამხრეთ კიდესთან.

რელიეფის მრავალფეროვნება და ჰაერის ტენიანობა ხელს უწყობს მდინარეთა ქსელის სიხშირეს.

სენაკის მუნიციპალიტეტი მდიდარია მიწისქვეშა წყლებით, რომელთაგან აღასანიშნავია მინერალური და კარსტული მტკნარი წყაროები. თერმული მინერალური წყაროები გვხვდება სახარბედიოში, ლეძაძამეში, ზანაში, ნოქალაქევში, ფოცხოში, ახალსოფელში და სხვაგან.

მუნიციპალიტეტის ჰავა ზღვის ნოტიო სუბტროპიკულია, თბილი [[ზამთარი|ზამთრითა]] და ცხელი [[ზაფხული]]თ. ჰაერის საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა +13,8 °C. წლის ყველაზე ცივი თვის, [[იანვარი|იანვრის]], საშუალო ტემპერატურა +4,9 °C-ია, ხოლო ყველაზე თბილი თვის, [[აგვისტო]]სი, კი +23 °C. წელიწადში აქ საშუალოდ 1620 მმ ნალექი მოდის, აქედან მაქსიმუმი — [[სექტემბერი|სექტემბერში]] ხოლო მინიმუმი [[იანვარი|იანვარში]].<ref name="usaid">{{Cite web |url=http://nala.ge/uploads/senaki.pdf |title=პროგრამა — საქართველოს რეგიონებში კლიმატის ცვლილებისა და ზემოქმედების შერბილების ზომების ინსტიტუციონალიზაცია |accessdate=2014-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160818032753/http://nala.ge/uploads/senaki.pdf |archivedate=2016-08-18 }}</ref>

== პოლიტიკა ==

=== საკრებულო ===
{| class="wikitable"
!style="background:#ccc" colspan="2" | პარტია
!style="background:#ccc" | 2017<ref name="gevote17">{{Cite web|title=პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2017|url=https://cesko.ge/res/docs/danOK47.pdf|publisher=ცესკო|access-date=2022-07-12|pages=81-82}}{{Dead link|date=ოქტომბერი 2022|bot=InternetArchiveBot}}</ref>
!style="background:#ccc" | 2021<ref name="gevote21">{{Cite web|title=პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2021|url=https://cesko.ge/static/res/docs/2021sakrebuloswevraddameradarcheulipirebi.pdf|publisher=ცესკო|access-date=2022-07-12|pages=100-102}}{{Dead link|date=ოქტომბერი 2022|bot=InternetArchiveBot}}</ref>
!style="background:#ccc" colspan="24" | ამჟამინდელი საკრებულო
|-
| style="background-color: #2044bc  | &nbsp;
| [[ქართული ოცნება]] 
| style="text-align: right" | '''26'''
| style="text-align: right" | '''17'''{{efn|სენაკის შუალედური არჩევნები [[ქართული ოცნება|ქართულმა ოცნებამ]] მოიგო და კიდევ ერთი ადგილი მოიპოვა [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა|ენმ-ს]] ხარჯზე.<ref>{{Cite web|url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/32060948.html|title=სენაკის შუალედურ არჩევნებში "ქართული ოცნების" კანდიდატმა ხმების 96,68% მიიღო|accessdate=2024-06-15}}</ref>}}
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
|-
| style="background-color: #e4012e  | &nbsp;
| [[ნაციონალური მოძრაობა]]
| style="text-align: right" | '''4'''
| style="text-align: right" | '''12'''
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| || || || ||
|-
| style="background-color: #702F92  | &nbsp;
| [[საქართველოსთვის]] 
| 
| style="text-align: right" | '''4'''
| style="background-color: #702f92 | &nbsp;
| style="background-color: #702f92 | &nbsp;
| style="background-color: #702f92 | &nbsp;
| style="background-color: #702f92 | &nbsp;
| || || || || || || || || || || || ||
|-
| style="background-color: #003876" | &nbsp;
| [[ევროპული საქართველო]]
| style="text-align: right" | '''2'''
| 
| || || || || || || || || || || || || || || || ||
|-
| style="background-color: #e7b031 | &nbsp;
| [[საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი|პატრიოტთა ალიანსი]]
| style="text-align: right" | '''1'''
| 
| || || || || || || || || || || || || || || || ||
|-
!colspan="2" | სულ
!align=right | 33
!align=right | 33
!colspan=45 | &nbsp;
|-
|}

==მოსახლეობა==
მუნიციპალიტეტში 62 დასახლებული პუნქტია, აქედან 1 ქალაქია და 61 სოფელი. მუნიციპალიტეტის ადგილობრივი მოსახლეობა 2014 წლის მონაცემებით შეადგენს 39 652 კაცს, აქედან ქალაქად დასახლებულია 21 596 კაცი, მათ შორის 7120 დევნილია. სოფლად ცხოვრობს 18 056 კაცი. მოსახლეობის სიმჭიდროვეა 76,15 კაცი/კმ², რაც ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელს (67 კაცი/კმ²) აღემატება.<ref name="usaid" />

{| class="wikitable"
! რაიონი/მუნიციპალიტეტი<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-division.htm Georgia division]</ref> !! [[მოსახლეობის სრულიად საკავშირო აღწერა 1959|1959 წ. აღწ.]] !! [[მოსახლეობის სრულიად საკავშირო აღწერა 1970|1970 წ. აღწ.]] !! [[მოსახლეობის სრულიად საკავშირო აღწერა 1979|1979 წ. აღწ.]] !! [[მოსახლეობის სრულიად საკავშირო აღწერა 1989|1989 წ. აღწ.]] !! 1991' !! [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2002|2002 წ. აღწ.]] !! [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|2014 წ. აღწ.]] !! 2016' !! 2017' !! 2018'
|-
| სენაკის || 47 553 || 50 336 || 50 774 || 52 681 || 52 600 || 52 112 || 39 652 || 38 500 || 37 700 || 36 900
|}

==ეკონომიკა==
სამუშაო ჯგუფის მიერ, მოსახლეობის ძირითადი შემოსავლის წყარო არის [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] სხვადასხვა დარგები, საჯარო სამსახურები და ვაჭრობა. მუნიციპალური ბიუჯეტის შემოსავლებს ძირითადად უზრუნველყოფს: ვაჭრობა, სოფლის მეურნეობა, ქონების გადასახადი და მცირე მეწარმეობა. წარსულში მუნიციპალიტეტის ძირითად შემოსავლებს უზრუნველყოფდა [[სოფლის მეურნეობა]], გადამამუშავებელი მრეწველობა (საკონსერვო, ღვინის და რძის ქარხნები, სხვა) და [[მრეწველობა]] (ხალიჩების ფაბრიკა, რკინა-ბეტონის კომბინატი, აგურის ქარხანა, სხვა).<ref name="usaid" />

==კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები==
[[ფაილი:Nokalakevi10.jpg|მინი|250პქ|ნოქალაქევის ნაქალაქარი]]
[[ფაილი:Shkhepi_fortress_(2012).jpg|მინი|250პქ|შხეფის ციხე]]
* [[ნოქალაქევი|ნოქალაქევის ნაქალაქარი]];
* ნოსირის აბანო;
* ნოსირის არქეოლოგიური ძეგლი, ძვ.წ. II-I ათასწლეულები
* [[კოტიანეთის ციხე]];
* [[მენჯის ციხე]] (ნაწილობრივ გათხრილი);
* [[შხეფის ციხე]];
* ეკის ნათლისმცემლის სახ. სამონასტრო კომპლექსი, XII ს;
* [[ეკის ეკლესია]], XIII ს;
* [[ეკის ციხე|ეკის ციხის ნანგრევები]], XIII ს;
* ციხეგოჯი არქეოპოლისის საქალაქო-თავდაცვითი კომპლექსი, ძვ. წ. III–ახ. წ. VIII ს;
* [[ნოქალაქევის ორმოცმოწამეთა ეკლესია]], VI ს;
* გოგირდოვანი წყლების აბანო, VI-VII ს;
* [[კოტიანეთის წმინდა გიორგის ეკლესია]], XVIII ს;
* კოტიანეთის ციხის ნანგრევები „არამიშ ნოხორი“, XVIII ს;
* ძვ. სენაკის წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნანგრევები XVIII ს;
* ძვ. სენაკის მაცხოვრის შობის სახ. ეკლესია, XVIII ს;
* „ქუაშ ოხორის“ ციხე, XIII ს;
* საგანგაშო კოშკი - ძველი სენაკი;
* „ჯგემარიონის“ ეკლესიის ნანგრევები - შუა საუკუნეები - ლეძაძამეს თემი;
* კვაუთის მთავარანგელოზის სახ. ეკლესიის ნანგრევები - შუა საუკუნეები;
* მაცხოვრის სახელობის ეკლესიის ნაშთი - ლეძაძამეს თემი;
* ჩიქოვანების აბანო - ლეძაძამეს თემი;
* დადიანების საგვარეულო ნაგებობა - ლეძაძამეს თემი;
* ანტიკური პერიოდის აბანო - ლეძაძამეს თემი;
* შხეფის ციხის კომპლექსი (შუა საუკუნეები) - სენაკი, შხეფის უბანი;
* ღვთისმშობლის შობის სახ. ეკლესია - ზემო თეკლათის დედათა მონასტერი), XIX ს;
* მთავარანგელოზის სახ. მენჯის ეკლესია, XIX ს - სენაკი, მენჯის უბანი;
* „ნაოხვამუშ ეკლესია“, XIII ს - მენჯის თემი;
* საკალანდარიშვილოს წმ. გიორგის სახ. ეკლესია, XIII ს - სენაკი, საკალანდარიშვილოს უბანი;
* [[საკალანდარიშვილოს ციხე|საკალანდარიშვილოს ციხის ნანგრევები]], XIII ს - სენაკი, საკალანდარიშვილოს უბანი;
* ნათლისმცემლის სახ. ტაძარი, XX ს;
* „ხომონის გვირაბი“ - სენაკი, შეფის უბანი;
* ხორშის მაცხოვრის სახ. ეკლესიის ნანგრევები, XIII ს - ხორშის თემი;
* მთავარანგელოზის სახ. ეკლესია (გვიანი შუა საუკუნეები) - ხორშის თემი;
* საგანგაშო კოშკი - ხორშის თემი;
* ნოსირის რომაული ტიპის აბანოს ნანგრევები, VI-VIII სს - ნოსირის თემი II ნორისის უბანი;
* მაცხოვრის შობის სახ. ეკლესია, XXI ს - ნოსირის თემი;
* წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნაშთი, შუა საუკუნეები - გეჯეთის თემი;
* მთავარანგელოზის სახ. ეკლესია - ფოცხოს თემი;
* „ჯგემარიონის ეკლესია“ - ფოცხოს თემი;
* წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნაშთი - უშაფათის თემი;
* მთავარანგელოზის სახ. ეკლესიის ნაშთი - უშაფათის თემი;
* წმ. ბარბარეს სახ. ეკლესიის საძირკვლის ნაშთი, შუა საუკუნეები - თეკლათის თემი;
* საგანგაშო კოშკი - მენჯის თემი.

აღნიშნული ძეგლებიდან [[ნოქალაქევი|ნოქალაქევს]], [[ეკის ეკლესია]]ს, [[შხეფის ციხე]]ს, [[საკალანდარიშვილოს ციხე]]სა<ref name="10/10/2013">[http://www.matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=2047232&lang=ge საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრის ბრძანება № 03/171, 2013 წლის 10 ოქტომბერი, ქ. თბილისი, კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტებისათვის კულტურული მემკვიდრეობის უძრავი ძეგლის სტატუსის მინიჭების თაობაზე]</ref> და [[ნოქალაქევის წმინდა ელენეს ეკლესია]]ს<ref name="10/10/2013" /> [[ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლების სია|ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლის]] სტატუსი აქვს.

==ლიტერატურა==
{{ქსე|11|248-249|დევდარიანი, გ. სვანიძე, დ.}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
*{{ოფიციალური|http://www.senaki.gov.ge/}}

==შენიშვნები==
{{შენიშვნების სია}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{სამეგრელო}}
{{სამეგრელო-ზემო სვანეთი}}
{{სენაკის მუნიციპალიტეტი}}

[[კატეგორია:სენაკის მუნიციპალიტეტი|*]]