იხილეთ წყარო გვერდისთვის კრაისლერ-ბილდინგი

{{ყველაზე მაღალი შენობა
|შენობის_სახელი = კრაისლერ-ბილდინგი
|მშობსახელი = Chrysler Building
|სურათი = [[Image:Chrysler Building by David Shankbone.jpg|center|210px|ხედი ემპაია სტეიტ ბილდინგიდან]]
|მანამდე = 40 უოლ სტრიტი
|აგების_წელი = [[1930]]
|აშენდა = [[27 მაისი]], [[1930]]
|შემდეგი = [[ემპაირ სტეიტ ბილდინგი]]
|დათმო = [[1931]]
|სტატუსი = დასრულებული
|კოორდ = 
|მისამართი = 42-ე ქუჩა/ლექსინგტონ-ავენიუ, [[მანჰეტენი]], [[აშშ]]
|სიმაღლე = 282 მ / 77 სართ.<ref name=skyscraperCenter>{{cite web|url=http://www.skyscrapercenter.com/building/chrysler-building/422|title=Chrysler Building|work=CTBUH Skyscraper Database|accessdate=28 მაისი, 2018}}</ref>{{sfn|Nash|McGrath|1999|p=63}}
|ლიფტი = 32<ref name=skyscraperCenter/>
|შენდებოდა = [[1928]]-[[1930]]
|არქიტექტორი = უილიამ ვან ალენი
|მფლობელი = {{ubl|Abu Dhabi Investment Council (90%)|Tishman Speyer (10%)}}
}}
'''კრაისლერ-ბილდინგი''' ({{lang-en|Chrysler Building}}, '''კრაისლერის შენობა''') — 319 მეტრის (1048 [[ფუტი]]) სიმაღლის [[არტ-დეკო]]ს სტილის ცათამბჯენი, რომელიც მდებარეობს [[ისტ-საიდი|ისტ-საიდ]] [[მანჰეტენი|მანჰეტენზე]], 42-ე ქუჩისა და ლექსინგტონის-ავენიუს გადაკვეთაზე. თავდაპირველად აგებულ იქნა კორპორაცია [[კრაისლერი]]ს მიერ, თუმცა ამჟამად შენობა Abu Dhabi Investment Council (90%) და Tishman Speyer (10%) საკუთრებაშია. კრაისლერ-ბილდინგი პირველი ნაგებობა იყო მსოფლიოში, რომლის სიმაღლემ 1000 ფუტს გადააჭარბა. დასრულდა რა [[1930]] წელს, შენობა მყისვე გახდა ქალაქ [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკის]] სიმბოლო.

==ისტორია==
შენობის პროექტი ეკუთვნის [[უილიამ ვან ალენი|უილიამ ვან ალენს]], რომელიც [[რეინოლდსი, უილიამ|უილიამ რეინოლდსის]] შეკვეთით შესრულდა. პროექტი შემდგომში [[კრაისლერი, უოლტერ|უოლტერ კრაისლერმა]] შეიძინა საკუთარი კომპანიის შტაბ-ბინისთვის.

შენობის აგების პერიოდში ნიუ-იორკის მშენებლები ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ მსოფლიოში უდიდესი ცათამბჯენის შექმნაში. კრაისლერ-ბილდინგის მშენებლობა მიმდინარეობდა განუმეორებელი სისწრაფით - 4 სართული კვირაში - და მასზე არც ერთი მშენებელი-მუშა არ დაღუპულა. დასრულებამდე ცოტა ხნით ადრე შენობა სიმაღლით [[სევერანსი, კრეიგ|კრეიგ სევერანსის]], [[უოლ სტრიტი|უოლ სტრიტზე]] მდებარე ცათამბჯენს გაუტოლდა; ამ ფაქტით აღშფოთებულმა სევერანსმა საკუთარ შენობას სასწრაფოდ დაამატა ორი ფუტი (60 სმ) სიმაღლეში, მსოფლიოს უმაღლესი შენობის ტიტულის მოსაპოვებლად (ეს ტერმინი გამორიცხავს ისეთ ნაგებობებს, როგორიცაა [[ეიფელის კოშკი]]).

თუმცა ვან ალენს საიდუმლოდ უკვე ჰქონდა აღებული ნებართვა კრაისლერზე 125 ფუტი (38.1 მ) სიმაღლის ქიმის დასამონტაჟებლად, რომელსაც ასევე კონსპირაციულად ამავე შენობის შიგნით აწყობდნენ. ქიმი, რომელიც "ნიროსტას" უჟანგავი ლითონისა იყო, შენობის თავზე აღმართეს [[1929]] წლის [[23 ოქტომბერი|23 ოქტომბერს]], რამაც კრაისლერ ბილდინგი არა მხოლოდ მსოფლიოს უმაღლესი შენობა, არამედ მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობა გახადა. ვან ალენი და კრაისლერი ამ ტიტულით მხოლოდ ერთი წელიღა ამაყობდნენ, ვინაიდან სწორედ ამ პერიოდში დასრულდა მშენებლობა [[ემპაია სტეიტ ბილდინგი|ემპაია სტეიტ ბილდინგზე]]. ამ ფაქტით განაწყენებულმა ბატონმა კრაისლერმა ვან ალენს გასამრჯელოს გადახდაზე უარი განუცხადა. კრაისლერ ბილდინგი საზოგადოებისთვის [[1930]] წლის [[27 მაისი|27 მაისს]] გაიხსნა.{{sfn|Landmarks Preservation Commission|1978|p=2}}<ref name=NYT-Chrysler-Open-1930>{{cite web | title=CHRYSLER BUILDING, CITY'S HIGHEST, OPEN | website=The New York Times | date=28 მაისი, 1930 | url=http://query.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=9904E4DB1538E03ABC4051DFB366838B629EDE | access-date=4 ნოემბერი, 2017 }}{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

==არქიტექტურა==
კრაისლერ-ბილდინგი ამერიკული [[არტ-დეკო]] სტილის თვალსაჩინო ნიმუშია, ხოლო ცათამბჯენის კოშკის ოვალური ორნამენტები იმდროინდელი კრაისლერის ავტომობილების საბურავების სახურავის იმიტაციაა. შენობას მიიჩნევენ ნიუ-იორკის არტ-დეკოს პერიოდის არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშად, რაც თავისთავად ითვლება ერთ-ერთ ულამაზეს პერიოდად ქალაქის არქიტექტურულ განვითარებაში.

შენობის ვესტიბიული ისევე ელეგანტურია, როგორც თავად შენობა. გახსნის პირველ წლებში შენობის ბოლო სართულზე საზოგადოებისთვის პანორამული გალერეა მდებარეობდა, რომელიც მოგვიანებით რესტორნად გადაკეთდა, თუმცა ვერცერთმა მათგანმა ფინანსურად თავის შენახვა ვერ შეძლო [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის]] პერიოდში და ყოფილი პანორამული გალერეა კერძო კლუბად გადაკეთდა. შენობის ბოლო სართულები ვიწროა, დაქანებული დაბალი ჭერით და პროექტით გათვალისწინებული იყო რადიოს სამაუწყებლო ტექნიკის და სხვა ელექტრო-მექნიკური მოწყობილობის განსათავსებლად.

კრაისლერ-ბილდინგი მის თანამედროვე კრიტიკოსთა მიერ უარყოფითად იქნა აღქმული ე.წ. "ფრივოლური" დეკორაციებისთვის, რაც იმჟამინდელი მკაცრი ფუნქციონალური მოდერნიზმიდან გადახრას წარმოადგენდა. თუმცა საზოგადოებისთვის ის სწრაფად გახდა ქალაქის ერთ-ერთი უსაყვარლესი სიმბოლო. დროთა განმავლობაში ის 1920-იანი წლების არქიტექტურული ექსპრესიის ბუმის, რომელიც [[1929]] წლის დეპრესიით დასრულდა, საუკეთესო ნიმუშად შერაცხეს. შენობა დღემდე ნიუ-ორკელების რჩეულად რჩება. [[2005]] წლის ზაფხულში არქიტექტორთა, მშენებლეთა, კრიტიკოსთა, ინჟინერთა, ისტორიკოსთა და სხვათა შორის წარმოებული გამოკითხვის შედეგად, რომელიც მიზნად ისახავდა ნიუ-იორკის 25 ცათამბჯენიდან 10 საუკეთესოს შერჩევას, კრაისლერ-ბილდინგი პირველ ადგილზე დასახელდა გამოკითხულთა 90% მიერ.

==გალერეა==
<gallery>
ფაილი:Chrysler Building detail.jpg
ფაილი:Chrysler building.jpg
ფაილი:Chrysler_building_from_street_2.jpg
ფაილი:Chrysler_Building-HP.jpg
ფაილი:Chrysler building from east.jpg
ფაილი:Chrysler building- top.jpg
ფაილი:Chryslerbuilding_entranceha.jpg
</gallery>

==იხილეთ აგრეთვე==
*[[50 ყველაზე მაღალი შენობა აშშ-ში]]
*[[მსოფლიოს უმაღლესი სტრუქტურები]]
*[[ნიუ-იორკის ცათამბჯენები]]

==რესურსები ინტერნეტში==
{{commons|Category:Chrysler Building| კრაისლერ ბილდინგი}}
*[http://www.bobjagendorf.smugmug.com/gallery/605886.com ხედები კრაისლერ ბილდინგზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051122100222/http://www.bobjagendorf.smugmug.com/gallery/605886.com |date=2005-11-22 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{სუპერმაღალი ცათამბჯენები}}

[[კატეგორია:ნიუ-იორკის არქიტექტურა]]
[[კატეგორია:არტ-დეკო]]
[[კატეგორია:აშშ-ის ცათამბჯენები]]