იხილეთ წყარო გვერდისთვის ვარლამ თოფურია

{{მმ*|თოფურია}}
{{ინფოდაფა მეცნიერი 
| ფოტო = ვარლამ თოფურია.jpeg}}
'''ვარლამ ტრიფონის ძე თოფურია''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1901]], სოფელი [[ონტოფო]], ახლანდელი [[აბაშის მუნიციპალიტეტი]] — გ. [[21 აგვისტო]], [[1966]], [[თბილისი]]) — ქართველი ენათმეცნიერი, [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის]] [[აკადემიკოსი]] (1944), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1946). სამეცნიერო-პედაგოგიურ მუშაობას ეწეოდა [[თსუ]]-სა (1936-1966) და საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტში (1936-1966, ჯერ ლექსიკოლოგიის, შემდეგ ქართველურ ენათა განყოფილების გამგე; 1941-1943 წლებში — ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილე, 1943-1949 წლებში — დირექტორი). 1945 წლიდან გარდაცვალებამდე განაგებდა მისი ინიციატივით დაარსებულ ახალი ქართული ენის კათედრას [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში]]. 

==ბიოგრაფია==
დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტი საენათმეცნიერო განხრით 1922 წელს. 1923 წლიდან დაიწყო მეცნიერული და პედაგოგიური მუშაობა. კითხულობდა ლექციებს თბილისის პედაგოგიურ ინსტიტუტში და სახელმწიფო უნივერსიტეტში. თოფურია იკვლევდა ქართველურ და მთის იბერიულ-კაკვასიურ ენებს. მისი შრომების საფუძველზე გადაწყდა ამ ენების ისტორიის, ფონეტიკური სისტემის, გრამატიკული სტრუქტურის, დიალექტოლოგიის, ლექსიკური შედგენილობის, მეთოდიკისა და ეპიგრაფიკის აქტუალური თეორიული და პრაქტიკული საკითხები. საფუძვლიანად შეისწავლა [[ლაკური ენა]] და მრავალი ნაშრომი მიუძღვნა მას. განსაკუთრებული ამაგი დასდო [[სვანური ენა|სვანური ენის]] მეცნიერულ შესწავლას („სვანური ენა. I. ზმნა“, 1930); მისი უშუალო ხელმძღვანელობითა და თანაავტორობით გამოქვეყნდა „სვანური პოეზიის“ I ტომი (1939) და „სვანური პროზაული ტექსტების“ 3 ტომი (1939-1967), „ქართული დიალექტოლოგია“, ტ. I (1961). 

საგანგებო ყურადღებას იმსახურებს თოფურიას გამოკვლევათა სერიები, რომლებშიც გაშუქებულია [[ქართველური ენები]]ს ფონეტიკური შესატყვისობის, სიტყვაწარმოების, ზმნისა და სახელის მორფოლოგიისა და სალიტერატურო ქართული ენის ნორმალიზაციის კარდინალური საკითხები. თოფურია იყო თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი მუდმივი სახელმწიფო კომისიის წევრი, „ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონის“ მთავარი რედაქციის წევრი და III ტომის რედაქტორი, „ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონის“, „რუსულ-ქართული ლექსიკონის“, და „ქართულ-რუსული ლექსიკონის“ თანაავტორი. ეკუთვნის სახელმძღვანელოები უმაღლესი და საშუალო სკოლებისათვის. დატოვა მდიდარი და მრავალფეროვანი მეცნიერული მემკვიდრეობა. საქართველოს სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1971). 150-ზე მეტი შრომის ავტორია. დაჯილდოებულია [[ლენინის ორდენი]]თა და სხვა ორდენებით.

დაკრძალულია [[დიდუბის პანთეონი|მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში]].

==ლიტერატურა==
* ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, გვ. 179, თბ., 1994
{{ქსე|4|696|ქალდანი მ.}}
* თალაკვაძე მ., ვარლამ თოფურია, თბ., 1968;
* კიზირია ა., ქალდანი მ., ვარლამ თოფურია, თბ., 1968.

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.ice.ge/Struqtura/Direqtors/V%20Topuria.html ვარლამ თოფურია — ბიოგრაფია და ბიბლიოგრაფია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305055406/http://www.ice.ge/Struqtura/Direqtors/V%20Topuria.html |date=2016-03-05 }}
* [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00001333/ ვარლამ თოფურია — საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა]

{{იდენტიფიკატორები}}

{{DEFAULTSORT:თოფურია, ვარლამ}}
[[კატეგორია:დიდუბის პანთეონში დაკრძალულები]]
[[კატეგორია:ქართველი ენათმეცნიერები]]
[[კატეგორია:საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსები]]
[[კატეგორია:საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსები]]