იხილეთ წყარო გვერდისთვის ესტონეთის ისტორია

{{ესტონეთის ისტორია}}[[ფაილი:StoneCistGraves.jpg|250px|მინიატიურა|[[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანის]] ქვის სამარხები ჩრდილოეთ ესტონეთში]]
'''ესტონეთის ისტორია''' იწყება უკანასკნელი გამყინვარების (ე. წ. ,,ვიურმის გლაციალი") დასასრულს, [[პლეისტოცენი|პლეისტოცენურ ეპოქაში]] 12 000 წლის წინათ, როდესაც თანამედროვე [[ესტონეთი]]ს ტერიტორიაზე პირველი ადამიანები,  თანამედროვე ესტონელების პირველყოფილი მონადირე და შემგროვებელი წინაპრები, გამოჩნდნენ.

თუმცაღა, მსოფლიოს რუკაზე [[ესტონეთი]] პირველად [[1154]] წელს გამოჩნდა [[სიცილიის სამეფო|სიცილიის]] [[ნორმანები|ნორმან მეფეთა]] სამეფო კარის არაბი გეოგრაფის, [[ალ-იდრისი]]ს რუკაზე. ცნობილია, რომ რომაელი [[ისტორიკოსი]], [[პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი]] ახ. წ.  [[1]] წლით დათარიღებულ ნაშრომში იმპერიის საზღვრების გადაღმა ძალიან შორს, [[ჩრდილოეთი]]თ მოიხსენიებს ხალხს სახელწოდებით '''''აესტიი'''''. სავარაუდოდ, ისინი [[ესტონელები]]ს წინაპრები უნდა ყოფილიყვნენ.<ref name="the uralic language family facts myths and statistics">{{Cite book
| last1 = Marcantonio
| first1 = Angela
| title = The Uralic language family: facts, myths and statistics
| year = 2002
| publisher = Blackwell
| location = Oxford, UK
| isbn = 0-631-23170-6
| url = http://books.google.com/?id=Cp-tB08yd2EC&pg=PA21
| pages = 21–23
}}</ref>

== შუა საუკუნეები ==
[[ფაილი:Medieval Livonia 1260.svg|250px|მინიატიურა|[[ლივონია]] 1260 წელს.]]
[[შუა საუკუნეები]]დან  იწყება ბრძოლა ესტონურ მიწებზე კონტროლისათვის. [[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] დასაწყისში [[ლივონია]]ში იწყება [[ჩრდილოეთის ჯვაროსნული ლაშქრობები]]. [[1210]] წელს მათ აიღეს ესტონური დასახლება და დააარსეს  ციხესიმაგრე [[ვილიანდი|ფელინი]]<ref name="Heinrici">{{Cite web |url=http://www.junik.lv/~link/livonia/chronicles/henricus/index.htm |title=''Heinrici Chronicon Livoniae'' „ლივონიის ქრონიკა“ ჰაინრიხ ლატვიელი |accessdate=2013-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200221083442/http://www.junik.lv/~link/livonia/chronicles/henricus/index.htm |archivedate=2020-02-21 }}</ref>.

[[XIII საუკუნე]]ში ვაჭრები გოტლანდიდან და ჩრდილო გერმანიის ქალაქებიდან, ახლად დაარსებულ სავაჭრო ალიანს „[[ჰანზა]]ს“ წევრები ცდილობდნენ ყოფილიყვნენ ერთადერთნი, ვისაც მონოპოლიური უფლება ექნებოდათ რუსეთთან და აღმ. ბალტიის ქვეყნებთან ვაჭრობაში. [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] გავრცელება იყო მხოლოდ საბაბი მერკანტილი დამპყრობლებისთვის.

ჯვაროსნულმა ლაშქრობებმა თავისი კვალი დაამჩნია ხალხის მეხსიერებას. [[ესტონელები]] საკადრისი პასუხის გაცემას ახერხებდნენ აგრესორთათვის. ლეგენდის თანახმად, ერთადერთი, რამაც გადაარჩინა დანიის მეფე [[ვალდემარ II]] ესტონელებთან დამარცხებას ლინდანისის ციხესიმაგრესთან (დღევანდელი [[ტოომპეის ციხესიმაგრე]] [[ტალინი]]ს ცენტრში), იყო ის, რომ ციდან გამოეცხადა წითელი ტილო თეთრი ჯვრით - ანუ [[დანიის დროშა|დანებროგი]] დანიის სახელმწიფო დროშა. ეს მოხდა [[1219]] წლის 15 ივნისს.

ამრიგად, [[XIII საუკუნე]]ში, ესტონეთი წარმოადგენდა დაპყრობილ და მცირე სამთავროებად დანაწევრებულ ქვეყანას, რომელთაგანაც ყველაზე ძლიერი იყო [[ტევტონთა ორდენი]]<ref name="Heinrici"/>. ხშირი იყო ულმობელი აჯანყებები, რომელთაც მიუხედავად კიდევ უფრო ულმობელი რეპრესიებისას, [[ტევტონები]] ბოლომდე ვერ აშთობდნენ. თუმცა მათ [[1343]]-[[1344]] წლებში გადამწყვეტი გამარჯვება მოიპოვეს, როდესაც [[წმინდა გიორგის ღამის აჯანყება]] (23 აპრილი, 1343 წ.) ჩაახშვეს და ჩრდილოეთ ესტონეთიც მიიტაცეს.

წვრილ-წვრილი „სუვერენების“ მუდმივი შუღლის, საგარეო საფრთხეების და მეკობრეობის მიუხედავად სრული სიმძლავრით ვითარდებოდა სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა. ძველი [[ლივონია]] ჩრდილოეთ ევროპის ბეღელად გადაიქცა. სავაჭრო კავშირები [[შოტლანდია]]სა და თვით [[მანჯურიას]]აც კი სწვდებოდა. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნიდან]] იწყება ცენტრალიზებული ერი-სახელმწიფოს ჩამოყალიბების ეტაპი. ესტონეთის [[გერმანელი]] მმართველობისთვის სულ უფრო და უფრო შემაშფოთებელი ხდებოდა მზარდი აღმოსავლური საფრთხე - [[მოსკოვიტია]].

[[1535]] წელს ესტონეთში დაიბეჭდა პირველი [[ესტონური ენა|ესტონური]] წიგნი, [[ვანრადტ-კოელის კატეხიზმო]]. [[ლუთერანობა|ლუთერანულმა]] [[რეფორმაცია]]მ ესტონურ ქალაქებს [[1523]]-[[1524]] წლებში მიაღწია. პოლიტიკური ძვრების და იკონოკლასტური ძარცვა-გლეჯვის გარდა, მან ესტონეთს ესტონეთში ნაბეჭდი პირველი ესტონური წიგნიც მოუტანა. თუმცა, საერთოდ პირველი ესტონური ნაბეჭდი წიგნი [[1525]] წლით თარიღდება. ესაა ლიუბეკში ([[გერმანია]]) დაბეჭდილი [[Lutheran Compendicvm]].
[[ფაილი:Tartu university.jpg|thumb|250პქ|მარცხნივ|ტარტუს უნივერსიტეტი]] 
[[1558]]–[[1583]] წლებში  [[ბალტიისპირეთი]] [[ლივონიის ომი|ლივონიის ომებმა]] მოიცვა. ბრძოლები მიმდინარეობდა [[რუსეთი|რუსეთს]], [[შვედეთი|შვედეთს]], [[დანია]]ს და [[რეჩ პოსპოლიტა|რეჩ-პოსპოლიტა]]ს შორის. ესტონეთის ქალაქები და ციხესიმაგრეები მიწასთან გასწორდა. მიწასთან გასწორდა [[ვილიანდის ციხესიმაგრე]]ც. [[ტევტონთა ორდენი]]ს რეზიდენცია სამხრეთ ესტონეთში და იმ დროისთვის ერთ-ერთი მტკიცე ციხესიმაგრე ჩრდილოეთ ევროპაში. [[ესტონეთი]]ს მოსახლეობის ნახევარზე მეტი დაიღუპა. ომი ყველაზე ძლიერ მონაწილეებს, რეჩ პოსპოლიტას და შვედეთს შორის [[1620]] წლამდე გაგრძელდა და ამ უკანასკნელის გამარჯვებით დამთავრდა. თუმცა ჯერ კიდევ [[1561]] წელს [[ესტონეთი]] [[შვედეთი|შვედეთმა]] მიიტაცა.

მიუხედავად იმისა, რომ გლეხობამ ცხადია ვერ შესძლო ცხოვრების პირობების გაუმჯობესება შვედური მმართველობის დროს, ეს პერიოდი იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა ვაჭრობისთვის, ხელოსნობისთვის, განათლებისთვის, რომ  ესტონეთში იგი დღესაც ცნობილია, როგორც ,,კარგი ძველი შვედური დრო." სწორედ შვედური მმართველობისას, შვედეთის მეფის, [[გუსტავ II ადოლფი]]ს ინიციატივით [[1632]] წელს [[ტარტუ]]ში გაიხსნა [[შვედეთი]]ს სამეფოში მეორე და ესტონეთის პირველი და უძველესი უნივერსიტეტი. (პირველი შვედური უნივერსიტეტი გაიხსნა [[უფსალა]]ში, [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმთან]] ახლოს).

გამანადგურებელი ომების შემდეგ, როგორც ომებამდე ბალტიური ვაჭრობა აღმოჩნდა ესტონეთის შემოსავლის მთავარი წყარო. ტალინი და [[ნარვა]] შვედეთის სამეფოს აღმოსავლური პროვინციების მთავარ სავაჭრო ცენტრებად იქცნენ.

წარმატებული სტარტის მიუხედავად, [[ჩრდილოეთის ომი (1700-1721)|ჩრდილოეთის დიდი ომი]] ([[1700]]–[[1721]] წწ.) არასახარბიელო აღმოჩნდა შვედეთისთვის. დარჩა რა მარტო მოკავშირეების გარეშე, შვედეთს აღარ შეეძლო დაეცვა [[ფინეთი]] და [[ბალტიისპირეთი]] სულ უფრო მზარდი რუსული აგრესიისგან. [[1710]] წელს ტალინმა და [[პიარნუ]]მ მოახდინეს კაპიტულაცია. [[ესტონეთი]] იმ დონემდე იყო გასწორებული მიწასთან, რომ რუსეთის ფელდმარშალმა [[პეტრე I დიდი|პეტრე I-ს]] ასე უპატაკა: {{ციტატა|ჩემო მბრძანებელო, იქ აღარაფერი დარჩა გასანადგურებელი}}

== რუსეთის იმპერიაში ==

ყველაფრის მიუხედავად, ესტონეთში მალევე დაიწყო გამოცოცხლება. ქვეყანაში წავიდა დიდი სასახლეების მშენებლობის ბუმი. ეს იყო ოქროს ეპოქა ადგილობრივი არისტოკრატიისთვის, რომელთა ისედაც დიდი პრივილეგიები კიდევ უფრო გააფართოვეს [[რუსეთის იმპერატორების სია|რუსეთის იმპერატორებმა]]. მაგრამ [[ესტონელები|ესტონელი]] გლეხობისათვის ეს იყო საშინელი, ბნელი ეპოქა. მისი შემოსავლების 90%-ზე მეტი ნაირ-ნაირ გადასახადებაზე მიდიოდა. გლეხობა უდიდესი ჩაგვრის ქვეშ აღმოჩნდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ესტონელი გლეხობის ორ მესამედზე მეტი განათლებული იყო XIX საუკუნის დადგომისას, ისინი მაინც ჩამოცილებულნი იყვნენ პოლიტიკური ცხოვრებიდან. ესტონელი არისტოკრატიისთვის აკადემიური, კულტურული ენა იყო [[გერმანული ენა|გერმანული]]. [[ესტონური ენა]] კი დაბალი ფენების „ცხოველურ ყმუილად“ მიაჩნდათ. [[1818]] წელს კარგად ცნობილი პოეტი, [[ქრისტიან იააკ პეტერსონი]], პირველი ესტონელი უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული რისხვით და ბრაზით წერდა: {{ციტატა|იქნება კი ოდესმე ესტონეთში ესტონური ენა თუნდაც თანაბარი უფლებების მქონე სხვა ენების მიმართ?}}

განმანათლებლური იდეების - თავისუფლების, თანასწორობის და ძმობის გავრცელების პარალელურად, დესპოტიამ ნგრევა დაიწყო. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] პირველ დეკადებში ესტონეთში ბატონყმობა გაუქმდა. ესტონელ გლეხობას მიეცათ უფლება, ჰქონოდათ გვარები და შესაბამისად - პასპორტები. ისინი [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] კანონიერ ქვეშერდომებად გამოცხადნენ. მათ აგრეთვე, თუმც შეზღუდული, მაგრამ მაინც თვითმმართველობის უფლებები მიიღეს.

აღმავლობა განიცადა კულტურამაც. ესტონელი მწერლობა მაგალითს უახლოესი ნათესავებისგან - [[ფინელები]]სგან იღებდა. სწორედ იმ დროს, როდესაც ფინეთში [[ელიას ლიონროტი]]ს მიერ შეიქმნა მსოფლიო კულტურის შედევრი, უკვდავი [[ეპოსი]] „[[კალევალა]]“, ესტონეთში, [[ედუარდ ტასკა]]მ გამოსცა ([[1857]]) ესტონური ეროვნული ეპოსი „[[კალევიპოეგი]]“, რომლის მხატვრული ღირებულებები არაფრით ჩამოუვარდება „კალევალას“.

ეროვნული თვითშეგნების ზრდის პარალელურად, ესტონელმა გლეხობამ, რომელნიც აქამდე მაარაჰვა, ანუ გლეხები იყვნენ, თვითსახელწოდება შეიცვალეს და ესტლასედები, ანუ ესტონელები გახდნენ. მოგვიანებით მათ მაგალითს არისტოკრატიამაც მიბაძა. ერთიანობის გრძნობა იყო ის ძალა, რაც წარმართავდა ესტონეთის პოლიტიკურ ცხოვრებას XIX საუკუნის მეორე ნახევარში. ერთიმეორის მიყოლებით ყალიბდებოდნენ ორგანიზაციები, რომელნიც თვითგამორკვევას და ეროვნულ იდენტიფიცირებას უწყობდნენ ხელს. აუცილებელი არ იყო, ისინი მანდამაინც პოლიტიკურები ყოფილიყვნენ. ასე მაგალითად: [[1869]] წელს დაარსდა კარგად ცნობილი ესტონური სიმღერების და ცეკვის ფესტივალი, რომელმაც ესტონეთის გამოღვიძებაში არანაკლები როლი ითამაშა, ვიდრე ნებისმიერმა პოლიტიკურმა პარტიამ.

[[1857]] წელს [[იოჰან ვოლდემარ იანსენი|იოჰან ვოლდემარ იანსენმა]] პირველი ესტონურენოვანი გაზეთი, [[პერნო პოსტიმეესი]] დააარსა, რომელიც დაარსებისთანავე პატრიოტული მოძრაობის ცენტრში და [[ცარიზმი]]ს აგრესიის ქვეშ აღმოჩნდა. საუკუნეთა მიჯნაზე ამ გაზეთის რედაქცია პოლიტიკურ პარტიად გარდაიქმნა.
[[ფაილი:Flag of Estonia.svg|250px|მინიატიურა|ესტონეთის სახელმწიფო დროშა]]
XIX საუკუნეში ჩამოყალიბდა [[ესტონეთის დროშა|ესტონური დროშის]] საბოლოო რედაქცია. იგი [[1884]] წელს აფრიალდა, როგორც ესტონელ სტუდენტთა საზოგადოების ალამი და შემდეგ ალმა მატერიდან პარლამენტში გადაინაცვლა. ესტონეთის სახელმწიფო დროშის [[1884]] წლის დროინდელი ორიგინალი - პირველი დროშა ლურჯი, შავი და თეთრი ჰორიზონტალური ზოლებით სასწაულებრივ გადაურჩა [[XX საუკუნე]]ს და ჩვენს დრომდე მოაღწია.

[[1905]] წლის რევოლუციამ ესტონეთს სისხლისღვრა და მსხვილ მემამულეთა მიწის საკუთრების უფლების გაუქმება მოუტანა. [[ცარიზმი]]ს რეპრესიები პატრიოტების [[რადიკალიზმი]]ს გამწვავებას უწყობდა ხელს. დანაკარგებმა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] მთელ იმპერიას კატასტროფა მოუტანა. ამ ომში მხოლოდ მიახლოებითი შეფასებებით 100 000 [[ესტონელი]] დაიჭრა და ამდენივე დაიღუპა. საბოლოო საბაბი, რამაც ესტონელებს დამოუკიდებლობისკენ უბიძგა, [[1917]] წლის ნოემბერში პეტერბურგში ბოლშევიკური დაჯგუფების მიერ [[ოქტომბრის გადატრიალება|სახელმწიფო გადატრიალება]] და დიქტატურის დამყარება იყო.

[[1918]] წლის 23 თებერვალს, მაშინ როდესაც [[წითელი არმია]], გამოფიტული და ძალაგამოლეული პანიკურად და ქაოტურად იხევდა უკან, ხოლო [[გერმანელები]] უკვე [[ტალინი]]ს კარებთან იდგნენ: ესტონეთის ხსნის ეროვნულმა კომიტეტმა დააფუძნა პარლამენტი, რომელმაც იმავე დღეს [[ესტონეთი|ესტონეთის რესპუბლიკის]] დამოუკიდებლობა გამოაცხადა<ref name="EDoI1918">{{Cite web|url=http://www.president.ee/en/estonia/|title=Estonian Declaration of Independence|date=24 February 1918|work=www.president.ee|publisher=Estonian National Council|accessdate=2009-09-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071210222607/http://www.president.ee/en/estonia/|archivedate=2007-12-10}}</ref>.

== პირველი რესპუბლიკა ==

ახალდაბადებულ ქვეყანას ორმხრივი ბრძოლა მოუწია. წითელი არმიის და [[ლანდესვერი]]ს, [[ბალტიისპირეთი]]ს გერმანელი კოლონისტების სამხედრო ფორმირებების წინააღმდეგ. ესტონეთის რესპუბლიკის ლეგიტიმურ შენაერთებს უერთდებოდნენ მოხალისეები [[დანია|დანიიდან]] და [[ფინეთი]]დან. მოხალისედ ეწერებოდა აგრეთვე ზოგიერთი ადგილობრივი [[გერმანელი]]ც, რომელიც მხარდაჭერას უცხადებდა ახალგაზრდა რესპუბლიკას. უმნიშველოვანესი სამხედრო დახმარება იყო [[დიდი ბრიტანეთი]]დან სამხედრო-საზღვაო ფლოტის გამოგზავნა ომის ყველაზე დაძაბულ მომენტში, [[1918]] წლის დეკემბერს.

ომის პარალელურად, ესტონეთის რესპუბლიკის მთავრობა აგრძელებდა რადიკალური რეფორმების გატარებას. მყისიერად გაუქმდა ყველა არისტოკრატიული წოდება და ტიტული. ყველა მოქალაქე კანონის წინაშე თანასწორად გამოცხადდა. მთელი ქვეყნის მასშტაბით მოხდა ყველა, 874 მამულის ჩამორთმევა არისტოკრატიიდან და მათი გადაცემა ომის მოხალისეებისთვის. ამ ღონისძიებამ დიდად შეუწყო ხელი ფართო საზოგადოებრიობის ნდობის ამაღლებას მთავრობისადმი და ბრძოლას დამოუკიდებლობის დასაცავად.

ვერ შეძლო რა სამხედრო ძალით ესტონეთის დაჩოქება, [[ბოლშევიკი|ბოლშევიკური]]  [[რუსეთი]] იძულებული გახდა ბოლოს და ბოლოს ეცნო ესტონეთის დამოუკიდებლობა და უარეყო ყოველგვარი უფლება ესტონეთზე. [[1920]] წლის 2 თებერვალს ქალაქ [[ტარტუ]]ში, ესტონეთის რესპუბლიკის მთავრობას და რუსეთის მმართველ ბოლშევიკურ წრეებს შორის ზავს მოეწერა ხელი.

მშვიდობის დამყარებისთანავე ქვეყანაში  ცხოვრების ყველა სფეროში არნახული პროგრესი დაიწყო. [[ესტონური ენა]] მთელი ერის მენტალიტეტის შეცვლის საფუძვლად იქცა. უკლებლივ ყველაფერი – უმაღლესი განათლება და საპოლიციო ძალების მუშაობა, მეცნიერება და სპორტული ცხოვრება, ლიტერატურა და პენიტენციალური სისტემის საქმიანობა ესტონურ ენაზე მიდიოდა.

ესტონური ეკონომიკა, რომელიც გასაოცარი სისწრაფით განაგრძობდა პროგრესს, 180 გრადუსით შემობრუნდა და რუსული ბაზრიდან ევროპულ ბაზარზე გადაერთო. [[1929]]–[[1932]] წლების [[დიდი დეპრესია|მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის]] მიუხედავად ესტონეთში ცხოვრების დონე ისეთივე იყო, როგორიც სკანდინავიაში.

ბევრად ნაკლები სტაბილურობით გამოირჩეოდა პოლიტიკური ცხოვრება. ერთმანეთის მიყოლებით იცვლებოდა მთავრობები. ეს სიტუაცია გაგრძელდა [[1934]] წლამდე<ref>Alan Siaroff, "Democratic Breakdown and Democratic Stability: A Comparison of Interwar Estonia and Finland," ''Canadian Journal of Political Science'' Vol. 32,No. 1 (Mar., 1999), pp. 103-124 [http://www.jstor.org/stable/3232774 in JSTOR]</ref>, როდესაც დემოკრატიის სათავეში მოვიდნენ „დამაარსებელი მამები“ პრეზიდენტი [[კონსტანტინ პიატსი]] და გენერალი [[იოჰან ლიადონერი]]. ამის შემდეგ, [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]] ესტონეთში მთავრობა არ შეცვლილა.

== საბჭოთა ოკუპაცია ==
სიტუაცია ნელ-ნელა იძაბებოდა. დასავლეთის ჩაურევლობის პოლიტიკა  [[1930]] წლებში ესტონეთს არჩევანს უკარგავდა. [[ბერლინი]] და [[მოსკოვი]] უკვე დროით სარგებლობდნენ. [[1939]] წელს დაიდო საიდუმლო  [[მოლოტოვ-რიბენტროპის პაქტი]], რომლის ძალითაც [[სტალინი|სტალინმა]] და [[ადოლფ ჰიტლერი|ჰიტლერმა]] ურთიერთშორის გაინაწილეს [[აღმოსავლეთი ევროპა]]. [[ესტონეთი]] საბჭოთა ზონაში მოხვდა. ორი კვირით გვიან, დაემუქრა რა პირდაპირი საბჭოთა აგრესიის საფრთხე, [[ესტონეთი]] იძულებული გახდა დათანხმებოდა რუსულ ბოლშევიკურ ხროვას ესტონეთში წითელი არმიის და წითელი ფლოტის ბაზების  განლაგებაზე.

[[1940]] წლის გაზაფხულზე ესტონელმა კომუნისტებმა, რომელთა რიცხვი სულ 133 ადამიანს მოითვლიდა, [[რუსები|რუსი]] ბოლშევიკების მითითებით დადგეს ფარსი სპექტაკლი – რეფერენდუმი ესტონეთის [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]] შესაერთებლად. ესტონეთის მთავრობამ ეს [[რეფერენდუმი]] არ ცნო.

რუსებს არც კი უფიქრიათ დაემალათ თავიანთი სამხედრო ძალდატანება ესტონელთა მიმართ „დემოკრატიული გადაწყვეტილებების მიღებისას.“ [[1940]] წლის 14 ივნისს, სწორედ მაშინ როდესაც გაოგნებული მსოფლიო უმწეოდ შეჰყურებდა ვერმახტის შესვლას პარიზში, საბჭოთა კავშირმა [[ბალტიისპირეთი]]ს „დემოკრატიული“ ოკუპაცია მოახდინა<ref>{{Cite book
| title = The World Book encyclopedia
| year = 2003
| publisher = World Book
| location = Chicago, IL
| isbn = 0-7166-0103-6
| page =
}}</ref><ref>{{Cite book
| last = O'Connor
| first = Kevin J.
| title = The history of the Baltic States
| url = https://archive.org/details/historyofbaltics0000ocon
| year = 2003
| publisher = Greenwood Press
| location = Westport, Conn.
| isbn = 0-313-32355-0
| pages =
}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.vm.ee/est/kat_533/7728.html|title=Molotovi–Ribbentropi pakt ja selle tagajärjed|date=22 August 2006|publisher=Estonian Ministry of Foreign Affairs|language=Estonian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070707164549/http://www.vm.ee/est/kat_533/7728.html|archivedate=2007-07-07|accessdate=2013-01-03}}</ref>.

გამარჯვების ეიფორია ესტონელ კომუნისტებს მალე მწარე სინანულით შეენაცვლათ. სტალინის ვერდიქტის თანახმად, რომლის მიხედვითაც ყველა მოკავშირე რესპუბლიკაში ადგილობრივი კომუნისტები რუს, ცენტრალურ კომუნისტებს უნდა დამორჩლებოდნენ, საბჭოელებმა ესტონელი კომუნისტების ლიდერი, ესტონეთის კპ ცკ-ის პირველი მდივანი, [[ედუარდ ლაამანი]] დააპატიმრეს და შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის სამკაციანი ტრიბუნალის ბრძანებით, დახვრიტეს. ქვეყანაში [[ესტონელები|ესტონელი]] კომუნისტების დევნა დაიწყო მათი ნაციონალისტურ-უკლონისტური გადახრების გამო.

მოსკოვს სურდა არა მხოლოდ ესტონური სახელმწიფოებრიობის, არამედ ესტონური საზოგადოების, ქვეყნის ინტელექტუალური ნაღების განადგურება, რომელიც ცხადია მისთვის საფრთხეს წარმოადგენდა. დაიწყო ინტელიგენციის და ყველა დონის სახელმწიფო მოხელეების მასობრივი რეპრესიები, რაც ხშირად დახვრეტით გამოიხატებოდა.

სულ მალე, ივლისში რეპრესიები ინტელიგენციის და სახელმწიფო მოსახლეობის მიმართ გადაიზარდა მასობრივ ტერორში. დაიწყო ესტონელთა მასობრივი რეპრესიები. მიახლოებითი შეფასების თანახმად, 1 მილიონიან ერში 100 000 ადამიანი, ასაკის და სქესის განურჩევლად დააპატიმრეს და ან [[ციმბირი|ციმბირში]] გადაასახლეს, ანდა ყოველგვარი გასამართლების გარეშე ადგილზევე დახვრიტეს.

== მეორე მსოფლიო ომი ==

საბჭოთა ოკუპაციას ერთი წლის შემდეგ ფაშისტური გერმანიის ანექსია მოჰყვა. ესტონელთა აბსოლუტური უმრავლესობა სიხარულით შეეგება გერმანელებს და მათ მხარდამხარ იბრძოდა უკან დახეული რუსების წინააღმდეგ. მიუხედავად [[ფაშიზმი|ფაშისტების]] კაცთმოძულე განზრახვებისა, ესტონელებისთვის ეს იყო ბრძოლა სამშობლოსათვის. თუმცა იმედები ხანმოკლე აღმოჩნდა. გერმანელები სულაც არ აპირებდნენ [[ესტონეთი]]ს დამოუკიდებლობის აღდგენას. პირიქით, მათ რეპრესიების ახალი ტალღა დაიწყეს [[ებრაელები]]ს, [[კათოლიკეები]]ს, [[კომუნისტები]]სა და პრო-დასავლური ესტონელი ნაციონალისტების მიმართ. უმეტესობისთვის მიუღებელი გახდა ბრძოლა ფაშისტებთან ერთად კომუნისტების წინააღმდეგ, ანდა კომუნისტებთან ერთად ფაშისტების წინააღმდეგ. ამიტომაც ისინი ფინურ არმიაში გადავიდნენ და ბრძოლა გამოუცხადეს [[ფაშიზმი|ფაშიზმსაც]] და [[კომუნიზმი|კომუნიზმსაც]]. მათი აბსოლუტური უმრავლესობა კარელიის ფრონტზე იბრძოდა. მაგრამ მათი მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა. ესტონეთი ოსტზეეს რაიხსკომისარიატის ნაწილი გახდა.

[[1944]] წლის დამდეგს ომი დაბრუნდა ესტონეთში. [[ნარვის ბრძოლა (1944)|ნარვას]] და ვაივარის ბრძოლები იყო ყველაზე სასტიკი [[1944]] წლის მთელი გაზაფხულ–[[ზაფხული]]ს კამპანიისას. ჯერ კიდევ მარტში [[ტალინი]]ს ცენტრი მძიმედ დაზიანდა. ხოლო ბაროკოს სტილით აგებული ქალაქი [[ნარვა]], ესტონეთის ერთ-ერთი უძვირფასესი კულტურული მემკვიდრეობა, [[ვარშავა|ვარშავის]] მსგავსად საფუძვლებამდე განადგურდა. ქალაქი მთლიანად გაცამტვერდა.

ესტონეთის ეროვნულმა მთავრობამ, რომლის ფორმირება გერმანული თავდაცვის კოლაფსისას წარმოქმნილ ქაოსში მოხდა, გამოაცხადა დამოუკიდებლობის აღდგენა და ნეიტრალიტეტი ფაშისტებს და კომუნისტებს შორის. ესტონური სამხედრო შენაერთების და დასავლეთიდან აღიარების მოპოვებისთვის სასოწარკვეთილი ძალისხმევა წარუმატებელი აღმოჩნდა და გვიან შემოდგომაზე წითელმა არმიამ ესტონეთის ხელახალი [[ოკუპაცია]] მოახდინა.

ბოლშევიკების დაბრუნების წინ ათეულ ათასობით ესტონელი მასობრივად გაიქცა ესტონეთიდან – უმეტესად სკანდინავიის ქვეყნებში. ხალხი არამცთუ გემებით, არამედ სახელდახელოდ შეკოწიწებული ნავებით ტოვებდა სამშობლოს. ხშირი იყო [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] გადაცურვის მცდელობები ყოველგვარი ტრანსპორტის გარეშე, რაც ხშირად ფატალური შედეგით მთავრდებობა. [[1944]]–[[1945]] წლების [[ზამთარი]] ძალიან მკაცრი და ყინვიანი აღმოჩნდა. იმდენად, რომ [[ფინეთის ყურე]] მთლიანად გაიყინა. ესეც ერთ-ერთი საშუალება იყო ესტონელებისთვის, რომ ფეხით გადაელახათ ეს ყურე ბოლშევიკებისგან თავდასაღწევად. [[ესტონეთი]] ტოტალურად განადგურდა.

ესტონეთში აქტიური პარტიზანული მოქმედებები დაიწყო. განსაკუთრებით ცნობილია [[არნოლდ ლეეტსაარი]]ს დაჯგუფება, რომელიც თავზარს სცემდა ბოლშევიკებს. იმ მიზნით, რომ პარტიზანთა მომარაგების ბაზები გაენადგურებინათ და აგრეთვე წვრილი მესაკუთრე გლეხობის – ესტონური ეროვნული თვითშეგნების გასანადგურებლად [[1949]] წელს კვლავ დაიწყო მასობრივი რეპრესიები. ხალხს ციმბირში გადასახლების წინ მხოლოდ ერთ საათს აძლევდნენ პირადი ნივთების შესაგროვებლად. გზაში ათასობით ესტონელი დაიღუპა. [[1940]]–[[1949]] წლებში ესტონეთმა თავისი მოსახლეობის 20%-ზე მეტი დაკარგა.

== ესტონეთის სსრ ==
{{მთავარი|ესტონეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა}}
[[ფაილი:Flag of the Estonian Soviet Socialist Republic (1953–1990).svg|thumb|300px|საბჭოთა ესტონეთის დროშა]] 
[[1945]] წელს შეიქმნა პირველი ესტონური კოლმეურნეობა – „წითელი მდელო“ [[პეტსერიმაა]]ში. დაიწყო ესტონეთის მასობრივი [[რუსიფიკაცია]]. იმ საბაბით, რომ ადგილზე არ არსებობდა კადრები, რომელნიც შეძლებდნენ ახლად დაარსებული გიგანტური წარმოებების კონტროლს, ხდებოდა რუსული მოსახლეობის მასობრივი იმიგრაცია ესტონეთში. ამის შედეგად მარტო ჩრდილოეთ ესტონეთში ესტონელების ხვედრითი წილი მოსახლეობის ეთნიკურ შემადგენლობაში [[1940]] წლის 88%–დან [[1990]] წელს 61%–მდე დაეცა. [[1950]] წლის დასაწყისი უკიდურესად დაძაბული იყო, ქვეყანა ახალი რეპრესიების ზღვარზე იდგა, მაგრამ სტალინის სიკვდილმა და [[ხრუშჩოვი]]ს „რეფორმებმა“ ხალხს „ადამიანური [[სოციალიზმი]]ს“ იმედი ჩაუსახა.

დაიწყო მასობრივად გადასახლებულთა ასევე მასობრივი უკან დაბრუნება. ამასთან ერთად, მინიმალურ დონეზე, მაგრამ მაინც კავშირები აღდგა უცხოეთთან. განსაკუთრებით ფინეთთან, რომელთანაც ესტონელებს ისტორიული, კულტურული, და რაც მთავარია, [[ეთნოლინგვისტური]] ერთობა აკავშირებთ. (ზოგიერთი მეცნიერი მიუთითებს, რომ ფინელები და ესტონელები არსებითად ერთი ეთნოსია და მათი ენების [[დივერგენცია]] უბრალოდ ფინეთის სრუტით იზოლირების შედეგია. ესტონური და ფინური ენები იმდენად ჰგვანან ერთმანეთს, რომ ფინელისთვის არ არსებობს ესტონური ენის , ანდა ესტონელისთვის ფინური ენის შესწავლის საჭიროება). ამას ხელს უწყობდა ესტონეთში ფინური ტელევიზიების ტრანსლირების შესაძლებლობა. [[1965]] წელს [[ფინეთი]]ს მიმართულებით გაემგზავრა ხომალდი ვანემუინე, რითაც აღდგა ნაოსნობა ფინეთთან, რომელიც [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ იყო შეწყვეტილი. უზომოდ პოპულარული იყო სატელევიზიო პროგრამა ,,ჰოროსკოოპ" (ჰოროსკოპი); რომელიც [[ევროვიზია|ევროვიზიის]] ზოგიერთი სიმღერის ტრანსლირებას ახდენდა, რაზეც ცენზურა თვალებს ხუჭავდა.

[[1968]] წელს [[პრაღის გაზაფხული]]ს ჩახშობის შემდეგ კვლავ გაძლიერდა იდეოლოგიური წნეხი. საბჭოთა მთავრობამ დაიწყო ,,Homo soveiticus" ფორმირება. დაიწყო ახალი საწარმოების და მაღლივი საცხოვრებელი სახლების მასობრივი მშენებლობა. აღლუმების, ყრილობების, მიტინგების, არჩევნების  და ა.შ [[რუტინა]] კვლავ გრძელდებოდა „დიადი მომავლის“ მხარდასაჭერად. უნდა ითქვას, რომ ეს არ იყო მხოლოდ ესტონეთის ცხოვრების ნაწილი. ეს იყო მთელი [[საბჭოთა კავშირი]]ს ისტორია, ვინაიდან ამ რეალიების უნიფიცირება მთელი სიმძავრით ხდებოდა ამ უზარმაზარ იმპერიაში.

თავშესაფარად იქცა კულტურა და [[ხელოვნება]]. განსაკუთრებით პოპულარული გახდა [[ლიტერატურა]], სადაც დაკვირვებული მკითხველი სტრიქონებს შორის თვალნათლივ ამოიკითხავდა პროტესტს. თეატრები დგამდნენ სპექტაკლებს, სადაც მაყურებელს შეეძლო პროტესტის შეგრძნება. იმდროინდელ ესტონეთში უზომოდ პოპულარული იყო კარგად ცნობილი ახალგაზრდა პოეტი  [[პაულ-ეერიკ რუმო]], რომელიც დისიდენტურ მოღვაწეობას ეწეოდა.

== ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის ==

[[1987]] წლის დამდეგიდან  დაიწყო გარემოს დამცველთა მოძრაობა ფოსფორიტების მოპოვების დაგეგმილი ზრდის წინააღმდეგ<ref>{{Cite web |url=http://www.envir.ee/1103645 |title=Министерство окружающей среды Эстонии: Ископаемые |accessdate=2013-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140221235814/http://www.envir.ee/1103645 |archivedate=2014-02-21 }}</ref>. ამას დაერთო ეროვნული მემკვიდრეობის საზოგადოების ჩამოყალიბება. [[1987]] წელს იგრძნობოდა რაღაცის სამზადისი ქვეყანაში, თუმცა პირდაპირ ამაზე საუბარს უმეტესობა ერიდებოდა. [[1987]] წლის გვიან დეკადებში ამ ორი ორგანიზაციის ორგანიზებით დაიწყო მასობრივი პროტესტი საბჭოთა რეჟიმის წინააღმდეგ. დაიწყო ბრძოლა ესტონური სახელმწიფოებრიობის აღსადგენად – ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის.

ტალინში და განსაკუთრებით [[ტარტუ]]ში,  გახშირდა სტუდენტური გამოსვლები. [[1988]] წელს მეტად ცვალებადი და მერყევი იყო ქვეყნის ისტორიაში. პროტესტის კულმინაცია აღმოჩნდა [[1989]] წლის 23 აგვისტოს [[ცოცხალი ჯაჭვი]]ს საყოველთაოდ ცნობილი მოვლენა, როდესაც 600 კილომეტრზე, [[ტალინი]]დან [[რიგა|რიგის]] გავლით [[ვილნიუსი|ვილნიუსამდე]] დაახლოებით 2 მილიონი ესტონელი, ლატვიელი და ლიტველი ჩადგა რიგში ხელიხელჩაკიდებული [[1939]] წლის 23 აგვისტოს [[მოლოტოვ-რიპენტროპის პაქტი]]ს გასაპროტესტებლად, რომლის ძალითაც [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირმა]] და [[გერმანია]]მ ურთიერთშორის გაიყვეს [[აღმოსავლეთ ევროპა]] და შესაბამისად – [[ბალტიისპირეთი]]ც. ამ უნიკალურმა მოვლენამ მთელი მსოფლიოს [[მასმედია]] მოიცვა.

[[მოსკოვი]] თავიდან არ ცდილობდა სამხედრო ჩარევას. მან შექმნა ე.წ. ინტერფრონტები -  [[რუსი]] მოსახლეობით დაკომპლექტებული ორგანიზაციები, რომელთაც დაევალათ ბრძოლა დამოუკიდებლობის მომხრეების წინააღმდეგ. „ინტერფრონტის“ წევრები მასობრივ ტერორზე გადავიდნენ. [[1990]] წელს მათ უზენაესი საბჭოს შენობის შტურმით აღებაც კი სცადეს. ზოგმა ადგილობრივმა კომუნისტმაც ბრძოლა დაიწყო. საქმეში უკვე სამხედრო ძალით ჩაერთო მოსკოვიც. ქვეყანაში სიტუაცია სულ უფრო და უფრო იძაბებოდა. მთელი  [[ესტონეთი]] დამოუკიდებლობის მოთხოვნით გამოდიოდა. [[1988]] წელს მიიღეს ახალი [[კონსტიტუცია]], რომლითაც განისაზღვრა ქვეყნის [[სუვერენიტეტი]].  სიტუაცია მთელ  საბჭოეთში უკიდურესად დაიძაბა. [[მიხეილ გორბაჩოვი]] ახალ-ახალ დათმობებზე მიდიოდა იმ იმედით, რომ მოდერნიზებულ საბჭოთა კავშირს შეინარჩუნებდა. მაგრამ რესპუბლიკებმა დამოუკიდებლობის გამოცხადება დაიწყეს. ამის პრეცედენტი ჯერ კიდევ [[1990]] წელს შეიქმნა [[ლიტვა|ლიტვის]] სახით. მალე მას [[საქართველო]], [[ლატვია]] და [[1991]] წლის [[20 აგვისტო]]ს [[ესტონეთი]]ც მიჰყვა. აგვისტოს ბოლოს საბჭოთა არმიამ [[ტალინი]] დატოვა.

რამდენიმე დღის შემდეგ პირველმა  [[ისლანდია]]მ სცნო ესტონეთის დამოუკიდებლობა. მის მაგალითს სხვებმაც მიბაძეს. მიუხედავად იმისა, რომ ფორმალურად ადრეც იყო [[გაერო]]-ს წევრი, მხოლოდ ახლა მიიღო ესტონეთმა [[გაერო]]-ს სრულუფლებიანი წევრობა, როდესაც გაერომ მისი დამოუკიდებლობა აღიარა. ეს იყო ბოლო ნაბიჯი დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის გზაზე.

== ესტონეთის რესპუბლიკა ==
სასწრაფო წესით დაიწყო იურიდიული საფუძვლების შექმნა ახალი სახელმწიფოსთვის. უპირველეს ყოვლისა ეს შეეხო საზღვრების დაცვას, კანონმდებლობას, საფოსტო სერვისს და საბანკო საქმეს. [[1992]] წელს ჩატარდა საპარლამენტო და [[ესტონეთის საპრეზიდენტო არჩევნები (1992)|საპრეზიდენტო]] არჩევნები. მოსკოვი იძულებული გახდა ესტონეთისთვის გადაეცა სახელმწიფო რეგალიები – ესტონეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტის სახელმწიფო დიდი ბეჭედი და ესტონეთის რესპუბლიკის სახელმწიფო ყელსაბამი გერბის მედალიონით. ეს უიშვიათესი საიუველირო ღირებულებების [[ოქრო]]ს, [[ფირუზი]]ს, ბრილიანტების და [[ლალი]]სგან დამზადებული ორი ნაკეთობა [[1940]] წლიდან კრემლის დაჯავშნულ საცავში ინახებოდა, როგორც სამხედრო ნადავლი.

[[1992]] წლის ივნისში  ესტონეთი გახდა პირველი პოსტსაბჭოთა სახელმწიფო, რომელმაც მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტა,  [[ესტონური კრონა]] გაუშვა. 1 დეკემბერს რუსულენოვანი მოსახლეობის მასობრივი და შეიძლება ითქვას, რომ გაცოფებული პროტესტის მიუხედავად  ესტონეთში სახელმწიფო ენად მხოლოდ და მხოლოდ [[ესტონური ენა|ესტონური]] გამოცხადდა, ხოლო [[ფინური ენა|ფინურს]] და [[რუსული ენა|რუსულს]] გავრცელებული ენების სტატუსი მიენიჭათ.

ჰქონდა რა უდიდესი ეკონომიკური მხარდაჭერა სკანდინავიის ქვეყნებიდან და უპირველეს ყოვლისა ფინეთიდან, ესტონეთის მთავრობამ ჯერ კიდევ [[1990]] წელს დაიწყო ეკონომიკაში [[ნეოლიბერალიზმი|ნეოლიბერალური]] [[შოკური თერაპია|შოკური თერაპიის]] გატარება. მასობრივი სახე მიიღო [[პრივატიზაცია]]მ და ფასების ლიბერალიზებამ. დაფუძნდა თავისუფალი ვაჭრობა უცხოეთთან. ვალუტის კურსის სტაბილურობაზე ზრუნვა სახელმწიფო პრიორიტეტად გამოცხადდა.

თავისუფლებას მოჰყვა პოლიტიკური პარტიების ჩამოყალიბება. აიკრძალა ულტრამემარჯვენე, ნეონაცისტური პარტიების ჩამოყალიბება. მიუხედავად იმისა, რომ ტოტალური [[დეფოლტი]] განიცადა, აკრძალვა არ შეხებია [[ესტონეთის კომუნისტური პარტია|კომუნისტურ პარტიას]]. თუმცა მას ანტიესტონური და ანტისახელმწიფოებრივი, პრორუსული პროპაგანდა აეკრძალა. დაკეტილი საზღვრები გაიხსნა და [[ტალინი]]ს ანდა [[პიარნუ]]ს პლაჟზე მობანავეებს მეტად აღარ ეშინოდათ დაპატიმრებისა იმ საბაბით, თითქოსდა ისინი ფინეთში ანდა [[შვედეთი|შვედეთში]] ცდილობდნენ გაქცევას აქვატორიის გადაცურვით.  რაც შეეხება სახმელეთო საზღვრებს, [[ლატვია]]სთან იგი მთლიანად ღიაა [[ევროკავშირი]]ს მოქალაქეებისთვის, ხოლო ამ კავშირის არაწევრ ქვეყანათა მოქალაქეებისთვის ამ საზღვარზე გასავლელი პროცედურები მაქსიმალურად გაადვილებულია. რუსეთთან სახელმწიფო საზღვარი ღიაა მხოლოდ მთავარ მაგისტრალებზე. დანარჩენზე კი დაკეტილი. რუსეთთან სასაზღვრო ზოლი და საზღვრის გადაკვეთა მკაცრად კონტროლდება.

[[1994]] წლის [[31 აგვისტო]]ს, ხანგრძლივი და მძიმე მოლაპარაკებების შემდეგ უკანასკნელმა რუსულმა სამხედრო შენაერთებმა დასტოვეს ესტონეთი. თუმცა მათ აქ გაუნაღმავი ტერიტორიები, დაბინძურებული წყლები, ტერიტორიები და ბირთვული ნარჩენები დატოვეს.

ჯერ კიდევ [[1991]] წელს დაიწყო მოლაპარაკებები ევროკავშირთან და [[ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოსთან]] გასაწევრიანებლად.[[2002]] წლის ბოლოს ესტონეთის უახლეს ისტორიაში ორი მნიშვნელოვანი მოვლენა მოხდა - ქვეყანამ მიიღო ოფიციალური მიწვევა ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანებაზე, [[2004]] წლის აპრილში კი ამ ორგანიზაციათა სრულუფლებიანი წევრი გახდა.

გარდა ეკონომიკური წარმატებებისა, სწრაფი რეფორმებების ერთ-ერთი მიზანი რეგიონების მიხედვით ქვეყანაში სამრეწველო და ეკონომიკური დონის სხვადასხვაობის  მოსპობა იყო, რაც ასე გულმოდგინედ იმალებოდა საბჭოთა დროს; როდესაც მხოლოდ ჩრდილოეთ ესტონეთში იყო მრეწველობის ობიექტები განლაგებული, დანარჩენი რაიონები კი ღვთის ანაბარა იყო მიტოვებული. [[1991]] წლის შემდეგ თითქმის ყველა ახალი საწარმოს გახსნა სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესტონეთში ხდება და ასე გრძელდება დღესაც. ესტონეთის ეკონომიკური მიღწევები იმდენად თვალსაჩინოა, რომ მრავალ ქვეყანას მოუნდა მისგან გამოცდილების გაზიარება. ასე მაგალითად, ესტონეთის ყოფილი პრემიერ-მინისტრი (1992-1994 და 1999-2002 წწ.) [[მარტ ლაარი]] [[საქართველო]]ს პრეზიდენტის, [[მიხეილ სააკაშვილი]]ს მრჩეველი იყო<ref name=delfi>[http://rus.delfi.ee/archive/article.php?id=12854460 Лаар станет консультантом Саакашвили (2006)]</ref>. მსოფლიო აღიარება მოიპოვა ესტონურმა კულტურამაც, როდესაც ტიია-ესთერ ლიოტმემ  და მისმა გოგონების ქორალმა გრემის ჯილდო მიიღეს [[ლოს-ანჟელესი|ლოს-ანჟელესში]].

საბჭოთა მემკვიდრეობა თავის კვალს დღესაც ამჩნევს ქვეყნის ცხოვრებას - რუსულენოვანი მოსახლეობა პრაქტიკულად მოქალაქეობის არმქონეა. ამის მიზეზია, ის ფაქტი რომ ერთი ნაწილი ვერ აბარებს გამოცდას სახელმწიფო ენის ცოდნაზე, ხოლო მეორე ნაწილი ვერ ხედავს ესტონეთის მოქალაქეობის მიღების აუცილებლობას. მიუხედავად უდიდესი ეკონომიკური და პოლიტიკური მიღწევებისა, მიუხედავად ევროკავშირში და ნატოში გაწევრიანებისა, ქვეყნის წინ კვლავ მრავალი ამოცანა დგას.

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[ჩრდილოეთის ჯვაროსნული ლაშქრობები]]
* [[ესტონეთის პრეზიდენტი]]
* [[ესტონეთის პრემიერ-მინისტრი]]
* [[ლივონია]]
* [[ესტონეთის სსრ]]

{{ესტონეთის ისტორიის ქრონოლოგია}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|History of Estonia}}
*[http://einst.ee/publications/hip/ ესტონეთის ისტორია სურათებში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050905022125/http://www.einst.ee/publications/hip/ |date=2005-09-05 }}  
*[http://www.baltische-ritterschaften.de/Englische%20Version/index-engl.htm Association Of Baltic German Knighthoods] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080304100811/http://www.baltische-ritterschaften.de/Englische%20Version/index-engl.htm |date=2008-03-04 }}
*[http://www.historycommission.ee/temp/conclusions.htm Crimes against humanity during Soviet and German occupation of Estonia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070621094523/http://www.historycommission.ee/temp/conclusions.htm |date=2007-06-21 }}
*[http://www.hoeckmann.de/germany/baltics.htm Historical maps of Estonia in the 16th, 17th and 18th century]
*[http://www.mois.ee/english/history.shtml History of Estonian Manors] 
*[http://www.theeuropeanlibrary.org/portal/libraries/Libraries.php?launch=1&language=en&page=Treasures&country=Estonia Cultural treasures National Library Estonia]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
*[http://www.ce-review.org/00/27/estonia27_history.html A Brief History of Estonia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190310213950/http://www.ce-review.org/00/27/estonia27_history.html |date=2019-03-10 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ესტონეთის თემები|state=autocollapse}}
{{ევროპა თემატურად|ფერი=ესტონეთი|ისტორია}}

[[კატეგორია:ესტონეთის ისტორია|*]]