იხილეთ წყარო გვერდისთვის ბრუტალიზმი

[[ფაილი:1981 BostonCityHall byLebovich8 HABS MA1176.jpg|მინი|250პქ|ბოსტონის ქალაქმმართველობის შენობა]]
[[ფაილი:TrellickTower2.jpg|მინი|250პქ|[[ტრელიკ ტაუერი]], საცხოვრებელი ბინათა კომპლექსი ლონდონში.]]
'''ბრუტალიზმი''' — არქიტექტურული სტილი, რომელიც [[მოდერნიზმი|მოდერნისტულ]] მიმდინარეობას გამოეყო და 1950-70-იან წლებში გავრცელდა. ადრეული ბრუტალიზმი აღმაფრენას შვეიცარიელი არქიტექტორი [[ლე კორბუზიე]]ს ნამუშევრებისგან იღებს (კერძოდ მისი Unité d'Habitation შენობისგან) და [[ლუდვიგ მის ვან დერ როე]]სგან. ტერმინი მომდინარეობს ფრანგული გამოთქმისგან béton brut (უმი ბეტონი), ტერმინი რომლითაც ლე კორბუზიე აღწერდა მის მიერ ამ ტიპის შენობებისთვის შერჩეულ მასალას. ბრიტანელმა არქიტექტურულმა კრიტიკოსმა რეინერ ბენჰემმა ეს ტერმინი „ბრუტალიზმად“ მონათლა (თავდაპ. „ახალი ბრუტალიზმი“), რათა ამომავალი სტილი განესაზღვრა.

== სტილი ==

ბრუტალისტური შენობებისთვის, როგორც წესი, დამახასიათებელია განმეორებადი კუთხური გეომეტრიები, რომელთა ზედაპირზე განგებ დატოვებულია ხის ყალიბების უხეში ტექსტურა, რომელშიც ბეტონი იყო ჩასხმული. თუმცა ყველა ბრუტალისტური შენობა ბეტონით არ იქმნება. შენობამ ბრუტალისტური ეფექტი შეიძლება მიიღოს მისი კონსტრუქციის მასალის და ექსტერიერის ფორმისა და ფასადის მოუხეშავი, ერთი შეხედვით დაუმთავრებელი იერით. ელისონ და პიტერ სმითსონების კერძო სახლები ძირითადად აგურით არის ნაგები, ხოლო [[როჯერსი, რიჩარდ|რიჩარდ როჯერსისა]] და [[პიანო, რენცო|რენცო პიანოს]] [[პომპიდუს ცენტრი]] ხშირად ბრუტალისტურ ნაგებობად აღიქმება. ამგვარი შენობების მასალა შეიძლება იყოს აგური, მინა, ლითონი, ზედაპირულად ნათალი ქვა და მისთ. ასევე, ყველა ე.წ. გამოშიგნული ბეტონის ექსტერიერი არ შეიძლება ჩაითვალოს ბრუტალისტურად, არამედ სხვადასხვა მოდერნისტულ ([[კონსტრუქტივიზმი|კონსტრუქტივიზმი]], საერთაშორისო სტილი) ან ექსპრესიონისტულ, პოსტმოდერნისტულ, დეკონსტრუქტივისტულ ან სტრუქტურალისტურ სტილს მიეკუთვნოს.

ბრუტალიზმი, როგორც არქიტექტურული სტილი, ასევე ასოცირდებოდა სოციალურ უტოპიურ იდეოლოგიასთან, რომელსაც მისი დიზაინერები იზიარებდნენ. ზოგიერთ ბრუტალისტურ კომპლექსებში პოზიტიური სოციუმის შექმნის წარუმატებლობამ ადრეულ პერიოდში, შესაძლოა გამოწვეული [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომი ურბანული დაქვეითების უფრო მასშტაბური პროცესებით (განსაკუთრებით დიდ ბრიტანეთში), როგორც იდეოლოგიის, ისე ამ არქიტექტურული სტილის კრიტიკისა და არაპოპულარობის გამომწვევი მიზეზი გახდა.

ბრუტალისტური პროექტების კიდევ ერთი საერთო თემა შენობის ფუნქციების გამოაშკარავება, გამოშიგნვაა - მათი სტრუქტურისა და დამხმარე კომუნიკაციების შენობის ექსტერიერში გამოტანაა. ბოსტონის ქალაქის მმართველობის შენობაში (1962) მკვეთრად განსხვავებული და გამოაშკარავებული შენობის ნაწილები ამ კედლების უკან მდებარე ოთახების სპეციალურ დანიშნულებაზე მიუთითებს, იქნება ეს მერის ოფისი თუ ქალაქის საბჭოს სხდომათა დარბაზი. იგივე თემა სხვა პერსპექტივაში არის გამოყენებული ჰანსტანტონის სკოლის შენობაში, რომლის სანკვანძის მომმარაგებელი წყლის ავზი (ჩვეულებისამებრ შენობაში დამალული), განზრახ თვალშისაცემ ადგილას არის გამოყვანილი.

ბრუტალიზმი, როგორც არქიტექტურული სტილი, ასევე ასოცირდებოდა სოციალურ უტოპიურ იდეოლოგიასთან, რომელსაც მისი დიზაინერები უჭერდნენ მხარს, განსაკუთრებით ელისონ და პიტერ სმითსონები, ამ სტილის პოპულარობის მწვერვალზე. კრიტიკოსთა აზრით, ბრუტალიზმის ეს აბსტრაქტული ბუნება სტილს აუცხოებს და არაკომუნიკაბელურს ხდის, მიუხედავად იმისა, რომ სტილის მხადამჭერები მას ინტეგრირებულობასა და დაცულობას მიაწერდნენ. ბრუტალიზმს ასევე აკრიტიკებენ მის გარშემო სოციალური, ისტორიული და არქიტექტურული გარემოს უგულვებელყოფის გამო, რაც უკვე გაშენებულ ურბანულ გარემოს კონტრასტულობასა და არაბუნებრიობას სძენდა. ბრუტალისტური მიმდინარეობა ასევე დაემთხვა [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომი პერიოდის ქალაქების დაკნინებას, რამაც ასევე ხელი შეუწყო როგორც იდეოლოგიის, ისე არქიტექტურული სტილის არაპოპულარობას.

== რესურსები ინტერნეტში ==

{{Commons category|Brutalist architecture}}
*[http://thethirdestate.net/2009/05/brutal-but-true Reflections on Brutalist Architecture in East London] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091119043326/http://thethirdestate.net/2009/05/brutal-but-true/ |date=2009-11-19 }}
*[http://www.ontarioarchitecture.com/Brutalist.htm Ontario Architecture: Brutalism]
*[http://www.open2.net/modernity/inner_frameset.htm From Here to Modernity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080225181632/http://www.open2.net/modernity/inner_frameset.htm |date=2008-02-25 }} includes many Brutalist examples
*[http://www.tate.org.uk/collections/glossary/definition.jsp?entryId=58 Tate Gallery Glossary entry for "Brutalism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090909100945/https://www.tate.org.uk/collections/glossary/definition.jsp?entryId=58 |date=2009-09-09 }}
*[http://www.thenewbrutalism.co.uk/ The New Brutalism]{{Dead link|date=დეკემბერი 2020 |bot=InternetArchiveBot }}

{{მოდერნისტული არქიტექტურა}}

[[კატეგორია:არქიტექტურული მიმდინარეობები]]
[[კატეგორია:ბრუტალიზმი]]