იხილეთ წყარო გვერდისთვის ასწლიანი ომი

{{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი
|კონფლიქტი=ასწლიანი ომი
|ნაწილი=
|სურათი=[[ფაილი:Hundred Years' War montage.jpg|300px]]
|სათაური=საათის ისრის მიხედვით ზემოთ მარცხენა კუთხიდან:<br />[[იოჰან ბოჰემიელი]] [[კრესის ბრძოლა]]ში,<br />ფრანგულ-კასტილიური გემები [[ლა-როშელის ბრძოლა]]ში<br />[[ჰენრი V (ინგლისი)|ჰენრი V]] [[აზენკურის ბრძოლა]]ში,<br />[[ჟანა დ'არკი]] მიუძღვის ჯარებს [[ორლეანის ალყა]]ზე
|თარიღი=[[1337]] - [[1453]]
|მდებარეობა=[[საფრანგეთი]] და [[ისტორიული ნიდერლანდები]]ს ტერიტორიები
|casus=
|შედეგი=ვალუას დინასტიის გამარჯვება<br />შეინარჩუნეს საფრანგეთის ტახტი
|ტერიტორია=პლანტაგენეტებმა დაკარგეს ყველა კონტინენტური ტერიტორია, [[ინგლისური კალე]]ს გამოკლებით.
|მხარე1=[[ფაილი:France moderne.svg|15px]] [[ვალუა (დინასტია)|ვალუას დინასტია]]<br />მხარს უჭერდნენ: <br />[[ფაილი:France moderne.svg|15px]] [[საფრანგეთი შუა საუკუნეებში|საფრანგეთი]]<br />[[ფაილი:Royal Coat of Arms of the Crown of Castile (15th Century).svg|15px]] [[კასტილიისა და ლეონის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|15px]] [[შოტლანდიის სამეფო]]<br />[[ფაილი:CoA civ ITA genova.png|15px]] [[გენუის რესპუბლიკა]]<br />[[ფაილი:Armoiries Majorque.svg|15px]] [[მაიორკის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Small coat of arms of the Czech Republic.svg|15px]] [[ბოჰემიის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Aragon Arms.svg|15px]] [[არაგონის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[ბრეტანის საგრაფო]] (ბლოისი)
|მხარე2=[[ფაილი:Royal Arms of England (1399-1603).svg|15px]] [[პლანტაგენეტები]]<br /> მხარს უჭერდნენ: <br />[[ფაილი:Royal Arms of England (1198-1340).svg|15px]] [[ინგლისის სამეფო]]<br /> [[ფაილი:Blason fr Bourgogne.svg|15px]] [[ბურგუნდიის საგრაფო]]<br />[[ფაილი:Blason de l'Aquitaine et de la Guyenne.svg|15px]] [[აკვიტანია]]<br />[[ფაილი:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[ბრეტანის საგრაფო]] (მონტფორტი)<br />[[ფაილი:Armoires portugal 1385.svg|15px]] [[პორტუგალიის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Blason Royaume Navarre.svg|15px]] [[ნავარის სამეფო]]<br />[[ფაილი:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|15px]] [[ფლანდრია]]<br />[[ფაილი:Hainaut Modern Arms.svg|15px]] [[ენოს საგრაფო]]<br />[[ლუქსემბურგი]]<br />[[ფაილი:Holy Roman Empire Arms-single head.svg|15px]] [[საღვთო რომის იმპერია]]<br />
|მეთაური1=
|მეთაური2=
|ძალა1=
|ძალა2=
|დანაკარგები1=
|დანაკარგები2=
|შენიშვნა=
}}

'''ასწლიანი ომი''' ([[1337]]—[[1453]]) — ომი [[ინგლისი|ინგლისსა]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთს]] შორის, ფაქტობრივად გაგრძელდა 116 წელიწადს. ასწლიანი ომი თანამედროვე ისტორიკოსებმა შეარქვეს. ისტორიკოსები ამ კონფლიქტებს საერთო სახელწოდებით მოხერხებულობის გამო აერთიანებენ.

== ომის მიზეზები ==
ასწლიანი ომის მთავარი მიზეზი იყო ბრძოლა საფრანგეთის მიწებისათვის, რომლებიც ინგლისის მეფეებს ეპყრათ [[ჰენრი II]] [[პლანტაგენეტები]]ს დროიდან. ამ მიწებისათვის რამდენიმეჯერ წამოწყებული ომი [[XII საუკუნე|XII]]–[[XIII საუკუნე]]ები (ე. წ. „პირველი ასწლიანი ომი“) დასრულდა პარიზის ზავით ([[1259]]), რომლის ძალით ინგლისმა შეინარჩუნა მხოლოდ აკვიტანია (გიენი). დავა ამ სამფლობელოებისათვის დროდადრო ([[1294]]–[[1296]], [[1324]]) იწვევდა კონფლიქტებს. ამას ემატებოდა ინგლის-საფრანგეთის უთანხმოება შოტლანდიის (რომელსაც საფრანგეთი ეხმარებოდა ინგლისის წინააღმდეგ), ბრეტანის და, განსაკუთრებით, მდიდარი, შალის მრეწველობით განთქმული, ფლანდრიის გამო, რომელიც პოლიტიკურად დაკავშირებული იყო საფრანგეთთან, ხოლო ეკონომიურად დამოკიდებული იყო ინგლისის მატყლის იმპორტზე. ინგლისის მეფემ ისარგებლა ფლანდრიელი ხელოსნების ბრძოლით ([[იაკობ ვან არტეველდე|ი. არტეველდეს]] მეთაურობით) და ფლანდრია ინგლისის ძლიერ მოკავშირედ აქცია. ასწლიანი ომის უშუალო მიზეზად იქცა საფრანგეთის ტახტის მემკვიდრეობის საკითხი. [[ფილიპ IV (საფრანგეთი)|ფილიპ IV ლამაზის]] უმცროსი შვილის [[შარლ IV (საფრანგეთი)|შარლ IV-ის]] სიკვდილით [[1328]] [[კაპეტინგები]]ს დინასტია შეწყდა. ფრანგმა დიდკაცებმა უარყვეს ფილიპ IV-ის ასულის იზაბელას ვაჟის - ინგლისის მეფის [[ედუარდ III (ინგლისი)|ედუარდ III-ის]] პრეტენზია („სალიკური სამართლის ძალით ქალს ტახტზე უფლება არა აქვსო“) და გაამეფეს ფილიპ IV-ის ძმისწული, [[ფილიპ VI (საფრანგეთი)|ფილიპ VI ვალუა]]. ედუარდ III-მ თავდაპირველად ცნო ფილიპი საფრანგეთის მეფედ ([[1329]]), მაგრამ აკვიტანიისა და შოტლანდიის საკითხებით გამოწვეულ კონფლიქტთან დაკავშირებით განაახლა თავისი პრეტენზია და ომი გამოუცხადა მას. ასწლიანი ომი იყოფა სამ პერიოდად.

== ომის პირველი პერიოდი ==
[[ფაილი:Hundred years war.gif|მინი|250პქ|ასწლიანი ომის მსვლელობა. ფრანგული ტერიტორია - ყვითელი. ინგლისი - ნაცრისფერი. ბურგუნდია - მუქი ნაცრისფერი.]]
ომის პირველი პერიოდი ([[1337]] - [[1360]]) წარიმართა ინგლისის წარმატებით, რაც განპირობებული იყო მისი ეკონომიური განვითარებისა და სამხედრო მომზადების უპირატესობით. [[სლეისის ბრძოლა]]ში 1340 წლის 24 ივნისს ინგლისმა გაანადგურა საფრანგეთის სამხედრო ფლოტი. [[კრესის ბრძოლა]]ში (1346 წლის 26 აგვისტო), როცა ინგლისელებმა პირველად გამოიყენეს არტილერია, მათ მძიმე დამარცხება აგემეს ფრანგებს და აიღეს ქ. [[კალე]] ([[1347]]). [[პუატიეს ბრძოლა (1356)|პუატიეს ბრძოლაში]] ([[1356]] წლის 19 სექტემბერს) ინგლისელებმა [[ედუარდ შავი პრინცი|შავი პრინცის]] სარდლობით სასტიკად დაამარცხეს ფრანგები, ტყვედ იგდეს [[ჟან II (საფრანგეთი)|ჟან II კეთილი]] და მრავალი ფრანგი დიდებული. ამას მოჰყვა საფრანგეთის საქმეების აწეწვა, პარიზის აჯანყება [[1357]]-[[1358]], [[ჟაკერია]]. ბრეტანიის ზავით (1360 წლის 8 მაისი) ინგლისმა მიიღო დიდძალი მიწები სამხრეთ-დასავლეთ საფრანგეთში. სამაგიეროდ ზავით მიღებული შესვენება შარლ V-მ გამოიყენა საფრანგეთის მნიშვნელოვანი გარდაქმნებისათვის (ფინანსური და სამხედრო რეფორმები, დაქირავებული ჯარისა და არტილერიის შექმნა, სამხედრო ფლოტის აღდგენა).

== ომის მეორე პერიოდი ==
ასწლიანი ომის მეორე პერიოდი ([[1369]]—[[1380]]) წარიმართა ფრანგების წარმატებით. ინგლისს შერჩა მცირედი, განცალკევებულად მდებარე მიწები (კალე, შერბური, ბრესტი, ბორდო). საერთო შინაგანმა კრიზისმა ორივე სახელმწიფო ხანგრძლივად დააზავა ერთმანეთს (1380—1415). XV საუკუნის დამდეგს საფრანგეთში შექმნილი მძიმე მდგომარეობა (ფეოდალური არეულობა, შარლ VI-ის გაგიჟება, კაბოშინების აკებსა და ბურგინიონებს შორის) გამოიყენა ინგლისის მეფემ ჰენრი V-მ და განაახლა ომი.

== ომის მესამე პერიოდი ==
[[ფაილი:Europe in 1430.PNG|მინი|250პქ|ევროპის რუკა 1430 წლისთვის, ომის დასასრულს.]]
ასწლიანი ომის მესამე პერიოდი ([[1415]] - [[1453]]) თავდაპირველად წარიმართა ინგლისის სასარგებლოდ. [[ჰენრი V (ინგლისი)|ჰენრი V]]-მ სასტიკად დაამარცხა არმანიაკები [[აზენკურის ბრძოლა]]ში ([[1415]] წლის [[25 ოქტომბერი]]). ბურგუნდიელები, რომლებიც „ნეიტრალიტეტს“ იცავდნენ, მოგვიანებით ([[1419]]) ინგლისის აშკარა მოკავშირენი გახდნენ. ჰენრი V-მ დაიპყრო ჩრდილოეთ საფრანგეთი [[პარიზი]]თურთ და [[შარლ VI (საფრანგეთი)|შარლ VI]]-თან დადებული ტრუას ხელშეკრულებით ([[1420]] წლის [[21 მაისი]]) იგი ცნობილი იქნა საფრანგეთის რეგენტად და ტახტის მემკვიდრედ. ორივე მეფის სიკვდილის შემდეგ ([[1422]]), „ინგლისისა და საფრანგეთის მეფედ“ აღიარეს მცირეწლოვანი [[ჰენრი VI (ინგლისი)|ჰენრი VI]] (ჰენრი V-ის ძე). რეგენტის ჯ. ბედფორდის სარდლობით ინგლისელებმა და ბურგუნდიელებმა დაასრულეს ლუარის ჩრდილოეთით მდებარე მიწების დაპყრობა და ალყა შემოარტყეს ქ. ორლეანს — „ლუარის გაღმა მიწების გასაღებს“ ([[1428]] წლის [[12 ოქტომბერი]]). საფრანგეთში დაიწყო სახალხო-პატრიოტული მოძრაობა [[ჟან დ’არკი]]ს მეთაურობით, რომელმაც ინგლისელებსა და მათ მოკავშირეებზე ბრწყინვალე გამარჯვებები მოიპოვა (ორლეანის ალყის მოხსნა [[1429]] წლის [[8 მაისი]], [[პატეს ბრძოლა]] [[1429]] წლის [[18 ივნისი]] და სხვა), გაათავისუფლა რამდენიმე ქალაქი და უზრუნველყო [[შარლ VII (საფრანგეთი)|შარლ VII]]-ის მეფედ კურთხევა რეიმსში ([[1429]] წლის [[17 ივლისი]]). მიუხედავად კომპიენთან [[ჟანა დ’არკი]]ს დატყვევებისა ([[1430]] წლის [[23 მაისი]]) და კოცონზე დაწვისა ([[1431]] წლის [[30 მაისი]]), გამარჯვება საფრანგეთის მხარეზე იყო, რაც დააჩქარა ბურგუნდიის ჰერცოგთან დაზავებამ ([[არასის ზავი]], [[1435]] წლის [[20 ოქტომბერი]]). განთავისუფლებულ იქნა პარიზი ([[1436]]), [[შამპანი]] ([[1441]]), [[მენი (საფრანგეთი)|მენი]] და [[ნორმანდია]] ([[1450]]).

გიენის განთავისუფლებით ([[1453]]) ომი ფაქტობრივად შეწყდა, მაგრამ საომარი მდგომარეობა გრძელდებოდა. მას ბოლო მოუღო [[ედუარდ IV (ინგლისი)|ედუარდ IV]]-სა და [[ლუი XI (საფრანგეთი)|ლუი XI]]-ს შორის დადებულმა პიკინის ზავმა ([[1475]] წლის [[29 აგვისტო]]). ინგლისს საფრანგეთში მხოლოდ [[კალე]] შერჩა (ფლობდა [[1558]]-მდე), ხოლო ინგლისის მეფეს — „საფრანგეთის მეფის“ ტიტული, რომელზეც იგი იძულებული იყო უარი ეთქვა ამიენის ზავის თანახმად [[1802]] წლის 27 მარტს.

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|Hundred Years' War}}
* [http://www.jeanne-darc.dk/ Jeanne d'Arc. საუნივერსიტეტო კვლევის, ონლაინ პროექტი.]
* [http://www.lebrelblanco.com/15.htm ასწლიანი ომი და ნავარიის ისტორია]
* [http://www.maisonstclaire.org/timeline/timeline.html ასწლიანი ომის ქრონოლოგია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927190111/http://www.maisonstclaire.org/timeline/timeline.html |date=2013-09-27 }}
* [http://www.vlib.us/medieval/lectures/hundred_years_war.html ასწლიანი ომი (1336–1565) დოქტორი ლინ ჰ. ნელსონი], კანზას ემერიტუსის უნივერსიტეტი

[[კატეგორია:ასწლიანი ომი|*]]