იხილეთ წყარო გვერდისთვის აგრიხანი

{{ინფოდაფა კუნძული
| სახელი           = აგრიხანი
| მშობ. სახელი     = {{lang-en|Agrihan}}
| native name link = 
| მეტსახელი       = 
| სურათის სახელი = Northern Mariana Islands-CIA WFB Map.png
| სურათის წარწერა = 
| სურათის ზომა   = 
| ალტ სურათი    = 
| პოზრუკა = წყნარი ოკეანე
|lat_dir = N |lat_deg = 18 |lat_min = 46 |lat_sec= 42
|lon_dir = E |lon_deg = 139 |lon_min = 40 |lon_sec= 17
| locator map      = 
| locator map size = 
| map_custom       = yes
| კოორდინატები      = 
| მდებარეობა      = [[წყნარი ოკეანე]]
| კუნძულთა რაოდენობა = 
| მთავარი კუნძული    = 
| ფართობი_კმ2       = 43,51
| სია             = 
| სიგრძე           = 
| სიგრძე_კმ        = 
| სიგანე            = 
| სიგანე_კმ         = 
| სანაპიროს სიგრძე = 
| სანაპიროზოლი_კმ = 
| უმაღლესი მთა    = 
| სიმაღლე_მ      = 965
| ქვეყნის სახელი  = 
| ქვეყანა          = {{დროშა|ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები}}
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = მუნიციპალიტეტი
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა           = [[ჩრდილოეთის კუნძულები (მუნიციპალიტეტი)|ჩრდილოეთის კუნძულები]]
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1   = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1         = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2   = 
| ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2         = 
| ქვეყნის დედაქალაქი                   = 
| ქვეყნის უდიდესი ქალაქი              = 
| ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა   = 
| ქვეყნის ლიდერის ტიპი              = 
| ქვეყნის ლიდერის სახელი               = 
| ქვეყანა 1                         = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური   = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა         = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1       = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = 
| ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2       = 
| ქვეყნის 1 დედაქალაქი            = 
| ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი            = 
| ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = 
| ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი            = 
| ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი             = 
| ქვეყანა 2                         = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური   = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა         = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1       = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = 
| ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2       = 
| ქვეყნის 2 დედაქალაქი            = 
| ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი            = 
| ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = 
| ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი            = 
| ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი             = 
| მოსახლეობა       = დაუსახლებელი
| აღწერის წელი = 2010
| სიმჭიდროვე_კმ2 = 
| ეთნიკური ჯგუფები = 
| ვებსაიტი          = 
| დამატებითი ინფო  = 
}}

'''აგრიხანი''' ({{lang-en|Agrihan}}) — [[კუნძული]] [[მარიანას არქიპელაგი|მარიანას არქიპელაგში]], [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]]. ეკუთვნის [[ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები|ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულებს]] და შედის [[ჩრდილოეთის კუნძულები (მუნიციპალიტეტი)|ჩრდილოეთის კუნძულების]] მუნიციპალიტეტის შემადგენლობაში.

== გეოგრაფია ==
[[ფაილი:AgrihanNASA.jpg|thumb|250px|left|კუნძულის ხედი კოსმოსიდან]]
კუნძული აგრიხანი მდებარეობს მარიანას არქიპელაგის ჩრდილოეთ ნაწილში. გარს ეკვრის წყნარი ოკეანის წყლები. კუნძულიდან 102 კმ-ში ჩრდილო-დასავლეთით მდებარეობს კუნძული [[ასუნსიონი (კუნძული)|ასუნსიონი]], 62 კმ-ში სამხრეთით — კუნძული [[პაგანი (კუნძული)|პაგანი]]<ref name="oceandots">[http://www.oceandots.com/pacific/mariana/agrihan.htm ''Oceandots.com''. კუნძული აგრიხანი. {{ref-en}}]</ref>. უახლოესი [[მატერიკი]], [[აზია]], მდებარეობს 2600 კმ-ში<ref name="unep">{{Cite web |url=http://islands.unep.ch/ILY.htm#8 |title=''UN SYSTEM-WIDE EARTHWATCH Web Site''. ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები. {{ref-en}} |accessdate=2014-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220214024808/http://islands.unep.ch/ILY.htm#8 |archivedate=2022-02-14 }}</ref>.

კუნძულ აგრიხანს, როგორც მარიანის არქიპელაგის სხვა კუნძულებს, აქვს [[ვულკანი|ვულკანური]] წარმოშობა და წარმოადგენს არქიპელაგში ყველაზე დიდ [[ოვალი|ოვალურ]] ვულკანურ კონუსს<ref name="unep" /><ref name="oceandots" /> და მდებარეობს 4000-მეტრიან წყალქვეშა ვულკანის მწვერვალზე, რომელიც სიმაღლის მიხედვით მეორეა მარიანის არქიპელაგში<ref name="volcano">{{Cite web |url=http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0804-16= |title=''Global Volcanism Program''. აგრიხანის ვულკანი. {{ref-en}} |accessdate=2014-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130326012106/http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0804-16= |archivedate=2013-03-26 }}</ref>. წაგრძელებულ [[კალდერა]]ს, რომლის სიგანე შეადგენს 1×2 კმ-ს, აქვს ბზარი ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, საიდანაც [[ლავა]] მიედინება ოკეანისკენ და ქმნის ლავის დელტას<ref name="volcano" />. ვულკანის ბოლო ამოფრქვევა მოხდა 1917 წელს<ref name="volcano" />. რელიეფი მთიანია. ერთადერთი ვაკე ადგილი მდებარეობს ვულკანის კალდერის ჩრდილოეთ ნაწილში და აგრიხანის სამხრეთ-აღმოსავლეთ სანაპიროზე<ref name="oceandots" />. კუნძულის უმაღლესი წერტილი აღწევს 965 მეტრს<ref name="unep" /> და შედეგად ვულკანი აგრიხანი ყველაზე მაღალია მარიანას არქიპელაგზე<ref name="oceandots" />. კუნძულის ფართობი შეადგენს 43,51 კმ²-ს.

[[კლიმატი]] ნოტიო [[ტროპიკული კლიმატური სარტყელი|ტროპიკულია]]. კუნძულზე ხდება ვულკანური ამოფრქვევები და [[ციკლონი|ციკლონები]]<ref name="unep" />.

ადგილობრივი [[ფლორა]] წარმოდგენილია უპირატესად [[მისკანტუსი]]თ ({{lang-la|Miscánthus}}), რომელიც იზრდება ვულკანის ფერდოების მინდვრებზე, [[ქოქოსის პალმა|ქოქოსის პალმით]], [[პურის ხე|პურის ხით]] და [[ნესვის ხე|ნესვის ხით]]. ხეობებში მდებარეობს [[ტროპიკული ტყე]]ები<ref name="unep" />. ნიადაგი ნაყოფიერია, არსებობს [[ფოსფორიტები]]ს დანალექები<ref name="soest" />.

== ისტორია ==
აგრიხანის კუნძულს აქვს მდიდარი ისტორია და იყო [[საიპანი]]ს ჩრდილოეთით მდებარე ერთადერთი კუნძული, რომელზეც მუდმივად ცხოვრობდა მოსახლეობა<ref name="maramp">[{{Cite web |url=http://www.crm.gov.mp/maramp/artdtl.asp?artID=58&secID=3 |title=''Marianas Archipelago Reef Assessment and Monitoring Program''. კუნძული აგრიხანი. {{ref-en}} |accessdate=2014-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090430031507/http://www.crm.gov.mp/maramp/artdtl.asp?artID=58&secID=3 |archivedate=2009-04-30 }} ''Marianas Archipelago Reef Assessment and Monitoring Program''. კუნძული აგრიხანი. {{ref-en}}]</ref>. კუნძულის პირველი ევროპელი აღმომჩენია [[ესპანელები|ესპანელი]], [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] [[მისიონერობა|მისიონერი]] [[დიეგო ლუის დე სანვიტორესი]] ({{lang-es|Diego Luis de Sanvitores}}), რომელმაც კუნძული აღმოაჩინა 1669 წელს<ref name="gaebler">[{{Cite web |url=http://gaebler.info/sonstiges/marianen.htm#alamagan |title=Homepage Christoph Gäbler. Über die Marianen. კუნძული ალამაგანი. {{ref-de}} |accessdate=2014-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140427193501/http://gaebler.info/sonstiges/marianen.htm#alamagan |archivedate=2014-04-27 }} Homepage Christoph Gäbler. Über die Marianen. კუნძული ალამაგანი. {{ref-de}}]</ref>.

კუნძული იყო მარიანის არქიპელაგის მკვიდრი მოსახლეობის [[ჩამორო (ხალხი)|ჩამოროელების]] და [[ესპანელები]]ს წინააღმდეგობის ბოლო ადგილი, რის შედეგადაც ესპანელებმა დაიკავეს არქიპელაგი XVII საუკუნეში<ref name="britannica">[https://edit.britannica.com/getEditableToc?tocId=9004082{{Dead link|date=მაისი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=დეკემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=დეკემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ოქტომბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივლისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მაისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=მარტი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=დეკემბერი 2020 |bot=InternetArchiveBot }} ენციკლოპედია ბრიტანიკა. კუნძული აგრიხანი. {{ref-en}}]{{Dead link|date=ოქტომბერი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. 1810 წელს ამერიკელმა და ჰავაელმა კოლონისტებმა კუნძულზე დააარსეს კოლონია და დაიწყეს ქოქოსის პალმის მოყვანა [[კოპრა|კოპრის]] წარმოებისათვის. მაგრამ მალე ესპანურმა ადმინისტრაციამ ისინი კუნძულიდან გააგდო<ref name="britannica" />.

1899 წლის 12 თებერვალს ესპანეთმა მარიანას არქიპელაგი მიჰყიდა [[გერმანიის იმპერია]]ს<ref name="worldstatesmen">[http://www.worldstatesmen.org/Northern_Marianas.html World Statesmen.org. ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები. {{ref-en}}]</ref>. გერმანელების პერიოდში აგრიხანის კუნძულზე მოსახლეობა აწარმოებდა კოპრას. 1907 წლიდან კუნძული იყო [[გერმანიის ახალი გვინეა|გერმანიის ახალი გვინეის]] ნაწილი, რომელიც ემორჩილებოდა [[კაროლინის კუნძულები]]ს საოლქო ოფიცერს<ref name="worldstatesmen" />. 1909 წლიდან 1912 წლამდე პერიოდში [[გუგუანი]]ს კუნძულზე მიმდინარეობდა ადგილობრივი ჩიტების დაჭერა ფრთების შესაგროვებლად, რომლებიც შემდგომში გამოიყენებოდა იაპონელთა და ევროპელთა ქუდების მორთულობისთვის<ref name="soest">[http://www.soest.hawaii.edu/pibhmc/pibhmc_cnmi.htm#agrihan ''PIBHMC''. კუნძული აგრიხანი. {{ref-en}}]</ref>.

1914 წლის 14 ოქტომბერს მარიანის არქიპელაგი ოკუპირებული იქნა [[იაპონია|იაპონელების]] მიერ. 1920 წელს კუნძულებზე დაწესდა [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] მანდატი, რომლის მართვასაც აწარმოებდა იაპონია<ref name="worldstatesmen" />. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს წლებში აგრიხანის კუნძულზე აშენდა ამერიკული სამხედრო ბაზა<ref name="maramp" />.

1990 წელს მოსახლეობა აგრიხანის კუნძულიდან ევაკუირებული იქნა, მაგრამ შემდგომში მათი ნაწილი უკან დაბრუნდა.

== მოსახლეობა ==
1990 წელს აგრიხანის მოსახლეობა ევაკუირებული იქნა ვულკანის ამოფრქვევის მაღალი ალბათობის გამო, რომელიც მაინც არ მოხდა. ამიტომ მალე კუნძულზე მოსახლეობა ისევ გამოჩნდა (აქამდე ისინი ოთხნი იყვნენ) და მოსახლეობის რიცხვი შეადგენდა სულ 9 ადამიანს<ref name="unep" />.

ადგილობრივი მოსახლეობა ლაპარაკობდა [[მიკრონეზიული ენები]]ს ერთ-ერთ ენაზე — [[კაროლინური ენა|კაროლინურზე]]<ref name="ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Northern+Mariana+Islands ''Etnologue''. ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულების ენები. {{ref-en}}]</ref>.

2010 წლისთვის ჩრდილოეთის კუნძულების მუნიციპალიტეტის ყველა კუნძული, მათ შორის კუნძული აგრიხანიც, დაუსახლებელია.

==რესურსები ინტერნეტში==
* http://sio.ucsd.edu/marianas/journal/0421/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509113325/http://sio.ucsd.edu/marianas/journal/0421/ |date=2008-05-09 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები]]
[[კატეგორია:წყნარი ოკეანის კუნძულები]]
[[კატეგორია:ოკეანეთის კუნძულები]]