სანერწყვე ჯირკვლები
სანერწყვე ჯირკვლები | |
---|---|
ადამიანი სანერწყვე ჯირკვლები | |
ლათინური | Glandulae salivariae |
სისტემა | საჭმლის მომნელებელი სისტემა |
MeSH | D012469 |
ძუძუმწოვრების სანერწყვე ჯირკვლები მიეკუთვნება ეგზოკრინულ ჯირკვლებს. ადამიანს სამი დიდი: ყბაყურა, ყბისქვეშა და ენისქვეშა და ასობით მცირე სანერწყვე ჯირკვალი აქვს.[1] არსებობს სეროზული, ლორწოვანი და შერეული ტიპის სანერწყვე ჯირკვლები.
სეროზული სეკრეციისას სინთეზირდება ცილა-ფერმენტი ალფა-ამილაზა, რომელიც შლის სახამებელს მალტოზად და გლუკოზად,[2] ხოლო ლორწოვანი სეკრეციისას სინთეზდება ცილა მუცინი, რომელიც საპოხი ნივთიერების როლს ასრულებს.
ადამიანში ყოველდღიურად 0.5-დან 1 ლიტრამდე ნერწყვი გამოიყოფა.[3] ნერწყვის სეკრეცია (სალივაცია) კონტროლდება პარასიმპათიკური სტიმულაციებით; ამ დროს აცეტილქოლინი, აქტიური ნეიროგადამტანი ნივთიერება, უკავშირდება მუსკარინულ რეცეპტორს ჯირკვლებში და იწვევს ნერწყვის გამოყოფას.[3][4]
სტრუქტურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ყბაყურა ჯირკვლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]წყვილი ყბაყურა ჯირკვალი არის ყველაზე დიდი სანერწყვე ჯირკვლები, რომლებიც ქვედა ყბის ტოტს ეხებიან. ის მოთავსებულია ქვედა ყბის უკანა ტოტსა და საფეთქლის ძვლის დვრილისებრ მორჩს შორის.[5] ნერწყვი შეიცავს ამილაზას, რომელიც შლის ნახშირწყლებს. ასევე იგი არბილებს საკვებს, ბაქტერიებისაგან წმენდს და ყლაპვისთვის საჭრო ფორმას აძლევს.[6] ყბაყურა ჯირკვალი სეროზული ტიპის ჯირკვალია, რომელიც ასინთეზებს ალფა-ამილაზას (პტიალინს).[7] მისი სადინარი შეიჭრება პირის კარიბჭეში და იხსნება მესამე დიდი ძირითადი კბილის დონეზე.[6] მთლიანი ნერწყვის რაოდენობის 20% ყბაყურა ჯირკვლის მიერაა სინთზირებული.[8]
ყბისქვეშა ჯირკვლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ყბისქვეშა ჯირკვლები წყვილი სანერწყვე ჯირკვალია, რომელიც ქვედა ყბის ქვეშ მდებარეობს და იკავებს ორმუცელა კუნთის წინა და უკანა მუცლებს.[5] მას ახასიათებს როგორც სეროზული, ასევე ლორწოვანი სეკრეცია და მისი სადინარი იხსნება პირის ღრუში, კერძოდ, ენისქვეშა კორძებში. [6] მიუხედავად იმისა, რომ იგი გაცილებით პატარა ზომისაა, ვიდრე ყბაყურა ჯირკვალი, ნერწყვის მთლიანი რეზერვუარის 65-70% სინთეზირებულია ყბისქვეშა ჯირკვლის მიერ.[6] ეს ჯირკვალი ადვილად ისინჯება პალპაციით, რადგან კისრის ზედა მიდამოშია მოთავსებული და გვერდიდან მხოლოდ პლატიზმა და კანი ფარავს. იგი დაახლოებით ორი თითის მანძლზეა დაშორებული „ადამის ვაშლისგან" (ხორხის შემაღლება).
ენისქვეშა ჯირკვლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ენისქვეშა ჯირკვლები მდებარეობს ენის ქვეშ, ყბისქვეშა ჯირკვლის წინ.[5] მას ძირითადად ლორწოვანი სეკრეცია ახასიათებს, თუმცა შერეული სახის ჯირკვლად მიიჩნევენ.[7] განსხვავებით ზემოთხსენებული ორი ჯირკვილისა, არ აქვს გამოყოფილი მთავარი სადინარი და მისგან გამოსული 8-20 მილაკი იხსნება პირის ღრუში, ენისქვეშა ნაოჭებსა და კორძებში.[7] ნერწყვის რეზერვუარის 5% მოდის სწორედ ენისქვეშა ჯირკვლებზე.[6]
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Salivary gland at the Human Protein Atlas
- Illustration at merck.com დაარქივებული 2005-12-07 საიტზე Archive.isCategory:Webarchive template archiveis links
- Illustration at .washington.edu დაარქივებული 2005-12-21 საიტზე Archive.isCategory:Webarchive template archiveis links
- Medical Encyclopedia Medline Plus: Salivary gland
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ (2012) Saliva and oral health, 4th, Little Steine, Hill Farm Lane, Duns Tew, OX25 6JH: Stephen Hancocks Limited, გვ. 1. ISBN 978-0-9565668-3-6.
- ↑ Martini, Frederic H.; Nath, Judi L.; Bartholomew, Edwin (2012). Fundamentals of anatomy & physiology, 9th, 1301 Sansome St., San Francisco, CA 94111: Pearson Benjamin Cummings.
- ↑ 3.0 3.1 Young, Carolyn A; Ellis, Cathy; Johnson, Julia; Sathasivam, Sivakumar; Pih, Nicky (2011-05-11). „Cochrane Database of Systematic Reviews“. Cochrane Database of Systematic Reviews (ინგლისური) (5): CD006981. doi:10.1002/14651858.CD006981.pub2. PMID 21563158.
- ↑ Davies, Andrew N; Thompson, Jo (2015-10-05). „Cochrane Database of Systematic Reviews“. Cochrane Database of Systematic Reviews (ინგლისური) (10): CD003782. doi:10.1002/14651858.CD003782.pub3. PMID 26436597.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 „US of the major salivary glands: anatomy and spatial relationships, pathologic conditions, and pitfalls“. 26 (3). 2006: 745–63. doi:10.1148/rg.263055024. PMID 16702452. დამოწმება journal საჭიროებს
|journal=
-ს (დახმარება) - ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 (2018) Ten Cate's Oral Histology: Development, Structure, and Function, ninth. ISBN 978-0-323-48524-1.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 (2014) Saliva: Secretion and Functions. ISBN 978-3-318-02595-8.
- ↑ „Mumps“. 2008. დამოწმება journal საჭიროებს
|journal=
-ს (დახმარება)