რელიგიის თავისუფლება სლოვენიაში
რელიგიის თავისუფლება სლოვენიაში ნიშნავს იმ ზომას, რომლითაც ხალხს თავისუფლად შეუძლია საკუთარი რწმენის შესახებ საქმიანობის წარმართვა. ეს მოიცავს, როგორც სამთავრობო პოლიტიკებს, ისე საზოგადოების დამოკიდებულებებს რელიგიური ჯგუფების მიმართ.
სლოვენიის კანონმდებლობა იძლევა რელიგიის თავისუფლების გარანტიას და ეკლესიასა და სახელმწიფოს ჰყოფს ცალ-ცალკე ნაწილებად, ისევე, როგორც კრძალავს რელიგიურ დისკრიმინაციას და რელიგიურ სიძულვილს. რელიგიურ ჯგუფებს მარტივად შეუძლიათ დარეგისტრირება სამთავრობო უწყებებში იმ მიზნით, რომ მიიღონ გარკვეული პრივილეგიები, რომელიც დიდწილად მოიცავს ფულადი კომპენსაციის სხვადასხვა ფორმას. სლოვენიის კანონმდებლობა კრძალავს წინადაცვეთას არასამედიცინო მიზეზებით და ცხოველთა სასაკლაოების მოწყობას, რომელსაც მიმართავენ ებრაელები ("კოშერი") და მუსლიმები ("ჰალალი"). ებრაელთა და მუსლიმთა თემების წევრები ამ საქმიანობისთვის მიდიან ქვეყნის ფარგლებს გარეთ (შემოაქვთ ხორცი და მიემგზავრებიან საზღვარგარეთ რელიგიური წინადაცვეთისთვის) სლოვენიის მთავრობის მხრიდან დაბრკოლების გარეშე.
შუა საუკუნეების და ადრეული მოდერნული პერიოდის დროს, თანამედროვე სლოვენია იყო საღვთო რომის, მოგვიანებით კი ავსტრო-უნგრეთის იმპერიების ნაწილი და, ამდენად, კათოლიციზმს, როგორც სახელმწიფო რელიგიას, მკაცრად მისდევდა. მე-18 საუკუნის მიწურულს მოხდა რელიგიური კანონების ნელი ლიბერალიზება, თუმცა, ეკლესიისა და სახელმწიფოს ფორმალური გამიჯვნა არ მომხდარა 1946 წელს იუგოსლავიის სოციალიტური ფედერაციული რესპუბლიკის შექმნამდე. იუგოსლავიის მთავრობა ხელს უწყობდა ათეიზმს და ძარცვავდა კათოლიკურ ეკლესიას, მაგრამ სხვამხრივ სლოვენიაში ეწეოდა მინიმალურ რელიგიურ რეპრესიებს. იუგოსლავიის დაშლისა და დამოუკიდებელი სლოვენიის შექმნის შემდეგ, სლოვენიამ დაიწყო რელიგიის თავისუფლების კანონების გამოყენება, რომლებიც ჯერ კიდევ ნაწილობრივ მიიღო იუგოსლავიის მთავრობამ.
დემოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2002 წლის აღწერის თანახმად, 2017 წლისთვის, მოსახლეობის უმრავლესობა - 57,8% არის კათოლიკე, 2,4% - მუსლიმი, 2,3% - სერბი მართლმადიდებელი, 0,9% - "სხვა ქრისტიანი" და 10,1% - ათეისტი. გარდა ამისა, 23% თავის მიაკუთვნებს "სხვა რელიგიას", ან საერთოდ არ აცხადებს ამას, 3,5% - არ უკავშირებს თავს რელიგიას, ხოლო 10,1% - საერთოდ არცერთ რელიგიას. ებრაელთა თემი შედგება დაახლოებით 300 ინდივიდისგან (1%-ზე ნაკლები მთელი მოსახლეობის). მართლმადიდებელი და მუსლიმი თემები მოიცავენ სერბეთიდან და ბოსნია-ჰერცეგოვინიდან წამოსული იმიგრანტების დიდ რაოდენობას.[1]
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მე-20 საუკუნემდე, ტერიტორიები, რომლებიც ეკუთვნოდა სლოვენიას, იყო საღვთო რომის იმპერიის, ხოლო მოგვიანებით, ავსტრო-უნგრეთის ნაწილი. ამდენად, მათი სახელმწიფო რელიგია იმ დროს იყო კათოლიციზმი.[2] მე-15 საუკუნის ბოლოს და მე-16 საუკუნის დასაწყისში, ებრაელები გააძევეს ბევრი სლოვენიური ტერიტორიიდან.[3] [4] [5] ებრაელები ხელახლა მოიწვიეს უკან შიდა ავსტრიაში 1709 წელს.[6] მე-18 საუკუნის დასაწყისიდან მოყოლებული, ავსტრია-უნგრეთმა მიიღო რეფორმები, რომლებიც იძლეოდა გარკვეულ რელიგიურ თავისუფლებას, თავდაპირველად მართლმადიდებელი და პროტესტანტი ქრისტიანებისთვის, ხოლო შემდეგ, ასევე, ებრაელებისთვის. მე-19 საუკუნეში მიმდინარეობდა რელიგიური კანონების ნელი ლიბერალიზაცია, ქრისტიანი მიმდინარეობების უმცირესობები იღებდნენ კათოლიკური ეკლესიის მსგავს საფუძველს, თუმცა, კათოლიციზმი რჩებოდა სახელმწიფო რელიგიად.[2] ამ საკითხების მდგომარეობა შენარჩუნდა სლოვენიაში, სერბების, ხორვატებისა და სლოვენების ერთიან სამეფოდ გაერთიანების დროს, თუმცა, ებრაელებმა, მუსლიმებმა და ქრისტიანი მიმდინარეობების უმცირესობებმა ამ გარდაქმნის შემდეგ მიიღეს აღიარება. მიუხედავად ამისა, ათეისტები მეორეხარისხოვან მოქალაქეებად მიიჩნეოდნენ, ხოლო კათოლიკური ეკლესია მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ინტელექტუალური ცხოვრების შეზღუდვაში სლოვენიაში.[2] მეორე მსოფლიო ომის დროს, სლოვენია დაიპყრეს ღერძის ბლოკის მოკავშირეებმა და მისი ებრაული მოსახლეობა თითქმის მთლიანად ამოწყვიტეს ან გააქციეს.[7]
მე-10 საუკუნის უმეტესი დრო, სლოვენია იყო იუგოსლავიის ნაწილი, რომელიც წარმოადგენდა სეკულარულ სახელმწიფოს[2] და არ ეხვეოდა ანტი-რელიგიურ კამპანიებში აღმოსავლეთ ბლოკის სხვა ქვეყნებთან შედარებით.[8] იუგოსლავიის სხვა რესპუბლიკებთან შედარებითაც კი, სლოვენია სარგებლობდა შედარებით უფრო მეტი რელიგიური თავისუფლებით.[9] რომის კათოლიკურ ეკლესიას ჩამოერთვა თავისი საკუთრების უმეტესობა და იუგოსლავიის მთავრობა დევნიდა მრავალ მღვდელს, თუმცა, ეს დიდწილად ხდებოდა მეორე მსოფლიო ომის დროს ღერძის ძალებთან ეკლესიის თანამშრომლობის გამო.[9] თუმცა, რელიგიური სახელმძღვანელო ამოიღეს სკოლის პროგრამიდან 1952 წელს[2] და ათეიზმი წაახალისეს. 1960-იანი წლების დასაწყისში, იუგოსლავიის დამოკიდებულება რელიგიის მიმართ შერბილდა,[2] თუმცა რელიგიური რწმენა შეუთავსებლად იყო მიჩნეული "იუგოსლავიის კომუნისტური ლიგის" წევრობისთვის 1980-იან წლებში.[2]
1990-იანი წლების გამოკითხვების თანახმად, სლოვენიელების მხოლოდ 11% თვლიდა, რომ მათ განიცადეს დისკრიმინაცია მათი ცხოვრების ნებისმიერ ეტაპზე; 18% იუწყებოდა, რომ ისინი იცნობდნენ მეგობრებს ან ოჯახებს შორის პირებს, რომლებიც გახდნენ დისკრიმინაციის სუბიექტები.[9]
იუგოსლავიის სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით, სლოვენია უფრო მეტად იყო ეთნიკურად და რელიგიურად ერთგვაროვანი და შედეგად, მან თავიდან აიცილა იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ სამოქალაქო ომის დაწყება.[9]
სამართლებრივი ჩარჩო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კონსტიტუცია იძლევა რელიგიის თავისუფლებისა და ინდივიდების მიერ საზოგადოდ ან პირად სივრცეში საკუთარი რწმენის გამოხატვის უფლებას. ის ადგენს, რომ ყველა რელიგიურ თემს უნდა ჰქონდეს თანაბარი უფლებები, ხოლო სახელმწიფო და ეკლესია უნდა იყოს ერთმანეთისგან განცალკევებული. კონსტიტუცია, ასევე, კრძალავს რელიგიურ დისკრიმინაციას და რელიგიური სიძულვილისა და შეუწყნარებლობის გაღვივებას. კონსტიტუცია აღიარებს რელიგიური მიზეზების გამო ჯარში სამსახურზე უარის თქმის უფლებას.[1] [9]
ანტი-დისკრიმინაციული კანონები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სისხლის სამართლის კოდექსის განსაზღვრება სიძულვილის დანაშაულის შესახებ მოიცავს საზოგადოდ პროვოცირებულ რელიგიურ სიძულვილს და ჰოლოკოსტის მნიშვნელობის შემცირებას. ამ დანაშაულების ჩადენა ისჯება 2 წლამდე პატიმრობით, ან, თუკი დანაშაული შეიცავს იძულების ან უსაფრთხოების საშიშროებას - განმარტებული, როგორც სიცოცხლისთვის სერიოზული საშიშროება, სიწმინდის შებღალვა ან საკუთრების ზიანი - ითვალისწინებს 5 წლამდე პატიმრობას. თუკი ძალის გადამეტებით ასეთ დანაშაულს სჩადის თანამდებობის პირი, ის, შესაძლოა, დაექვემდებაროს 5 წლამდე პატიმრობას. იმ ჯგუფის წევრები, რომლებიც მონაწილეობას იღებენ ამ აქტივობებში ორგანიზებული ან წინასწარგანზრახული სახით - სიძულვილის ჯგუფები, კანონის თანახმად, ასევე, შესაძლოა დაისაჯონ 5 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით.[1]
სამთავრობო განკარგულებები რელიგიური საქმიანობის შესაზღუდად[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კანონი მოითხოვს, რომ აიკრძალოს ცხოველების სასაკლაოების მოწყობა, რაც ეფექტურად უშლის ხელს "ჰალალისა" და "კოშერის" ყასბებს თავიანთი საქმიანობის წარმართვაში. 2017 წელს, კანონი გადაიხედა მას შემდეგ, რაც ის ისლამურმა და ებრაულმა ორგანიზაციებმა გააპროტესტეს.[1]
ადამიანის უფლებათა დაცვის საკითხებში სახალხო დამცველმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ კონსტიტუციისა და კანონის თანახმად, "წინადაცვეთა არასამედიცინო მიზნებისთვის არ არის დასაშვები და წარმოადგენს უკანონო ჩარევას ბავშვის სხეულში და, ამდენად, არღვევს მის უფლებას". სახალხო დამცველმა განაცხადა, რომ დამატებითი საკანონმდებლო ინიციატივა იყო საჭირო, რომ დაერეგულირებინათ წინადაცვეთის საკითხი რელიგიური მიზნებისთვის,[1] რამდენადაც წინადაცვეთის რეალური სტატუსი გაურკვეველი რჩებოდა. პროცედურა ამის შედეგად არათანმიმდევრულად არის ხელმისაწვდომი საავადმყოფოებში.[10] ებრაული და ისლამური თემების ზოგიერთი წევრი ირჩევს ამ პროცედურის გავლას მეზობელ ქვეყანა ავსტრიაში და არ ექცევა რაიმე სახის სამართლებრივი შეზღუდვის ქვეშ.[10] [1]
რელიგიური ჯგუფის რეგისტრაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კანონი მოითხოვს, რომ ეკლესიები და სხვა რელიგიური თემები დარეგისტრირდნენ იმისთვის, რათა მიიღონ კანონიერი გაერთიანებების სტატუსი, მაგრამ ის არ ზღუდავს დაურეგისტრირებელი რელიგიური ჯგუფების რელიგიურ საქმიანობას. კანონიერ გაერთიანებებად აღიარებული რეგისტრირებული რელიგიური ჯგუფების უფლებები მოიცავს დამატებითი ღირებულების გადასახადზე შეღავათებს, სასულიერო პირების სოციალური დაცვისთვის სამთავრობო თანადაფინანსებას და რელიგიური მსახურებისთვის სოციალური სარგებლის მოთხოვნის შესახებ ავტორიზაციას.[1] სახელმწიფო რეგისტრაციისთვის, რელიგიურმა ჯგუფმა კულტურის სამინისტროში უნდა შეიტანოს განაცხადი, რომელიც ამტკიცებს, რომ მას ჰყავს სულ მცირე 10 ზრდასრული წევრი, რომლებიც არიან მოქალაქეები ან მუდმივი მაცხოვრებლები, ასევე, ჯგუფის სახელი ლათინური ასოებით, რომელიც უნდა განსხვავდებოდეს სხვა რელიგიური ჯგუფებისგან, ჯგუფის მისამართი ქვეყანაში და მისი ბეჭდის ოფიციალური ასლი, რომელიც გამოყენებული იქნება კანონიერ ტრანზაქციებში. მან, ასევე უნდა გადაიხადოს ადმინისტრაციული გადასახადი 22,60 ევროს (27$) ოდენობით. ჯგუფმა, აგრეთვე უნდა წარადგინოს მისი წარმომადგენლების სახელები ქვეყანაში, ჯგუფის რელიგიური რწმენის საფუძვლების აღწერა და მისი საორგანიზაციო აქტის ასლი. თუ ჯგუფს სურს, რომ მიიღოს სასულიერო პირებისთვის სოციალური უსაფრთხოების თანადაფინანსება, მან უნდა აჩვენოს, რომ თითოეული სასულიერო პირისთვის ჰყავს სულ მცირე 1 000 წევრი. აღნიშნულია, რომ ეს სარეგისტრაციო მოთხოვნები უფრო მკაცრია, ვიდრე 1970-იან წლებში სოციალისტური მთავრობის მიერ შემუშავებული მოთხოვნები.[2] ეს სარეგისტრაციო მოთხოვნები რომ მიეღოთ 2007 წელს ახალი კანონის შემუშავების დროს, უკვე არსებული რელიგიური ორგანიზაციების ნახევარზე მეტი სლოვენიაში ვერ დააკმაყოფილებდა ამ კრიტერიუმებს.[2]
მთავრობას შეუძლია უარი თქვას რელიგიური ჯგუფის რეგისტრაციაზე მხოლოდ მაშინ, თუ ჯგუფი არ წარმოადგენს სრულად სააპლიკაციო მასალებს ან კულტურის სამინისტრო განსაზღვრავს მას, როგორც სიძულვილის ჯგუფს - ანუ ორგანიზაციას, რომელიც ჩართულია სისხლის სამართლის კოდექსით განსაზღვრული სიძულვილის დანაშაულებში.[1]
"რელიგიური თემებისთვის კულტურის სამინისტროს ოფისი" კანონის შესაბამისად აკვირდება და აკეთებს ჩანაწერებს რეგისტრირებულ რელიგიურ თემებზე და უზრუნველყოფს კანონიერ ექსპერტიზას და დახმარებას რელიგიური ორგანიზაციებისთვის. კულტურის სამინისტრო აწესებს და მართავს სარეგისტრაციო პროცედურებს, იღებს დოკუმენტებს რეგისტრირებული თემების კანონიერ სტატუსთან დაკავშირებით, ანაწილებს ფინანსებს ბიუჯეტში რელიგიური აქტივობებისთვის, ორგანიზებას უწევს დისკუსიებს და თავს უყრის რელიგიურ თემებს, რათა გამოეხმაუროს შეშფოთებებს რელიგიური თავისუფლების შესახებ, ასევე, ის უზრუნველყოფს ინფორმაციას რელიგიური ჯგუფებისთვის მათ საქმიანობასთან დაკავშირებული კანონიერი დებულებებისა და რეგულაციების შესახებ.[1]
დამოკიდებულებები რელიგიური უმცირესობების მიმართ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მუსლიმი უმცირესობა სლოვენიაში განიცდის ზიანს და გარკვეულ დისკრიმინაციას უფრო ფართო სლოვენიური საზოგადოებისგან მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მაინც მიღებული და დანახული არიან, როგორც სამხრეთ სლავური მემკვიდრეობის ნაწილი და იზიარებენ იდენტობას ქრისტიან უმრავლესობასთან ერთად.[11] სლოვენიის მთავრობა დახასიათებულია, როგორც "არადაინტერესებული" მხარე რელიგიური უმცირესობების საკითხებით და ის ნელა ირჯება ასეთი საკითხების გადასაწყვეტად, ანდომებს რა ათწლეულებს ლიუბლიანაში მეჩეთის მშენებლობის შესახებ ნებართვის გაცემისთვის.[12] [9]
ევროკომისიის 2019 წლის კვლევის თანახმად, სლოვენიელების 33%-ს სჯერა, რომ რელიგიური დისკრიმინაცია ფართო ხასიათისაა, ხოლო 62% ფიქრობს, რომ ის იშვიათია. მოსახლეობის 81% ამბობს, რომ მათთვის მისაღები იქნებოდა სახელმწიფოს მეთაური, რომელიც არ იქნებოდა მიკუთვნებული ქვეყნის უმრავლესობის რელიგიას. 2019 წლამდე იყო ანტი-ისლამური გამოსვლების რამდენიმე შემთხვევა სოციალურ მედიაში და ჩვეულებრიც მედია-პლატფორმებზე. ისლამური თემების ლიდერები, არასამთავრობოები, სამთავრობო თანამდებობის პირები 2019 წელს იუწყებოდნენ, რომ წინა წელთან შედარებით ანტი-ისლამური სენტიმენტები შემცირდა, რომელმაც უფრო მეტად ანტი-მიგრაციის რიტორიკა მიიღო, ვიდრე ანტი-ისლამური ტონისა. ებრაელთა თემის ლიდერები 2019 წელს ორ ნაწილად გაიყვნენ იმ საკითხის შესახებ, იყო თუ არა ებრაელებისთვის უსაფრთხო სლოვენიაში ცხოვრება.[10]
განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავრობა მოითხოვს, რომ ყველა საჯარო სკოლამ თავის პროგრამაში შეიტანოს განათლება მსოფლიო რელიგიების შესახებ, რომელსაც სკოლის მასწავლებლები გაუძღვებიან. მთავრობა ნებას რთავს ეკლესიებს და რელიგიურ ჯგუფებს უზრუნველყონ რელიგიური განათლება, როგორც კერძო, ისე საჯარო და წინარესკოლებში, მოხალისეობის საფუძველზე სასკოლო საათების შემდეგ,[1] მაგრამ დენომინაციური ინსტრუქციებისა და რელიგიური რიტუალების სწავლება, ბავშვების მიერ მათი შესრულების განზრახვით, აკრძალულია სკოლებში.[13]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 International Religious Freedom Report 2017 Slovenia, US Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 A Črnič, M Komel, M Smrke, K Šabec, T Vovk - Religious Pluralisation in Slovenia, Teorija in praksa, 2013
- ↑ Kavčič, Jerneja. Judovstvo na Slovenskem.
- ↑ Jewish Community of Maribor. The Museum of the Jewish People at Beit Hatfutsot. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 ივნისი 2018. ციტირების თარიღი: 24 June 2018
- ↑ The Jewish Community of Ljubljana. The Museum of the Jewish People at Beit Hatfutsot. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 ივნისი 2018. ციტირების თარიღი: 24 June 2018
- ↑ Luthar, Oto. MARGINS OF MEMORY' Anti-Semitism and the destruction of the Jewish community in Prekmurje.
- ↑ Jewish Losses during the Holocaust: By Country en. ციტირების თარიღი: 2019-09-23
- ↑ Tomka, Miklós (2011). Expanding Religion: Religious Revival in Post-communist Central and Eastern Europe (en). Walter de Gruyter, გვ. 44. ISBN 9783110228151.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 Črnič, Aleš; Lesjak, Gregor (2003-10-01). „Religious Freedom and Control in Independent Slovenia“. Sociology of Religion (ინგლისური). 64 (3): 349–366. doi:10.2307/3712489. ISSN 1069-4404. JSTOR 3712489.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 International Religious Freedom Report 2019 Slovenia en-US. ციტირების თარიღი: 2020-07-01
- ↑ Bajt, Veronika (2008-12-31). „Muslims in Slovenia: Between Tolerance and Discrimination“. Revija za sociologiju (ინგლისური). 39 (4): 221–234. ISSN 0350-154X.
- ↑ Dragoš, Srečo (2005-12-01). „Islamophobia in Slovenia: Politically Produced Intolerance“. Journal of Contemporary European Studies. 13 (3): 299–315. doi:10.1080/14782800500378383. ISSN 1478-2804. S2CID 154214190.
- ↑ Blaz, Ivanc. Religion in Education – Slovenia, University of Trier