პალიატიური მზრუნველობა
პალიატიური მზრუნველობა (მომდინარეობს ლათინური pallium-იდან, რაც „ნიღაბს“ ან „ლაბადას“ ნიშნავს) — უკურნებელი და პროგრესირებადი სენით დაავადებული ადამიანების დახმარებას გულისხმობს. მისი არსია უკურნებელი დაავადების გამოვლინებათა შერბილება-დაფარვა და/ან ლაბადა-საფარველის უზრუნველყოფა მათთვის, ვისაც „სცივა და უმწეოა“. ეს არის მულტიდისციპლინური მიდგომა, რომლის უპირველესი ამოცანაა ტკივილისა და სხვა პათოლოგიური სიმპტომების (გულისრევა, შეშუპება, სუნთქვის უკმარისობა და სხვ.) მოხსნა, ავადმყოფთა სოციალური და ფსიქოლოგიური დახმარება. მასში ჩართულია ყველა იმ დარგის სპეციალისტი, რომელსაც შეუძლია, პაციენტს გაუწიოს შესაბამისი დახმარება, რათა ის სიცოცხლის ბოლომდე საზოგადოების სრულყოფილ წევრად დარჩეს. პალიატიური მზრუნველობის მულტიდისციპლინურ გუნდში შედიან როგორც სამედიცინო პერსონალი, ისე არასამედიცინო სფეროს წარმომადგენლებიც: ფსიქოლოგები, სოციალური მუშაკები, სასულიერო პირები და სხვა.
პალიატიური მზრუნველობა უზრუნველყოფს ღირსეულ, უტანჯველ სიცოცხლეს. მისი მიზანია, აამაღლოს ქრონიკული დაავადების მქონე პაციენტის და მასზე მზრუნველი პირების ცხოვრების ხარისხი.
გამოქვეყნებულ ლიტერატურაში პალიატიური მზრუნველობის მრავალი განმარტება არსებობს. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია აღწერს პალიატიურ მზრუნველობას, როგორც „მიდგომას, რომელიც აუმჯობესებს პაციენტებისა და მათი ოჯახების ცხოვრების ხარისხს, რომლებიც აწყდებიან სიცოცხლისათვის საშიშ დაავადებასთან დაკავშირებული პრობლემების პრევენციისა და ტანჯვის შემსუბუქების გზით ადრეული იდენტიფიკაციისა და უნაკლო შეფასების გზით. და ტკივილის, დაავადებების, მათ შორის სხვა პრობლემების მკურნალობა, იქნება ეს ფიზიკური, ფსიქოსოციალური და სულიერი“. წარსულში პალიატიური მზრუნველობა იყო დაავადების სპეციფიკური მიდგომა, მაგრამ დღეს ჯანმო იყენებს პაციენტზე ორიენტირებულ უფრო ფართო მიდგომას, რომელიც ვარაუდობს, რომ პალიატიური მზრუნველობის პრინციპები რაც შეიძლება ადრე უნდა იქნას გამოყენებული ნებისმიერი ქრონიკული და საბოლოოდ ფატალური დაავადების მიმართ.
მტკიცებულებები მხარს უჭერს პალიატიური მზრუნველობის მიდგომის ეფექტურობას პიროვნების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში. პალიატიური მზრუნველობის ძირითადი მიმართულებაა ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება. ჩვეულებრივ ხდება, რომ პალიატიური მზრუნველობა უზრუნველყოფილია სიცოცხლის ბოლოს, მაგრამ ის შეიძლება სასარგებლო იყოს დაავადების ნებისმიერი სტადიის ან ნებისმიერი ასაკის პირისთვის.
პალიატიური მომსახურება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პალიატიური მომსახურების ძირითადი სახეებია: სტაციონარული და ჰოსპისი ბინაზე. ჰოსპისს მიმართავს ძირითადად ავადმყოფთა ის კატეგორია, რომელთაც აქვთ უკურნებელი დაავადების დიაგნოზი და იმყოფებიან ტერმინალურ სტადიაში (ანუ როცა ჩვეულებრივი სამედიცინო ჩარევა შედეგს აღარ იძლევა). შეიძლება ჰოსპისს ისეთმა პირებმაც მიმართონ, რომელთა დაავადებაც ჯერ ტერმინალურ სტადიაში არ არის, მაგრამ მიეკუთვნება განუკურნებელ პათოლოგიას.
პალიატიური დახმარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პალიატიური დახმარება გულისხმობს იმ პრობლემების დროულ გამოვლენასა და გადაწყვეტას, რომლებიც თან ახლავს განუკურნებელ დაავადებებს ტკივილისა და დაავადების სხვა გამოვლინებების შემსუბუქება, ფსიქოლოგიური, სოციალური და სულიერი მხარდაჭერის აღმოჩენა, რომლის მთავარი მიზანია დაავადებულის და მისი ახლობლების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება. პალიატიური დახმარების ძირითადი პრინციპებია:
- ტკივილის და დაავადების სხვა მძიმე გამოვლინებების შემსუბუქება;
- სიცოცხლის და სიკვდილის, როგორც ბუნებრივი პროცესების აღიარება;
- არ დაჩქარდეს სიკვდილის პროცესი, მაგრამ არც ტანჯვა გახანგრძლივდეს;
- სამედიცინო დახმარებას თან ახლდეს სულიერი და ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა;
- რაც შეიძლება მეტად გახანგრძლივდეს პაციენტის აქტიური ცხოვრება;
- პაციენტის სიცოცხლეში, ასევე სიკვდილის შემდეგ - ფსიქოლოგიური მხარდაჭერის აღმოჩენა ნათესავებისათვის;
- მრავალპროფილიანი დახმარების ჩართვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტის და მისი ახლობლების მოთხოვნილებებს და მოიცავს ფსიქოლოგის კონსულტაციებსაც;
- ცხოვრების ხარისხის ამაღლება, შეძლებისდაგვარად დაავადების მიმდინარეობის შემსუბუქება;
- პაციენტის ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით გამოყენებული იქნეს სიცოცხლის გახანგრძლივებაზე მიმართული მკურნალობის ისეთი მეთოდები, როგორიცაა ქიმიოთერაპია და სხივური თერაპია; ჩატარდეს გამოკვლევები, რომლებიც აუცილებელია გართულებების მიზეზების და მკურნალობის ტაქტიკის დასაზუსტებლად.
პალიატიური მზრუნველობის ხარისხიანად განხორციელებისთვის აუცილებელია სამედიცინო პერსონალის სათანადოდ მომზადება. უამისოდ შედეგის მიღება წარმოუდგენელია. ასევე მნიშვნელოვანია საკანონმდებლო ბაზის გამართვა და აუცილებელია ქვეყნის მასშტაბით პალიატიური მზრუნველობის ხელმისაწვდომობის გაზრდა.