ანაფაზა
ანაფაზა — მიტოზის მეტაფაზის შემდგომი სტადია, რა დროსაც მიმდინარეობს რეპლიცირებული ქრომოსომების გაყოფა შვილეულ ქრომატიდებად და მათი განაწილება უჯრედის საპირისპირო პოლუსუსებზე. გვიან ანაფაზაში შეინიშნება ქრომოსომის მაქსიმალური კონდენსაცია, რაც ხელს უწობს ქრომოსომების სეგრეგაციას და ბირთვის ხელახალ ფორმირებას.[1]
ანაფაზა იწყება მაშინ, როცა ანაფაზის მასტიმულირებელი კომპექსი (APC/C) უბიქვიტინირებით მონიშნავს მაინჰიბირებელ ჩაპერონინს - სეკურინს. სეკურინი წარმოადგენს ცილას, რომელიც ინჰიბირებს პროტეაზა - სეპარაზას. სეკურინის დაშლა იწვევს სეპარაზას გამოთავისუფლებას რომელიც შემდეგ შლის კოჰეზინს-ცილას, რომელიც პასუხისმგებელია დისეული ქრომატიდების ერთად შეკავებაზე..[2]
ანაფაზაში ქრომატიდების ერთმანეთისგან განცალკევებაში მონაწილეობს მიტოზისთვის უნიკალური, მიკრომილაკების სამი ქვეკლასი, ესენია: კინეტოქორის მიკრომილაკები, ინტერპოლარული მიკრომილაკები და ასტრალური მიკრომილაკები.
ცენტრომერები იყოფა და დისეული ქრომატიდები პოლუსებისკენ მიიზიდება კინეტოქორის მიკრომილაკებით.
ქრომოსომების უჯრედის პოლუსებზე განაწილებისას, ინტერპოლარული და ასტრალური მიკრომილაკების მოქმედებით, უჯრედი იჭიმება და იღებს ოვალურ ფორმას.[3]
ანაფაზა დასასრულს, უჯრედი გადადის ტელოფაზაში.[4]
ფაზები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ანაფაზა ხასიათდება მოძრაობათა ორი განსხვავებული ტიპით. მათგან პირველ, ანაფაზა A-ში, მიმდინარეობა ქრომოსომების განაწილება გაყოფადი უჯრედის რომელიმე პოლუსზე. აღნიშნული ტიპის მოძრაობა ძირითადად მიმდინარეობს კინეტოქორების, და მიკრომილაკების ქვეკლასის, რომელსაც ეწოდება კინეტოქორის მიკრომილაკების - მეშვეობით.
მეორე ტიპის მოძრაობათა სერია მიმდინარეობს ანაფაზა B-ში, რა დროსაც პოლუსები ერთმანეთს შორდება. ამ პროცესში ძირითადად ინტერპოლარული მიკრომილაკები და ასტრალური მიკრომილაკები მონაწილეობენ.
ანაფაზა A[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ანაფაზა A-ში, მიკრომილაკები ემაგრება ქრომოსომებს, შუა წერტილში (ცენტრომერი) ცილოვანი კომპლექსების (კინეტოქორების) მეშვეობით. მიმაგრებული მიკრომილაკები დეპოლიმერიზდება და სიგრძეში მცირდება, რაც მოტორულ ცილებთან ერთად ქმნის მოძრაობას, რომელიც უბიძგებს ქრომოსომებს გადაადგილდეს უჯრედის თითოეულ პოლუსზე მდებარე ცენტროსომებისკენ.[5]
ანაფაზა B[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ინტერპოლარული მიკრომილაკები გამოდის თითოეული ცენტროსომიდან და ერთმანეთს უკავშირდება გაოფადი უჯრედის ეკვატორში. ისინი ერთმანეთს ,,უბიძგებენ", რის გამოც თითოეული ცენტროსომა თანდათან შორდება ერთმანეთს. ამავდროულად, ასტრალური მიკრომილაკები, გამოდიან თითოეული ცენტროსომიდან და უკავშირდებიან უჯრედის მემბრანას. ეს საშუალებას აძლევს მათ მიიზიდონ თითოეული ცენტროსომა უჯრედის მემბრანასთან. ამ მიკრომილაკების მიერ განხორციელებული მოძრაობების საფუძველია მიკრომილაკების დაგრძელების და შეკუმშვის კომბინაცია და მოტორული ცილების მოქმედება, როგორიცაა დინეინები ან კინეზინები.[6] ინტერპოლარული და ასტრალური მიკრომილაკების მოქმედებით, უჯრედი იჭიმება და იღებს ოვალურ ფორმას.[3]
კავშირი უჯრედულ ციკლთან[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ანაფაზა შეადგენს უჯრედული ციკლის ხანგრძლივობის დაახლოებით 1%-ს.[7] იგი იწყება მაშინ, როდესაც უჯრედი მეტაფაზის სტადიიდან ანაფაზის სტადიაზე გადასვლის სიგნალს მიიღებს. მეტაფაზა სრულდება ციკლინ B-ის დაშლით. იგი შემდგომი პროტეოსომული დეგრადაციითვის მოინიშნება უბიქვიტინით. არსებითად, გააქტიურებული ანაფაზის მასტიმულირებელი კომპლექსის (APC) შლის მაიჰიბირებელი ცილა - სეკურინს, რომელთანაც სეპარაზაა დაკავშირებული. ამის შემდეგ სეკურინი ვეღარ აიჰიბირებს სეპარაზას, რომელიც თავის მხრივ შლის ქრომატიდების შემწებებელ ცილა - კოჰეზინს.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Chromosome condensation through mitosis. ციტირების თარიღი: 12 June 2007
- ↑ The Cell Cycle. Kimball's Biology Pages. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-11-19. ციტირების თარიღი: 9 December 2012
- ↑ 3.0 3.1 Hickson GR, Echard A, O'Farrell PH (February 2006). „Rho-kinase controls cell shape changes during cytokinesis“. Current Biology. 16 (4): 359–70. doi:10.1016/j.cub.2005.12.043. PMC 1525334. PMID 16488869.
- ↑ Schafer KA (November 1998). „The cell cycle: a review“. Veterinary Pathology. 35 (6): 461–78. doi:10.1177/030098589803500601. PMID 9823588. S2CID 43902779.
- ↑ Asbury CL (February 2017). „Anaphase A: Disassembling Microtubules Move Chromosomes toward Spindle Poles“. Biology. 6 (1): 15. doi:10.3390/biology6010015. PMC 5372008. PMID 28218660.
- ↑ Scholey JM, Civelekoglu-Scholey G, Brust-Mascher I (December 2016). „Anaphase B“. Biology. 5 (4): 51. doi:10.3390/biology5040051. PMC 5192431. PMID 27941648.
- ↑ Heath IB, Rethoret K (June 1980). „Temporal analysis of the nuclear cycle by serial section electron microscopy of the fungus, Saprolegnia ferax“. European Journal of Cell Biology. 21 (2): 208–13. PMID 7398661.