ამერიკა-ფილიპინების ომი
| ამერიკა-ფილიპინების ომი | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| თარიღი | 4 თებერვალი 1899 — 2 ივლისი 1902 | ||
| მდებარეობა | ფილიპინები | ||
| შედეგი |
| ||
| მხარეები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
 ამერიკა-ფილიპინების ომი ვიკისაწყობში | |||
ამერიკა-ფილიპინების ომი (1899-1902) — ამერიკელების წამოწყებული ომი, ფილიპინების წინააღმდეგ.
ომის მიმდინარეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აშშს მთავრობამ ფილიპინებზე სერიოზული მისია მიავლინა, რომელსაც დაევალა ზოგიერთი დათმობებით დაეინტერესებინა ფილიპინების ბურჟუაზია და მემამულეები, გადაეყვანა თავის მხარეზე. კომპრადორული ბურჟუაზიის და ფეოდალების სახით ამერიკელებმა მალე თავიანთი მომხრეები და მოკავშირეები შეიძინეს. აშშ-ის დემაგოგიურმა მანევრებმა ეროვნულ ბანაკშიც პოვა გამოძახილი. მშრომელთა აქტივობით და გლეხონის მიერ რევოლუციური გზით მემამულეთა მიწის ხელში ჩაგდებით დაშინებული ბურჟუაზიულ-მემამულური დაჯგუფება ამერიკელებთან კაპიტულაციის გზას დაადგა.
1889 წელს ფილიპინების არმიის ორგანიზებული წინააღმდეგობა შეწყდა და ბრძოლამ დაქსაქსული პარტიზანული სახე მიიღო. 1901 წლის გაზაფხულზე ამერიკელების ტყვედ ჩაგდებულმა ერთერთმა ბურჟუაზმა (აგინალდომ) ფილიპინელ ხალხს მოუწოდა შეეწყვიტა წინააღმდეგობა, თანაც აშშ-სადმი ერთგულების ფიცი დადო. ბურჟუაზიულ ლიდერთა უმეტესობამ აგინალდოს მაგალითს მიბაძა და უღალატა ქვეყნის ინტერესებს.
ფილიპინების ხალხის ზედაფენის მისამხრობად აშშ-ის სენატმა 1902 წელს მიიღო „კანონი ფილიპინების შესახებ“, რომელმაც იურიდიულად განსაზღვრა ფილიპინების კოლონიური სტატუსი. მისი მთავარი ამოცანა იყო ფილიპინების ხალხის ფართო ფენების შეცდომაში შეყვანა. კანონი ითვალისწინებდა ფილიპინების ექსპლუატატორული ფენების მონაწილეობას კოლონიურ მმართველობაში, ასამბლეასა და პროვინციული ორგანოების არჩევითობის დაწესებით და მათში ამ წრეების წარმომადგენელთა მიზიდვით. კანონი ფორმალურად აცხადებდა ფილიპინელთა პიროვნების და ქონების ხელშეუხებლობას, დემოკრატიულ უფლებებს, პროვინციული და მუნიციპალური ორგანოების არჩევითობას და სხვ. ფილიპინელი მემამულეები, აშშ-ის კოლონიური ხელისუფლება და საოკუპაციო არმია, რომლებმაც ხელთ იგდეს ფილიპინების მიწა-წყლის მნიშვნელოვანი ნაწილი, დაინტერესებული იყვნენ გლეხობის ექსპლუატაციის წინაკაპიტალისტური ფორმების შენარჩუნებით. აღნიშნულ კანონს დაეთანხმნენ ფილიპინების კომპრადორული წრეები, ეროვნული ბურჟუაზია და მემამულეები. მათ ხელი აიღეს ქვეყნის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაზე და ახალ კოლონიურ მბრძანებელთა მოკავშირეებად და სოციალურ საყრდენებად იქცნენ.
მხოლოდ 1907 წელს შეწყდა ფილიპინების ხალხის პარტიზანული ბრძოლა დამპყრობლების წინააღმდეგ. იმავე წელს ჩატარდა ასამბლეის პირველი არჩევნები და შეიქმნა ახალი ბურჟუაზიული - ნაციონალისტური პარტია, რომელმაც თავის პროგრამაში შეიტანა პარლამენტის გზით ბრძოლა ფილიპინების დამოუკიდებლობისათვის. ამ მოთხოვნამ მას მოსახლეობის ფართო ფენების მხარდაჭერა მოუპოვა, რაც ნათლად გამოვლინდა ასამბლეის არჩევნებში, როცა მან ხმების დიდი უმრავლესობა მიიღო. აღნიშნულ პარტიასთან ერთად ამ დროისათვის არსებობდნენ აგრეთვე პროამერიკული ორიენტაციის მქონე პროგრესული პარტია და სხვა ბურჟუაზიული პარტიები, რომელთა გავლენა ნაცისტურ პარტიასთან შედარებით უმნიშვნელო იყო. მასების თავიანთ მხარეზე მისამხრობად მათ ზოგჯერ თავიანთ პროგრამაში ნაწილობრივ მუშების ინტერესები და მოთხოვნებიც კი შექონდათ.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Burdeos, Ray L. (2008), Filipinos in the U.S. Navy & Coast Guard During the Vietnam War, AuthorHouse, ISBN 978-1-4343-6141-7, https://books.google.com/?id=tN__4jLTnd8C
- Hack, Karl; Rettig, Tobias (2006), Colonial armies in Southeast Asia, Routledge, ISBN 978-0-415-33413-6, https://books.google.com/books?id=IFNrC0lVLvAC
- Smallman-Raynor, Matthew (January 1998), "The Philippines Insurrection and the 1902–4 cholera epidemic: Part I – Epidemiological diffusion processes in war", Journal of Historical Geography 24 (1): 69–89,
- Deady, Timothy K. (2005). „Lessons from a Successful Counterinsurgency: The Philippines, 1899–1902“ (PDF). Parameters. Carlisle, Pennsylvania: United States Army War College. 35 (1): 53–68. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 2016-12-10. ციტირების თარიღი: 2017-11-18.