დონომორის კომისია
დონომორის კომისია— პასუხისმგებელი ორგანო დონომორის კონსტიტუციის შექმნაზე, რომელიც ძალაში იყო 1931–47 წლებში ცეილონში (ახლანდელი შრი-ლანკა). 1931 წელს იყო დაახლოებით 12% ცეილონის ტამილები, 12% ინდოელი ტამილები (მიგრანტი და ემიგრანტი მუშები დასაქმებული ჩაის პლანტაციებში მე-19 საუკუნის ბოლოს), 65% სინჰალელები და დაახლოებით 3% ცეილონის მავრები.[1] ბრიტანეთის მთავრობამ შემოიღო კომუნალური წარმომადგენლობის ფორმა, რომელიც იყო ძლიერი ტამილური წარმომადგენლობა ტამილური თემის მოსახლეობის პროპორციულად. სინჰალელები გაიყვნენ ქვეყნის ზედა და დაბალი ქვეყნის სინჰალებად.
კომისრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კომისრები იყვნენ ოთხი ბრიტანელი პარლამენტარი, რომლებიც დაინიშნენ სიდნეი უების მიერ. პირველი შრომის სახელმწიფო მდივანი კოლონიებისთვის 1927 წლის 13 ნოემბერს. მათი ამოცანა იყო შრი-ლანკას ახალი კონსტიტუციის შემუშავება, რომელიც არა მხოლოდ დააკმაყოფილებდა კუნძულის ყველა ჯგუფის მისწრაფებებს, მათ შორის ბრიტანელი პლანტაციების მფლობელების, არამედ შრი-ლანკას საშუალება მისცემოდა დაიკავებინა თავისი ადგილი, როგორც სოციალისტური ბრიტანეთის იმპერიაში პარტნიორად.
ორი კომისარი, დოქტორი დრამონდ-შილსი და ფრენსის ბატლერი, მრავალი წლის განმავლობაში იყვნენ ლეიბორისტული პარტიის ლონდონის ოლქის მრჩევლები პარლამენტში შესვლამდე და ცოტა ხანი მსახურობდნენ ლიბ-ლაბორატორიის სამთავრობო კოალიციაში, რომელიც 1926 წელს შეიქმნა ლოიდ ჯორჯის მიერ. უპირველეს ყოვლისა, ისინი იყვნენ მისიონერები სამართლიანი, სოციალისტური ხედვისთვის. ეორეს მხრივ, ლორდ დონომორი იყო გენიალური ლიბერალი, რომელიც ყველაზე მეტად იყო ცნობილი, როგორც ქალთა საუნივერსიტეტო განათლების უფლების მხარდაჭერი და გურმანი.
კონსულტაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დონომორის კომისია 1927 წელს ჩავიდა შრი-ლანკაში და ოთხი თვე გაატარა კუნძულის მცხოვრებლებთან ინტერვიუს მოგროვებაში. მათ გამართეს 34 სხდომა და გამოკითხეს 140 ადამიანი. კომისიარებმა მოისმინეს თხოვნა განათლებული ქალებისთვის საარჩევნო უფლების შესახებ და 21 წლის ყველა ქალს შრი-ლანკაში მისცეს არჩევნებში ხმის მიცემის უფლება. იმ დროს, როდესაც ბრიტანელი სუფრაჟისტები ჯერ კიდევ იბრძოდნენ ხმის მიცემის ასაკის 28-დან შემცირებისთვის.
სისტემა განვითარება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კომისიამ შეიმუშავა აღმასრულებელი კომიტეტების სისტემა, რომელიც გააკონტროლებდა ყველა სამთავრობო დეპარტამენტს. შრი-ლანკაში ყოველი პარლამენტარი იჯდა ერთ-ერთ ამ კომიტეტში და დარწმუნდა, რომ არც ერთ ეთნიკურ ჯგუფს არ შეეძლო ძალაუფლებისა და მფარველობის ყველა ბერკეტის კონტროლი. ამის ნაცვლად, ყველა აღმასრულებელი გადაწყვეტილება მოითხოვდა კონსენსუსის ზომას სხვადასხვა ეთნიკური წარმომადგენლის შორის.
კონსტიტუციის მიღება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ამრიგად, ცეილონის პირველი სახელმწიფო საბჭო გაიხსნა 1931 წლის 7 ივლისს დიდი ცერემონიებით, მაგრამ გამოცდილი ცეილონის ტამილური პოლიტიკური ლიდერების გარეშე. ახალგაზრდული კონგრესის ლიდერები 1934 წლამდე ამტკიცებდნენ, რომ ბოიკოტი გამართლებული იყო,[2] მაგრამ მოგვიანებით აღიარეს, რომ ეს იყო სერიოზული შეცდომა. ბოიკოტი უარყო კოლომბოელმა ადვოკატმა, რომელიც არ ეკუთვნოდა ტამილელთან ლიდერების ელიტას. მან საბოლოოდ აიღო კონტროლი ტამილების ხელმძღვანელობაზე. ინდოელ ტამილებს (ჩაის პლანტაციების მუშები) პირველი სახელმწიფო საბჭოს მიერ არ მიენიჭათ არჩევნებში ხმის მიცემის უფლება. დონამორის კონსტიტუცია მიიღეს 1947 წელს. შრი-ლანკა პრაქტიკულად დამოუკიდებელი დარჩა დონამორის კონსტიტუციით, სრული კონტროლით საშინაო საქმეებზე, გამოიყენა საყოველთაო საარჩევნო უფლების მექანიზმი ეროვნული მთავრობის ასარჩევად იმ დროს, როდესაც ევროპის იმპერიების ქვეყნების ნაწილს ჰქონდათ ეს პრივილეგია.