ჯონ მაქსველ კუტზეე
| ჯონ მაქსველ კუტზეე | |
|---|---|
| ინგლ. John Maxwell Coetzee | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 9 თებერვალი, 1940[1] [2] [3] [4] [5] (84 წლის) |
| დაბადების ადგილი | კეიპტაუნი, სამხრეთ აფრიკის კავშირი[6] |
| საქმიანობა | ენათმეცნიერი, მთარგმნელი, რომანისტი, ესეისტი, ლიბრეტისტი, სცენარისტი, უნივერსიტეტის პროფესორი, პოეტი, მწერალი[5] , პროზაიკოსი და კრიტიკოსი |
| ენა | ინგლისური ენა |
| მოქალაქეობა |
 სარ[4]  ავსტრალია |
| ალმა-მატერი | University of Cape Town, University of Texas at Austin და ადელაიდის უნივერსიტეტი |
| Magnum opus | Life & Times of Michael K |
| ჯილდოები | ნობელის პრემია ლიტერატურაში[7] [8], ხელოვნებისა და ლიტერატურის ორდენის კავალერი, ჯეიმზ ტაიტ ბლეკის სამახსოვრო პრემია, ჯეფრი ფებერის მემორიალური ჯილდო, Prix Femina étranger, იერუსალიმის პრემია, ბუკერის პრემია[9], ლიტერატურის სამეფო საზოგადოების წევრი, Gold Order of Mapungubwe, მაპუნგუბვეს ორდენი და ბუკერის პრემია[10] |
|
გავლენა მოახდინეს | |
ჯონ მაქსველ კუტზეე (ინგლ. John Maxwell Coetzee; დ. 9 თებერვალი, 1940) — სამხრეთ-აფრიკელი ნოველისტი, ესეისტი, სცენარის ავტორი, ლინგვისტი, მთარგმნელი და პროფესორი. 2003 წელს გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურის დარგში. მას ორჯერ აქვს აღებული ბუკერის პრემია, ხოლო „ახალია ამბების სააგენტოს ლიტერატურული პრემია“ სამჯერ. ასევე მიღებული აქვს „იერუსალიმის პრემია“, „Prix Femina étranger“, და „The Irish Times“-ის საერთაშორისო მხატვრული პრემია. გარდა ამისა, ფლობს სხვა ჯილდოებსაც, მინიჭებული აქვს საპატიო დოქტორანტურის ხარისხი.
კუტზეე 2002 წელს, საცხოვრებლად ავსტრალიაში გადავიდა, ამჟამად ცხოვრობს სამხრეთ ავსტრალიის ქალაქში, „ადელაიდაში“. 2006 წელს გახდა ავსტრალიის მოქალაქე.
ცხოვრება და კარიერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ადრეული ცხოვრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჯონ მაქსველ კუტზეე დაიბადა 1940 წლის 9 თებერვალს, სამხრეთ-აფრიკის ერთ-ერთ ყველაზე დასახლებულ ქალაქში, კეიპტაუნში.[11][12] მამამისი ზაქარიაზ კუტზეე (1912-1988) იყო ადვოკატი, და მთავრობის მუშაკი. ხოლო დედამისი, ვერა კუტზეე (1904-1986) სკოლაში მასწავლებლად მუშაობდა.[13][14] ოჯახში ძირითადად ინგლისურად საუბრობდნენ, თუმცა ჯონ კუტზეე თავის სხვა ნათესავებთან აფრიკულად საუბრობს.
ეთნიკური წარმომავლობით, მამამისის მხრიდან არის ჰოლანდიელი,[15][16] ხოლო დედამისის მხრიდან: ჰოლანდიელი, გერმანელი და პოლონელი.[17][18] კუტზეეს ავტობიოგრაფიული ნოველის, „ბიჭობის“ მიხედვით, მან ახალგაზრდობის ძირითადი დრო კეიპტაუნში გაატარა. 8 წლის ასაკში, მას შემდეგ რაც მამამისმა სახელმწიფო სამსახური დაკარგა, კუტზეეს ოჯახი საცხოვრებლად სამხრეთ აფრიკის ერთ-ერთ ქალაქში, „ვორკესტერში“ გადავიდა. იგი კათოლიკური სკოლის, „წმინდა ჯოზეფის კოლეჯის“ გაკვეთილებს ესწრებოდა.[19] მოგვიანებით, მათემატიკისა და ინგლისურის სწავლა „კეიპტაუნის უნივერსიტეტში“ განაგრძო, სადაც მან 1960 წელს ინგლისურის ბაკალავრის ხარისხი აიღო, ხოლო 1961 წელს მათემატიკის.[20][21]
ლონდონი (ახალგაზრდობა)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მოგვიანებით საცხოვრებლად გადავიდა ლონდონში. 1962 წელს, კომპიუტერის პროგრამისტად მუშაობა, ამერიკულ მრავალეროვან კომპანიაში, „საერთაშორისო ბიზნეს მანქანების კორპორაცია“-ში დაიწყო. 1963 წელს, ჯერ კიდევ დიდ ბრიტანეთში ყოფნისას, კუტზეეს კეიპტაუნის უნივერსიტეტიდან მიენიჭა სამხატვრო მაგისტრის ხარისხი. ინგლისში გატარებული წლების შესახებ, მან თავის რიგით მეორე ავტობიოგრაფიულ ნაშრომში, „ახალგაზრდობა“-ში (2002) მოგვიანებით ისაუბრა.
აკადემია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ამერიკის შტატები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კუტზეე ამერიკაში, 1965 წლიდან 1969 წლამდე, ტეხასის უნივერსიტეტში სწავლობდა. 1968 წელს, ინგლისური ლიტერატურის შესწავლა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტში დაიწყო, სადაც იგი 1971 წლამდე სწავლობდა. სწორედ ამ უნივერსიტეტში სწავლის დროს დაიწყო მან მის პირველ ნოველაზე, „Dusklands“-ზე მუშაობა.
კეიპტაუნის უნივერსიტეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1972 წელს იგი დაბრუნდა სამხრეთ-აფრიკაში, და „კეიპტაუნის უნივერსიტეტში“ დაინიშნა ინგლისური ენისა და ლიტერატურის ლექტორად, 1984 წელს კი, უფროსი ლექტორის და ასოცირებული პროფესორის თანამდებობაზე. 1994 წელს გახდა ინგლისური ენის პროფესორი, ხოლო 1999 წელს დაინიშნა ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის დამსახურებულ პროფესორად.[22]
ადელაიდა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ავსტრალიის ქალაქში, ადელაიდაში გადმოსვლის შემდეგ, კუტზეემ საპატიო სამეცნიერო თანამშრომლის პოსტი, „ადელაიდის უნივერსიტეტის“, ინგლისური ენის განყოფილებაში მიიღო.
2003 წლამდე იყო ჩიკაგოს უნივერსიტეტის სოციალური აზრის კომიტეტის წევრი.[23]
ნაშრომები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კუტზეეს პირველი მხატვრული ნაშრომი 1974 წელს გამოქვეყნებული ნოველა „Dusklands“-ია. ამის შემდეგ იგი დაახლოებით სამ წელიწადში ერთხელ აქვეყნებდა თითო ნოველას. მას ასევე დაწერილი აქვს ავტობიოგრაფიული ნოველები: „ბიჭობა“, „ახალგაზრდობა“ და „ზაფხულის დრო“, გარდა ნოველებისა ნათარგმნი აქვს გერმანული და აფრიკული ენიდან, მას ასევე დაწერილი აქვს რამდენიმე კრიტიკული ესე და ნაშრომი.
ჯილდოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კუტზეეს ცხოვრების განმავლობაში მრავალი ჯილდო აუღია.
ბუკერის პრემიები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კუტზეე პირველი მწერალია, რომელმაც ბუკერის პრემია ორჯერ 1983 წელსა და 1999 წელს აიღო. პირველი ნოველისთვის, „მაიკლის ცხოვრებისა და დროების“ დაწერისთვის, ხოლო მეორე ნოველა „შერცხვენისთვის“.
ნობელის პრემია ლიტერატურაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2003 წლის 2 ოქტომბერს, გამოაცხადეს რომ კუტზეე წლის ნობელის პრემიის ლაურეატად დაასახელეს, იგი მეოთხე აფრიკელი და მეორე სამხრეთ-აფრიკელია ნადინ გორდიმერის შემდეგ, რომელმაც ასეთი ჯილდო დაიმსახურა. ცერემონია ჩატარდა 2003 წლის 10 დეკემბერს სტოკჰოლმში.
სხვა ჯილდეობი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გარდა ამისა, ფლობს საპატიო დოქტორანტის ხარისხებს შემდეგი უნივერსიტეტებისგან: „პარიზის ამერიკული უნივერსიტეტი“, „ადელაიდას უნივერსიტეტი“, „ლა ტრობეს უნივერსიტეტი“, „ნატალის უნივერსიტეტი“, „ოქსფორდის უნივერსიტეტი“, „როდჰემის უნივერსიტეტი“, „ტექნოლოგიის უნივერსიტეტი (სიდნეი)“ და სხვა.
პირადი ცხოვრება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1963 წელს დაქორწინდა ფილიპა იუბერზე,[24] და განქორწინდნენ 1980 წელს. ამ ქორწინებიდან ჰყავს ვაჟი ნიკოლასი (დ. 1966) და ქალიშვილი გიზელა (დ. 1968). მისი ვაჟი ნიკოლასი, 1989 წელს, უბედური შემთხვევით გარდაიცვალა.[14][24][25][26][27]
2006 წლის 6 მარტს გახდა ავსტრალიის კანონიერი მოქალაქე.[28]
2010 წელს გარდაიცვალა მისი უმცროსი ძმა, ჟურნალისტი დეივიდ კუტზეე.[29]
მისი პარტნიორი დოროთი დრაივერი, „ადელაიდას უნივერსიტეტის“ აკადემიკოსია.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ SNAC — 2010.
- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 4.0 4.1 http://web.archive.org/web/20170324033301/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/john-coetzee
- ↑ 5.0 5.1 The Fine Art Archive — 2003.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118895117 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2003/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ https://thebookerprizes.com/fiction/backlist/1999
- ↑ https://thebookerprizes.com/fiction/backlist/1983
- ↑ Attridge, Derek (2004). J. M. Coetzee and the Ethics of Reading: Literature in the Event. Chicago: University of Chicago Press, გვ. 94. ISBN 978-0-226-03117-0.
- ↑ Richards Cooper, Rand (2 November 1997). „Portrait of the writer as an Afrikaner“. The New York Times. ციტირების თარიღი: 9 October 2009.
- ↑ Head, Dominic (2009). The Cambridge Introduction to J. M. Coetzee. Cambridge: Cambridge University Press, გვ. 1–2. ISBN 0-521-68709-8.
- ↑ 14.0 14.1 Price, Jonathan. (April 2012) J. M. Coetzee. Emory University. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
- ↑ O'Callaghan, Billy (22 June 2013). „Trying to unwrap the great Coetzee enigma“. Irish Examiner. "His Cape ancestry begins as early as the 17th century with the arrival from Holland of one Dirk Couché..."
- ↑ „A Nobel calling: 100 years of controversy“. The Independent. 14 October 2005. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 აპრილი 2019. ციტირების თარიღი: 2 August 2009.
- ↑ Coetzee honoured in Poznan. Polskie Radio (10 July 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 თებერვალი 2019. ციტირების თარიღი: 12 January 2014. "His maternal great-grandfather was born in Czarnylas, Poland"
- ↑ Barnard, Rita (19 November 2009). „Coetzee in/and Afrikaans“. Journal of Literary Studies. 25 (4): 84–105. doi:10.1080/02564710903226692. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 20 ივლისი 2017. ციტირების თარიღი: 2 ივნისი 2020.
- ↑ Lowry, Elizabeth (22 August 2007). „J. M. Coetzee's ruffled mirrors“. Times Literary Supplement. London. ციტირების თარიღი: 2009-08-02.
- ↑ Easton, John; Friedman, Allan; Harms, William; Koppes, Steve; Sanders, Seth (23 September 2003). „Faculty receive DSPs, named professorships“. University of Chicago Chronicle. ციტირების თარიღი: 2 August 2009.
- ↑ John Coetzee. Who's Who of Southern Africa. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
- ↑ „Coetzee’s literary prowess becomes immortalised“ (PDF). UCT Alumni News. University of Cape Town: 16. 2018. ციტირების თარიღი: 30 May 2019.
- ↑ Richmond, Chris (2007). „John M. Coetzee“, რედ. Badge, Peter: Nobel Faces: A Gallery of Nobel Prize Winners. Weinheim: Wiley-VCH, გვ. 428–429. ISBN 3-527-40678-6. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
- ↑ 24.0 24.1 J. M. Coetzee. The Nobel Foundation (2003). ციტირების თარიღი: 1 August 2009.
- ↑ Gallagher, Susan (1991). A Story of South Africa: J. M. Coetzee's Fiction in Context. Cambridge, MA: Harvard University Press, გვ. 194. ISBN 0-674-83972-2.
- ↑ Scanlan, Margaret (1997). „Incriminating documents: Nechaev and Dostoevsky in J. M. Coetzee's The Master of St Petersburg“. Philological Quarterly. 76 (4): 463–477.
- ↑ Pearlman, Mickey (18 September 2005). „J.M. Coetzee again sheds light on the 'black gloom' of isolation“. Star Tribune. p. 14F.
- ↑ Donadio, Rachel (16 December 2007). „Out of South Africa“. The New York Times. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
- ↑ Whiteman, Kaye (26 March 2010). „David Coetzee obituary“. The Guardian. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
- დაბადებული 9 თებერვალი
- დაბადებული 1940
- ნობელის პრემიის ლაურეატები ლიტერატურაში
- იერუსალიმის პრემიის მფლობელები
- ბუკერის პრემიის ლაურეატები
- ლიტერატურის სამეფო საზოგადოების წევრები
- აფრიკელი ხალხი
- ავსტრალიელი ათეისტები
- ავსტრალიელი ესეიტები
- ავსტრალიელი ნოველისტები
- ბუკერის პრემიის გამარჯვებულები
- მე-20 საუკუნის ავსტრალიელი ნოველისტები
- მე-20 საუკუნის მამაკაცი მწერლები