ჰასეკი სულთანი

ჰასეკი სულთანი (ოსმ. خاصکي السلطان او خاسكي السلطان^[1]) — ოსმალეთის სულთნის მეუღლის ან ხარჭის იმპერიული ტიტული. დროის ადრეული პერიოდისთვის გამოიყენება ეს წოდება, ჰასეკი სულთანი. მისი მნიშვნელობაა „მთავარი მეუღლე“ ან „ერთი საყვარელი“ სულთანი. შემდგომ პერიოდში, მნიშვნელოვნად იწყება წოდების სახეცვლილება და იქცევა უფრო ზოგად ცნებად, როგორიცაა „იმპერიული მეუღლე“.^[2] ჰიურემ სულთანი, იყო სულეიმან დიდებულის მთავარი მეუღლე, რომელიც იყო ამ სათაურის პირველი მფლობელი.^[3]

ჰასეკი სულთანი გამოიყენებოდა მხოლოდ მე-16, მე-17 საუკუნეში. ამის შემდეგ, ქადინ ეფენდი გახდა უმაღლესი ხარისხის იმპერიეული წოდება სულთნის ცოლებისთვის.

ვადა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სიტყვა haseki (خسكي-خاصکي-خاسكي) მომდინარეობს არაბულიდან და ნიშნავს „ატრიბუტი რაღაც ექსკლუზიურად“.^[4]

სულთანი (سلطان) ეს სიტყვა არაბული წარმოშობისაა, რაც ნიშნავს, „ორგანოს“ ან „სამფლობელოს“. მე-16 საუკუნის დასაწყისიდან, ამ სათაურს ატარებენ.

ცნობილი ჰასეკი სულთნები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჰასეკი ჰიურემ სულთანი (1502/04 - 1558) — ჰიურემი, პირველი ჰასეკი სულთანი, სულეიმან I-ის მეუღლე. იგი იყო პირველი ჰასეკი, პირველი მონა, რომელმაც 1-ზე მეტი შვილი გაუჩინა სულთანს, რადგან ეს მაშინ არ შეიძლებოდა. იგი იყო პირველი მონა, რომელიც სულთანმა ცოლად შეირთო და წესი დაარღვია. ჰიურემს 5 შვილი ეყოლა: შეჰზადე მეჰმედი, მიჰრიმაჰ სულთანი, სელიმ II , შეჰზადე ბაიაზიდი, შეჰზადე ჯიჰანგირი. მისი შვილი — სელიმი ტახტის მფლობელი გახდა მაგრამ ჰიურემი ამას ვერ მოესწრო და ვერ მიიღო ვალიდეს ტიტული.

ჰასეკი აფიფე ნურბანუ ვალიდე სულთანი (1524 - 1583) — ნურბანუ, სელიმ II-ს მეუღლე. მისმა მეუღლემაც მამას მიბაძა და ნურბანუ ცოლად შეირთო, მანაც 1-ზე მეტი შვილი გააჩინა. მას და სელიმს ეყოლათ 4 შვილი: ესმაჰან სულთანი, გევერჰან სულთანი, შაჰ სულთანი, მურად III. მურადის მმართველობისას იყო ვალიდე სულთანი.

ჰასეკი მაჰფეიქერ ქიოსემ ვალიდე სულთანი (1590 - 1651) — ქიოსემი, აჰმედ I-ის მეუღლე. მანაც წინამორბედი სულთნების მსგავსად შეირთო ცოლად ქიოსემი და ეყოლათ 9 შვილი: შეჰზადე მეჰმედი, აიშე სულთანი, ფატმა სულთანი, გევერჰან სულთანი, ჰანზადე სულთანი, მურად IV, შეჰზადე ქასიმი, შეჰზადე სულეიმანი, იბრაჰიმ I. მურადის, იბრაჰიმის და ასევე მისი შვილიშვილის — მეჰმედ IV-ს მმართველობის დროს იყო ვალიდე სულთანი.

ჰასეკი სულთნების სია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი	დაბადების სახელი	წარმოშობა	ტიტულის დაკარგვა	გარდაცვალება	მეუღლე
ჰიურემ სულთანი خُرَّم سلطان	ალექსანდრა ლაროსა ან ანასტასია	რუტენიელი მღვდლის შვილი	15 აპრილი 1558		სულეიმან I დიდებული
ნურბანუ სულთანი نور بانو سلطان	სესილია ვენიერ - ბაფო	ვენეციელი	15 დეკემბერი 1574 მეუღლის გარდაცვალება	7 დეკემბერი 1583	სელიმ II
საფიე სულთანი صفیه سلطان	სოფია ბაფო	ვენეციელი ან ალბანელი	15 იანვარი 1595 მეუღლის გარდაცვალება	10 ნოემბერი 1618	მურად III
მაჰფეიქერ ქიოსემ სულთანი قسّم سلطان	ანასტასია (ნასია)	ბერძენი, კუნძული ტინოსის მღვდლის შვილი	22 ნოემბერი 1617 მეუღლის გარდაცვალება	2 სექტემბერი 1651	აჰმედ I
აიშე სულთანი عایشه سلطان	უცნობია		10 მაისი 1622	1640	ოსმან II
აიშე სულთანი عایشه سلطان	უცნობია		8 თებერვალი1640 მეუღლის გარდაცვალება	1680	მურად IV
თურჰან ჰატიჯე სულთანი	ნადეჟდა რომანოვა	რუტენიელი	12 აგვისტო1648 მეუღლის გარდაცვალება	5 ივლისი1683	იბრაჰიმ I
ჰატიჯე მუაზეზ სულთანი	ევა	ებრაელი	12 აგვისტო1648 მეუღლის გარდაცვალება	1687
სალიჰა დილაშუბ სულთანი	კატარინა	სერბი	12 აგვისტო1648 მეუღლის გარდაცვალება	4 დეკემბერი1689
ჰუმაშაჰ სულთანი ھما شاہ سلطان	ჩერქეზი		12 აგვისტო1648 მეუღლის გარდაცვალება
აიშე სულთანი	აიშე	ყირიმელი თათარი	12 აგვისტო1648 მეუღლის გარდაცვალება
ემეთულაჰ რაბია გიულნუშ სულთანი	ევგენია ვორია	ბერძენი	8 ნოემბერი1687 მეუღლის ტახტიდან ჩამოგდება	6 ნოემბერი1715	მეჰმედ IV
რაბია სულთანი			6 თებერვალი 1695 მეუღლის ტახტიდან ჩამოგდება	14 იანვარი 1712	აჰმედ II