ჯეიმზ უოტსონი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ჯეიმზ უოტსონი
ინგლ. James Dewey Watson[1]
დაბ. თარიღი 6 აპრილი, 1928(1928-04-06)[2] [3] [4] [1] [5] [6] [7] [8] (96 წლის)
დაბ. ადგილი ჩიკაგო[1]
მოქალაქეობა  აშშ[1] [9]
საქმიანობა ბიოლოგი[1] , გენეტიკოსი[1] , ზოოლოგი[10] [1] , ბიოქიმიკოსი[1] , molecular biologist[1] , სამეცნიერო მუშაკი[1] , უნივერსიტეტის პროფესორი[1] , ქიმიკოსი[1] , ფიზიკოსი[1] , მწერალი[1] და ბიოქიმიკოსი
მუშაობის ადგილი ჰარვარდის უნივერსიტეტი[1] , კემბრიჯის უნივერსიტეტი[1] , კოლდ-სპრინგ-ჰარბორის ლაბორატორია[11] [12] და აშშ-ის ჯანდაცვის ეროვნულ ინსტიტუტები[1]
ალმა-მატერი Indiana University Bloomington[1] , ჩიკაგოს უნივერსიტეტი[1] და South Shore High School
განთქმული მოსწავლეები John Tooze, Ewan Birney, Richard Roberts, Phillip Sharp და Ronald W. Davis
სამეცნიერო ხარისხი დოქტორის ხარისხი
მამა James Dewey Watson[13]
ჯილდოები კოპლის მედალი[14] , თავისუფლების საპრეზიდენტო მედალი, მიხეილ ლომონოსოვის სახელობის დიდი ოქროს მედალი[15] , ალბერტ ლასკერის პრემია ფუნდამენტური სამეცნიერო კვლევებისათვის[16] , გაირდნერის ფონდის საერთაშორისო პრემია, ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის რაინდი კომანდორი[17] , ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[18] [19] [1] , გუგენჰაიმის სტიპენდია, ფილადელფიის თავისუფლების მედალი, მეცნიერების ეროვნული მედალი[20] , ჯონ კარტის პრემია, EMBO-ს წევრობა, honorary doctor of the Autonomous University of Barcelona[21] , სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[22] , Mendel Medal[23] , Masaryk University Gold Medal[24] , honorary doctor of the Hofstra University, გუგენჰაიმის სტიპენდია და Othmer Gold Medal[25]
ხელმოწერა

ჯეიმზ დიუი უოტსონი (ინგლ. James Dewey Watson, დ. 6 აპრილი 1928, ჩიკაგო, ილინოისი) — ამერიკელი მოლეკულური ბიოლოგი, გენეტიკოსი და ბიოლოგი. 1953 წელს ფრენსის კრიკთან თანაავტორობით გამოაქვეყნა აკადემიური ნაშრომი დნმ-ის მოლეკულის ორმაგი სპირალური სტრუქტურის შესახებ. 1962 წელს უოტსონი, კრიკი და მორის უილკინსი დაჯილდოვდნენ ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში ნობელის პრემიით „ნუკლეინის მჟავების მოლეკულური სტრუქტურისა და ცოცხალ ორგანიზმში ინფორმაციის გადატანის საკითხში მისი მნიშვნელობის აღმოჩენისთვის“. მომდევნო წლებში გაირკვა, რომ უოტსონმა და მისმა კოლეგებმა შეგნებულად დამალეს მეცნიერ როზალინდ ფრანკლინის წვლილი ორმაგი სპირალური სტრუქტურის აღმოჩენაში.[26][27]

უოტსონი არის ჩიკაგოს უნივერსიტეტის ბაკალავრი (1947) და ინდიანას უნივერსიტეტის დოქტორანტი (1950). დოქტორანტურის შემდეგ „კოპენჰაგენის უნივერსიტეტში“ ჰერმან კალკართან და ოლე მაალოესთან ერთად მუშაობდა ინგლისში, კემბრიჯის უნივერსიტეტის „კავენდიშის ლაბორატორიაში“, სადაც იგი პირველად შეხვდა თავის მომავალ თანამშრომელს ფრენსის კრიკს. 1956 წლიდან 1976 წლამდე უოტსონი მუშაობდა ჰარვარდის უნივერსიტეტის ბიოლოგიის დეპარტამენტში, რაც მას ხელს უწყობდა რომ მოლეკულური ბიოლოგიის კვლევები ჩაეტარებინა.

1968 წლიდან მოღვაწეობდა „Cold Spring Harbor Laboratory“. ამ ლაბორატორიაში მუშაობისას იგი დიდ ყურადღებას უთმობდა სიმსივნის შესწავლას, ამასთან ერთად ლაბორატორია გახდა მსოფლიოს წამყვანი კვლევითი ცენტრი მოლეკულური ბიოლოგიის სფეროში. 1994 წლიდან 10 წლის განმავლობაში იყო ლაბორატორიის პრეზიდენტი, შემდეგ კი დაინიშნა კანცლერად. ამ თანამდებობაზე მუშაობდა 2007 წლამდე. ამ დროს დაიწყო მტკიცება, რომ ინტელექტსა და რასას შორის გენეტიკური კავშირი არსებობდა, რის გამოც თანამდებობიდან გადადგომა მოუწია. 2019 წელს ეს აზრები გაახმოვანა დოკუმენტურ ფილმში, რის შემდეგაც „Cold Spring Harbor Laboratory“-ამ მას გაუუქმა ყველა საპატიო ტიტული და გაწყვიტა მასთან ყველა ტიპის ურთიერთობა.

უოტსონს დაწერილი აქვს მრავალი სამეცნიერო წიგნი, მათ შორისაა „გენის მოლეკულური ბიოლოგია“ (1965) და ბესტსელერი „ორმაგი სპირალი“ (1968).

ადრეული ცხოვრება და განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჯეიმზ დიუი უოტსონი დაიბადა 1928 წლის 6 აპრილს, ჩიკაგოში. არის ჯინ (მიშელი) და ჯეიმზ უოტსონის ერთადერთი ვაჟი. დედამისის მამა მკერავი ლაუჩლინ მიშელი, იყო სკოტლანდიიდან ხოლო დედამისი ლიზი გლისონი იყო ირლანდიური ოჯახის შვილი.[28] გაიზარდა როგორც კათოლიკე, თუმცა მოგვიანებით თავისი თავი მან ასე დაახასიათა „კათოლიკური რელიგიისგან გაქცევა“.[29] უოტსონმა თქვა: „ყველაზე ბედნიერი, რაც ოდესმე მომხდარა, იყო ის, რომ მამაჩემს ღმერთის არ სწამდა.“[30]

უოტსონი გაიზარდა ჩიკაგოს სამხრეთ ნაწილში და დაამთავრა საჯარო სკოლები, მათ შორისაა „Horace Mann Grammar School“ და „სამხრეთის სანაპიროს საშუალო სკოლა“.[31] იგი მოხიბლული იყო ფრინველების ყურებით, ეს იყო ჰობი რომელსაც იგი მამამისსაც უზიარებდა.[32] უოტსონი გამოჩნდა პოპულარულ რადიო შოუში „ვიქტორინას ბავშვებში“.[33] უნივერსიტეტის პრეზიდენტის რობერტ ჰაჩინსის წყალობით, იგი 15 წლის ასაკში გახდა ჩიკაგოს უნივერსიტეტის სტუდენტი.

მას შემდეგ რაც უოტსონმა ერვინ შრედინგერის სამეცნიერო წიგნი „რა არის ცხოვრება“ წაიკითხა, მისი კარიერული ამბიციები შეიცვალა და გენეტიკის შესწავლა დაიწყო.[34] 1947 წელს გახდა ჩიკაგოს უნივერსიტეტის ბაკალავრი ზოოლოგიაში. 1947 წელს მან ჩიკაგოს უნივერსიტეტი დატოვა და მაგისტრატურის სწავლა „ინდიანას უნივერსიტეტში“ დაიწყო. 1950 წელს გახდა ინდიანას უნივერსიტეტის დოქტორანტი; სალვადორ ლურია დოქტორანტურაზე იყო მისი მრჩეველი.[35]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 P.A.M.Dirac Biography // ბიოგრაფია
  2. ↑ Person Profile // კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა — 1990.
  3. ↑ SNAC — 2010.
  4. ↑ Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  5. ↑ Encyclopædia Britannica
  6. ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  7. ↑ Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
  8. ↑ Babelio — 2007.
  9. ↑ LIBRIS — 2018.
  10. ↑ James Watson Biographical — Nobel Foundation.
  11. ↑ P.A.M.Dirac Biography // Biography: Historical & Celebrity Profiles
  12. ↑ Watson Loses Cold Spring Harbor Post // Science / H. Thorp — AAAS, 2007. — ISSN 0036-8075; 1095-9203
  13. ↑ geni.com — 2006.
  14. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
  15. ↑ Большая золотая медаль РАН имени М.В.Ломоносова — რუსეთის მეცნიერებათა აკადემია.
  16. ↑ 1960 Winners — Lasker Foundation.
  17. ↑ Watson a Knight, But Not a 'Sir' // Science / H. Thorp — AAAS, 2002. — Vol. 295, Iss. 5553. — P. 267. — ISSN 0036-8075; 1095-9203 — doi:10.1126/SCIENCE.295.5553.267B
  18. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1962 — Nobel Foundation.
  19. ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
  20. ↑ P.A.M.Dirac Biography
  21. ↑ James D. Watson — ბარსელონის ავტონომიური უნივერსიტეტი.
  22. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 372.
  23. ↑ https://genetics.org.uk/medals-and-prizes/genetics-society-medals-and-lectures/mendel-medal/
  24. ↑ https://www.muni.cz/o-univerzite/vyznamenani/zlate-medaile-mu?page=8
  25. ↑ https://www.sciencehistory.org/othmer-gold-medal
  26. ↑ Maddox, Brenda (January 2003). „The double helix and the 'wronged heroine'“. Nature. 421 (6921): 407–408. Bibcode:2003Natur.421..407M. doi:10.1038/nature01399. PMID 12540909.
  27. ↑ Stasiak, Andrzej (March 15, 2001). „Rosalind Franklin“. EMBO Reports. National Institutes of Health. 2 (3): 181. doi:10.1093/embo-reports/kve037. PMC 1083834.
  28. ↑ Randerson, James (October 25, 2007). „Watson retires“. The Guardian. London. ციტირების თარიღი: December 12, 2007.
  29. ↑ Watson, J. D. (2003). Genes, Girls, and Gamow: After the Double Helix. New York: Vintage, გვ. 118. ISBN 978-0-375-72715-3. OCLC 51338952. 
  30. ↑ „Discover Dialogue: Geneticist James Watson“. Discover. July 2003. ციტატა: „The luckiest thing that ever happened to me was that my father didn't believe in God“
  31. ↑ Cullen, Katherine E. (2006). Biology: the people behind the science. New York: Chelsea House, გვ. 133. ISBN 0-8160-5461-4. 
  32. ↑ Watson, James. James Watson (Oral History). Web of Stories. ციტირების თარიღი: December 5, 2013.
  33. ↑ Samuels, Rich. The Quiz Kids. Broadcasting in Chicago, 1921-1989. ციტირების თარიღი: November 20, 2007.
  34. ↑ Friedberg, Errol C. (2005). The Writing Life of James D. Watson. Cold Spring Harbor, NY: Cold Spring Harbor Laboratory Press. ISBN 978-0-87969-700-6.  Reviewed by Lewis Wolpert, Nature, (2005) 433:686-687.
  35. ↑ Watson, James (1951). The Biological Properties of X-Ray Inactivated Bacteriophage (PhD thesis). Indiana University. თარგი:ProQuest.
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023)

ხ • გ • რ
← 1962 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჯეიმზ_უოტსონი&oldid=4514643“-დან