საქართველო-ბიზანტიის ომი (1021-1023)

საქართველო-ბიზანტიის ომი — ომი, რომელიც მიმდინარეობდა ბიზანტიასა და საქართველოს შორის 1021-1023 წლებში ისტორიული სამხრეთ საქართველოს ტერიტორიების დასაკავებლად.

ისტორია

გაერთიანებული საქართველოს მეფე გიორგი I-მა ისარგებლა ბიზანტიის იმპერატორის ბასილი II-ის ბულგარელებთან ომით და 1014—1016 წლებში შეიჭრა სამხრეთ ტაოში, რომელიც თავის დროზე ბასილი II-მ დავით III კურაპალატს ჩამოართვა. 1018 წელს ბასილი II ბულგარეთიდან ძლევამოსილი დაბრუნდა და გიორგი I-ს მოსთხოვა დაკავებული ტერიტორიის დაცლა. გიორგიმ უარი შეუთვალა. ამასთანავე, მან კავშირი დაამყარა ბიზანტიის წინააღმდეგ ეგვიპტის ფატიმიანთა სულთანთან, ალ-ჰაკიმთან. შესთავაზა მას ერთობლივი მოქმედება ბიზანტიის წინააღმდეგ. ეგვიპტე ამ დროს ბიზანტიის ყველაზე ძლიერი მეტოქე იყო და მას ხმელთაშუა ზღვის აუზში ბატონობას ექიშპებოდა. თუკი საქართველოსა და ეგვიპტის ერთობლივი გამოსვლა განხორციელდებოდა ბიზანტიას რეალური საფრთხე ემუქრებოდა. საქართველო-ეგვიპტის ერთობლივი გამოსვლა ბიზანტიის წინააღმდეგ ვერ განხორციელდა, რადგან სულტანი ალ-ჰაქიმი მოულოდნელად, გაურკვეველ ვითარებაში გარდაიცვალა.

1021 წელს ბიზანტიის ჯარი დაძრა საქართველოს წინააღმდეგ. გიორგი I-ისა და მისი მოკავშირეების — კახეთ-ჰერეთის, ანისის, ვანანდისა და ვასპურაკანის მეფეთა ლაშქარი ჯერ ბასიანში დაბანაკდა, მაგრამ შემდეგ ბრძოლას გაერიდა, ქ. ოლთისი გადაწვა და კოლაში დაიხია. ბიზანტიის ჯარი დაედევნა უკანდახეულ გიორგი მეფეს და სოფელ შირიმნთან წამოეწია. სისხლისმღვრელ ბრძოლაში დაიღუპნენ ერისთავი რატი ბაღვაში და ხურსი, ქართველები დამარცხდნენ და უფრო ღრმად დაიხიეს. ბასილი II შეიჭრა არტაანში, ჯავახეთსა და თრიალეთში. სასტიკად მოაოხრეს ეს მხარეები. ამასობაში გიორგიმ დამხმარე ძალები მოიხმო კახეთ-ჰერეთიდან, მაგრამ მეორე შეტაკება არ მომხდარა. ბასილი უკან გამობრუნდა, კვლავ ააოხრა ჯავახეთი და არტაანი და მოახლოებული ზამთრის გამო დატოვა საქართველო. სომეხი ისტორიკოსის არისტაკეს თანახმად ბასილმა 12 ოლქი ააოხრა, ხოლო არაბი ისტორიკოსი იაჰია ანტიოქელი ტყვეთა, გარდაცვლილთა და დაბრმავებულთა რაოდენობას 200 000-მდე ასახელებს. საზამთროდ ბასილიმ ტრაპიზონის მიდამოებში დაიბანაკა, საიდანაც ის საქართველოში საზღვაო ექსპედიციის მოწყობას გეგმავდა. აქ მასთან გიორგი I-ის მოციქულები მივიდნენ და ზავი შესთავაზეს, ამასთან ისინი ზავის საბოლოოდ დადებას აჭიანურებდნენ. ამ დროს თვით ბიზანტიაში იმპერატორს აუჯანყდნენ მისი დიდებულები ნიკიფორე ქსიფიასი და ბარდა ფოკა. გიორგი მეფემ გადაწყვიტა ამით ესარგებლა, ფიცი გატეხა და ახალი ომისთვის სამზადისს შეუდგა. მაგრამ ბასილიმ დაამარცხა აჯანყებულები, შეიპყრო ისინი, ფოკას მოკვეთილი თავი გიორგი I-ს გამოუგზავნა და თავისი ჯარი კვლავ საქართველოსაკენ დაძრა. ქართველები დამარცხდნენ და ფრიად დაზარალებილებმა დაიხიეს. გიორგი I იძულებული იყო ზავი ეთხოვა. 1022-1023 წლების ზავით საქართველოს მეფემ ბიზანტიას დაუთმო სადაო იმიერ ტაო, დაცალა ადრე დაკავებული ციხეები და 3 წლით მძევლად მისცა ტახტის მემკვიდრე ბაგრატი.

იხილეთ აგრეთვე

• იბერიის თემი
• საქართველო-ბიზანტიის ომი (1028)

წყარო

• მატიანე ქართლისა, წგნ.: ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც. ტ. 1, თბ., 1955;
• სუმბატ დავითის ძე, ცხოვრება და უწყება ბაგრატონიანთა, იქვე;
• არისტაკეს ლასტივერტეცი, ისტორია, ე. ცაგარეიშვილის გამოც. თბ., 1974;
• გიორგი კედრენე, წგნ., გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც., ტ. 5, თბ., 1963;
• იაჰია ანტიოქიელი, მატიანის გაგრძელება, წგნ.: Розен В. Р., Император Василий Болгаробойца, СПб., 1883;

ლიტერატურა

• საქართველოს ისტორია, ტ. 1, თბ., 2008;
• კოპალიანი ვ., საქართველოსა და ბიზანტიის პოლიტიკური ურთიერთობა 970—1070 წლებში, თბ., 1969;
• ჯავახიშვილი ივ., ქართველი ერის ისტორია, წგნ., 2, თბ., 1965;

• ლომოური ნ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 171-172.