პერუს კოლუმბამდელი ისტორია
პერუს კულტურათა და ანდების რეგიონის განვითარების ცხრილი შედგენილია ედვარდ ლენინგის მიერ და მას იყენებს არქეოლოგთა სხვადასხვა ჯგუფი. დათარიღების ალტერნატიული სისტემა შეიმუშავა ლუის ლუმბრერასმა. გვიანდელი ჰორიზონტის კულტურათა უმეტესობა და გვიანდელი შუალედური პერიოდის ზოგიერთი კულტურა 1493 წ. შეუერთდა ინკას იმპერიას, მაგრამ პერიოდი სრულდება 1534 წ., როდესაც ინკების იმპერია დაეცა ესპანური კოლონიალური ომების შედეგად. პერიოდთა შორის ქრონოლოგიური საზღვრების უმრავლესობა დაკავშირებულია გვალვების დაწყებასთან, ან დამთავრებასთან, რის შედეგადაც მეურნეობა გადადიოდა დაბლობიდან მაღალმთიან რეგიონებში, ან პირიქით; შესაბამისად ხდებოდა სხვადასხვა კულტურათა დასასრული და დასაწყისი.
ცხრილი არ შეიცავს უკანასკნელი წლების აღმოჩენებს, როგორიც არის მაგ. ნორტე-ჩიკოს კულტურა.
| პერიოდი | თარიღები | კულტურები |
|---|---|---|
| კერამიკული | ||
| გვიანდელი ჰორიზონტი | 1476 ახ.წ. - 1534 ახ.წ. | კახამარკას კულტურა, ჩანკაი, ჩაჩაპოიასის კულტურა, ჩინჩა, ჩირიბაია, ჩუკუიტო, უამან-უილკა, ინკა, ილო, კოტუ-კოტუ, პაკაკოჩა, პაიი-მარკა, პიურას კულტურა, სიკანი, ტახარაკა |
| გვიანდელი შუალედური | 1000 ახ.წ. - 1476 ახ.წ. | უარი, ჩიმუს კულტურა, ჩინჩა, კახამარკას კულტურა, გორბანსაი, პიურას კულტურა |
| შუა ჰორიზონტი | 600 ახ.წ. - 1000 ახ.წ. | უარი, ტიუანაკო, პიურას კულტურა, გორბანსაი |
| ადრეული შუალედური | 200 ახ.წ. - 600 ახ.წ. | მოჩეს კულტურა, ნასკას კულტურა, ლიმა, ტიუანაკო, პიჩიჩე, პიურა, გორბანსაი |
| ადრეული ჰორიზონტი | 900 ძვ.წ. - 200 ახ.წ. | ჩავინის კულტურა, კუპისნიკე, გვიანდელი ჩირიპას კულტურა, პარაკასის კულტურა, პიჩიჩე, სეჩურას კულტურა |
| საწყისი პერიოდი | 1800/1500 ძვ.წ - 900 ძვ.წ | ადრეული ჩირიპა, კოტოში, ტორილი ( კუმბე-მაიოს აკვედუკი აშენებულია 1000 ძვ.წ. ) |
| პრეკერამიკული | ||
| VI პერიოდი | 2500 ძვ.წ. - 1500/1800 ძვ.წ. | ნორტე ჩიკო, კასავილკა, კულებრასი, ვისკაჩანი, უაკა-პრიეტა |
| V პერიოდი | 4200 ძვ.წ. - 2500 ძვ.წ. | ხონდას კულტურა, ლაურიკოჩა III, ვისკაჩანი, |
| IV პერიოდი | 6000 ძვ.წ. - 4200 ძვ.წ. | ამბოს კულტურა, კანარიო, სიჩესი, ლაურიკოჩა, ლუსის კულტურა, ტოკეპალა II |
| III პერიოდი | 8000 ძვ.წ. - 6000 ძვ.წ. | არენალის კულტურა, ჩივატეროსი II, ლაურიკოჩა, პლაია-ჩირა, პუიენკა, ტოკეპალა I |
| II პერიოდი | 9500 ძვ.წ. - 8000 ძვ.წ. | ჩივატეროსი I, ლაურიკოჩა |
| I პერიოდი | ? ძვ.წ. - 9500 ძვ.წ. | ოკენდო, წითელი ზონა (ცენტრალური სანაპირო) |
ლუის ლუმბრერასის ალტერნატიული ქრონოლოგიური ცხრილი:
| პერიოდი | თარიღები | კულტურები |
|---|---|---|
| კერამიკული | ||
| ტაუანტინსუიუს იმპერია | 1430 ახ.წ. - 1532 ახ.წ. | ინკა |
| რეგიონალური სახელმწიფოები | 1200 ახ.წ. - 1470 ახ.წ. | უარის კულტურა, ჩიმუს კულტურა, ჩინჩა, ჩანკა. კონფედერაცია |
| უარის იმპერია | 800 ახ.წ. - 1200 ახ.წ. | უარის კულტურა, ტიუანაკო |
| რეგიონალური კულტურები | 100 ახ.წ. - 800 ახ.წ. | მოჩეს კულტურა, ნასკას კულტურა, ლიმის კულტურა, ტიუანაკო, რეკუაი, გალინასო |
| ფორმირების პერიოდი | 900 ძვ.წ. - 200 ახ.წ. | ჩავინი, ვიკუსი |
| პრეკერამიკული | ||
| არქაული პერიოდი | 4000 ძვ.წ. - 1200/1800 ძვ.წ. | |
| ქვის პერიოდი | 4000 ძვ.წ. - 1500 ძვ.წ. | |
წყაროები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ედვარდ ლენინგი, 1967 ინკამდელი პერუ (ISBN 0-13-661595-3)