ეჟენი კლარკი

ეჟენი კლარკი
დაბ. თარიღი	4 მაისი, 1922
დაბ. ადგილი	ნიუ-იორკი
გარდ. თარიღი	25 თებერვალი, 2015 (92 წლის)
გარდ. ადგილი	სარასოტა
მოქალაქეობა	აშშ
საქმიანობა	ბიოლოგი, ზოოლოგი და ichthyologist
მუშაობის ადგილი	მერილენდის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი, ჰანტერის კოლეჯი და William Cullen Bryant High School
მეუღლე	უცნობი, უცნობი, Chandler Brossard, Igor Klatzo და უცნობი
ჯილდოები	ფლორიდის ქალთა დიდების დარბაზი, ფულბრაიტის სტიპენდია, მერილენდელი ქალების დიდების დარბაზი და Gold Medal of the Society of Woman Geographers

ეჟენი კლარკი (ინგლ. Eugenie Clark) ასევე ცნობილი როგორც ქალი-ზვიგენი ინგლ. The Shark Lady (დ. 4 მაისი, 1922 — გ. 25 თებერვალი, 2015) — ამერიკელი იქთიოლოგი, ცნობილი ზვიგენების ქცევის შესწავლითა და შეზრდილყბიანების კვლევით. კლარკი აკვალანგით ყვინთვის საკვლევი მიზნებით გამოყენების პიონერია. საზღვაო ბიოლოგიაში კლარკს დიდი ავტორიტეტი ჰქონდა და ფართოდ იყო ცნობილი. მეცნიერი თავის პოპულარობას საზღვაო კონსერვაციის ხელშეწყობისთვის იყენებდა.

ადრეული წლები და განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ეჟენი კლარკი ნიუ-იორკში დაიბადა. მამამისი, ჩარლზ კლარკი ორი წლის ასაკში დაკარგა. დედა იუმიკო მოტომი მოგვიანებით იაპონელ რესტორნის მეპატრონეს, მასატომო ნობუს გაჰყვა ცოლად.^[6]

სწავლობდა ლონგ აილენდზე, ვუდსაიდში, შემდეგ კი ქვინსში ბრაიანის უმაღლეს სკოლაში მოეწყო.^[7]

კლარკი ადრეული ასაკიდანვე საზღვაო მეცნიერებით იყო დაინტერესებული. სასკოლო მოხსენებების დიდი ნაწილი საზღაო ბიოლოგიის თემებს მოიცავს. ნიუ-იორკის აკვარიუმში პირველი სტუმრობის შემდეგ ოკეანის ცხოველებით აღფრთოვანებული კლარკი ამ ადგილას ყოველ შაბათს ბრუნდებოდა.^[8] კლარკის ოკეანოგრაფად ქცევაში დიდი გავლენა იქონია ბუნებისმეტყველ უილიამ ბიიბის ნაშრომმა.^[9]

აკადემიური და სამეცნიერო მოღვაწეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1942 წელს კლარკმა ზოოლოგიაში ხელოვნების ბაკალავრის წოდება მიიღო ჰანტერის კოლეჯისაგან. ზაფხულის განმავლობაში ის მიჩიგანის ბიოლოგიის უნივერსიტეტში სწავლობდა და კომპანიაში Celanese ქიმიკოსად მუშაობდა. მაგისტრისა და ფილოსოფიის დოქტორანტის ხარისხი კლარკმა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტისგან მიიღო.^[10] სწავლის დროს კლარკი კალიფორნიაში ოკეანოგრაფიის ინსტიტუტში, ნიუ-იორკში ბუნების ისტორიის ამერიკის მუზეუმში, მასაჩუსეტსში საზღვაო ბიოლოგიურ ლაბორატორიასა და ბიმინში ლერნერის საზღვაო ლაბორატორიაში მკვლევრად მუშაობდა.

1949 წელს საზღვაო კვლევების ოფისის პროგრამის შესაბამისად კლარკი გუამში, მარშალის კუნძულებზე, პალაუში, ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულებსა და კაროლინის კუნძულებზე თევზების პოპულაციას შეისწავლიდა. სადოქტორო კვლევის შემდეგ კლარკმა ფულბრაითის გაცვლითი პროგრამით იქთიოლოგიური კვლევების გასაგრძელებლად ეგვიპტეში, წითელი ზღვის ჩრდილოეთ სანაპიროზე, ჰურგადაში, საზღვაო ბიოლოგიურ სადგურში გადაინაცვლა. სწორედ ეს გამოცდილება აღწერა კლარკმა თავის პირველ წიგნში, Lady with a Spear (1953). ავტორისთვის წიგნი წარმატებული აღმოჩნდა.

1954 წელს ვანდერბილტების ოჯახმა (რომლებიც კლარკის პირველი წიგნის მოყვარულები იყვნენ) მეცნიერი ფლორიდაში მიიწვიეს.^[6] წითელი ზღვის თევზების შესახებ მოხსენების წაკითხვის შემდეგ დამსწრეებმა აღმოაჩინეს, რომ ადგილობრივ წყლებში მსგავსი სახეობის ბევრი არსება ბინადრობდა და კვლევების გაგრძელებით დაინტერესდნენ. ვანდერბილტებმა ფლორიდაში კლარკისთვის ლაბორატორია ააგეს, რომელსაც 1955 წელს ჰეიზის კონცხის საზღვაო ლაბორატორია ეწოდა.^[11]

ჰეიზის კონცხის საზღვაო ლაბორატორიაში კლარკი ადგილობრივ მეთევზესთან, ბერილ ჩედუიკთან ერთად მუშაობდა, რომელიც ზვიგენების დაჭერაში დახელოვნებული იყო. ლაბორატორიის დაარსებისას ჩედუიკი კლარკის ერთადერთი თანაშემწე იყო. ზვიგენების გამოკვლევის პირველი თხოვნა ახალი ინგლისის სამედიცინო კვლევის ინსტიტუტის დირექტორისგან, ჯონ ჰელენისგან, მიიღეს.^[12] სამეცნიერო ჟურნალებში ლაბორატორიის მუშაობის შესახებ ამოქვეყნებული სტატიების შემდეგ ლაბორატორიაში მკვლევართა მრავალი თხოვნა მიიღეს. მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან მკვლევრებმა ჰეიზის კონცხს მიაშურეს.^[13] ჰეიზის კონცხის ვიზიტორ მკვლევართა შორის იყო სილვია ირლიც, რომელიც დიუკის უნივერსიტეტისთვის წყალმცენარეებზე დისერტაციას წერდა. ირლი კლარკს ჰერბარიუმის შექმნაში დაეხმარა.^[6]

ჰეიზის კონცხზე მუშაობისას კლარკმა ზვიგენებსა და სხვა თევზებზე არაერთი ქცევითი, რეპროდუქციული და ანატომიური ექსპერიმენტი ჩაატარა. მეცნიერი ადგილობრივ წყლებში ხშირად ყვინთავდა და სხვადასხვა ორგანიზმს შეისწავლიდა. წყალქვეშ ყვინთვის დროს კლარკი ოკეანოგრაფიის ინსტიტუტის მთავარი მყვინთავის, კონი ლიმბოს მიერ გამოგონებულ მინის ფლაკონს იყენებდა, რომლითაც უცნობი სახეობები სამომავლო შესწავლისთვის ლაბორატორიაში მიჰყავდა.^[6]

1960 წელს ჰეიზის კონცხის ლაბორატორია ფლორიდაში გადაიტანეს. 1962 წელს კლარკმა ისრაელის სამხრეთ წითელი ზღვის ექსპედიციაში მიიღო მონაწილეობა, რომლის მონაწილეებიც დაჰლაკის არქიპელაგის ერთ-ერთ კუნძულზე დაბანაკდნენ. მეცნიერი არა მხოლოდ ზვიგენებს, არამედ ღია ზღვის დიდ თევზებსაც შეისწავლიდა.1966 წელს კლარკმა ჰეიზის კონცხის ლაბორატორია დატოვა და ნიუ-იორკის უნივერსიტეტში გადაინაცვლა. 1968 წელს მერილენდის უნივერსიტეტის ინსტრუქტორი გახდა.

2000 წელს კლარკი ჰეიზის კონცხის ლაბორატორიას დაუბრუნდა, რომელსაც ამჟამად Mote Marine Laboratory ჰქვია. კლარკი უფროსი მეცნიერი იყო. გარდაიცვალა 2015 წლის 25 თებერვალს სარასოტაში. ^[14]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ^1.0 ^1.1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^3.0 ^3.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html
↑ http://www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 Clark, Eugenie (1990). The Lady and the Sharks. Peppertree Press. ISBN 978-1936051526.
↑ Mcfadden, Robert D. (2015-02-25). „Eugenie Clark, Scholar of the Life Aquatic, Dies at 92“. The New York Times. ISSN 0362-4331. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.
↑ Eugenie Clark, MSA SC 3520-13574. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.
↑ Balon, Eugene K. (1994). „An Interview with Eugenie Clark“ (PDF). Environmental Biology of Fishes. 41 (1–4): 121. doi:10.1007/bf02197840. ციტირების თარიღი: 8 January 2015.
↑ Rutger, Hayley (5 March 2016). „Remembering Mote's "Shark Lady": The Life and Legacy of Dr. Eugenie Clark“. Mote Marine Research Laboratory and Aquarium. ციტირების თარიღი: 15 February 2016.
↑ Eugenie Clark dies at 92; Respected scientist swam with sharks. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.
↑ Eugenie Clark, MSA SC 3520-13574. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.
↑ Clark, Eugenie. Current research at the Cape Haze Marine Laboratory and reports for 1955-1961. ციტირების თარიღი: 2016-01-11
↑ "Shark Lady" of Mote Passes Away after Nearly 75 Years of Marine Research | News & Press. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Eugenie-Clark_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-1] 1.0 ^1.1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-2] SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_BnF_authorities:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-3] 3.0 ^3.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[[https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html_https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] ttps://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html

[[http://www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients_http://www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] ttp://www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients

[:0-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 Clark, Eugenie (1990). The Lady and the Sharks. Peppertree Press. ISBN 978-1936051526.

[:1-7] Mcfadden, Robert D. (2015-02-25). „Eugenie Clark, Scholar of the Life Aquatic, Dies at 92“. The New York Times. ISSN 0362-4331. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[8] Eugenie Clark, MSA SC 3520-13574. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[9] Balon, Eugene K. (1994). „An Interview with Eugenie Clark“ (PDF). Environmental Biology of Fishes. 41 (1–4): 121. doi:10.1007/bf02197840. ციტირების თარიღი: 8 January 2015.

[:5-10] Rutger, Hayley (5 March 2016). „Remembering Mote's "Shark Lady": The Life and Legacy of Dr. Eugenie Clark“. Mote Marine Research Laboratory and Aquarium. ციტირების თარიღი: 15 February 2016.

[11] Eugenie Clark dies at 92; Respected scientist swam with sharks. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[12] Eugenie Clark, MSA SC 3520-13574. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[13] Clark, Eugenie. Current research at the Cape Haze Marine Laboratory and reports for 1955-1961. ციტირების თარიღი: 2016-01-11

[14] "Shark Lady" of Mote Passes Away after Nearly 75 Years of Marine Research | News & Press. ციტირების თარიღი: 2016-01-08.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]