ნიკარაგუის დემოგრაფია: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ხაზი 160: ხაზი 160:
|-
|-
|}
|}

{{main|ენები ნიკარაგუაში}}
ნიკარაგუის ოფიციალური ენა არის ესპანური (ნიკანიოლი- ნიკარაგუული ესპანური), რომელზეც საუბრობს მოსახელობის 90%. ქვეყანაში გვრცელებულია ესპანურის ვესეოს დიალექტი, მსგავსად ცენტრალური ამერიკის სხვა ქვეყნებისა.
ნიკარაგუის ოფიციალური ენა არის ესპანური (ნიკანიოლი- ნიკარაგუული ესპანური), რომელზეც საუბრობს მოსახელობის 90%. ქვეყანაში გვრცელებულია ესპანურის ვესეოს დიალექტი, მსგავსად ცენტრალური ამერიკის სხვა ქვეყნებისა.
[[სურათი:GenteNicaragüense.jpg|thumb|left|"თეთრსაყელოიანი მუშები" ნიკარაგუაში]]
[[სურათი:GenteNicaragüense.jpg|thumb|left|"თეთრსაყელოიანი მუშები" ნიკარაგუაში]]

06:57, 21 სექტემბერი 2009-ის ვერსია

ცხოვრება ნიკარაგუაში
ხელოვნება
კინო
სამზარეულო
კულტურა
დემოგრაფია
განათლება
დღესასწაულები
სამართალი
ლიტერატურა
მუსიკა
პოლიტიკა
რელიგია
ტურიზმი

მსოფლიოს ფაქტების წიგნის მიხედვით ნიკარაგუის მოსახლეობა არის 5,675,356. ნიკარაგუის მოსახლეობის უმეტესობა არიან თეთრკანიანები და მეტისები. ზუსტად 69% არის მეტისი და 17% თეთრკანიანები. თეთრკანიანები და მეტისები განფენილი არიან ქვეყნის დასავლეთ ტერიტორიაზე და ერთად აღებული ნიკარაგუის მოსახლეობის 86%-ს შეადგენენ, 4,8 მილიონს.

შავკანიანები და აფრო-ნიკარაგუელები ნიკარაგუის მოსახლეობის 9%- შეადგენენ. მათი განსახლების არეალი ქვეყნის მეჩხრად დასახლებული აღმოსავლეთ რეგიონია-კარიბის ზღვისპირეთი. შავკანიანების უმეტესობა ვესტ-ინდიური წარმოშობისაა და მათი წინაპრები იყვნენ იამაიკიდან მონებად ჩამოყვანილები, ბრიტანეთის პროტექტორატის დროს. ნიკარაგუას ჰყავს ყველაზე დიდი რაოდენობის აფრო-ლათინოსები მთელს ცენტრალურ ამერიკაში. ზემოთცამოთვლილ ეთნიკურ ჯგუფებს შორის ასევე ცხოვრობენ გარიფუნას ხალხი, რომელთაც აქვთ კარიბული, ანგოლური, კონგოური და ავარაკული წარმომავლობა. დარჩენილი 5% არიან ამერინდიელები-ნიკარაგუის ენდოგენური მოსახლეობის წმინდა სისხლის შთამომავლები. ნიკარაგუის კოლუმბიმდელი მოსახლეობის შთამომავლები ნიკარაგუის ტერიტორიაზე აერთიანებენ არაერთ ეთნოსს. დასავლეთ რეგიონში სახლობს ნიკარაოს ხალხი, რომლების კულტურულად ძალზედ ახლოს იყვნენ მაიას ტომებთან და რომელთა მიხედვითაც დაერქვა ნიკარაგუას დღევანდელი სახელი. ნიკარაგუის კარიბის ზღვის სანაპირო დასახლებული იყო ჩიბჩას ტომებით, რომლების ამ ტერიტორიწებზე გადმოსახლდნენ სამხრეთ ამერიკიდან, დღევანდელი კოლუმბიიდან და ვენესუელიდან. ეს ჯგუფი აერთიანებს შემდეგ ხალხებს: რამა, მოსკიტო, სუმო.

ნიკარაგუის ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ქალაქი არის მანაგუა 1.2 მილიონიანი მოსახლეობით (2005). 2004 წლის მონაცემებით 4,4 მილიონი ადამიანი ცხოვრობდა წყნარი ოკეანის სანაპიროზე, ქვეყნის ცენტრალურ და ჩრდილოეთ ნაწილში 2,7.


ნიკარაგუაში სააღრიცხვო სააგენტო არის ნიკარაგუის სტატისტიკისა და აღწერის ეროვნული ინსტიტუტი. მან თავისი პირველი აღრიცხვა ჩაატარა 1906 წელს ბოლო კი 2005 წელს.

დემოგრაფია

ეთნიკური ჯგუფები
ნიკარაგუელი ბიჭები
ჯგუფი რაოდენობა
მეტისები (69%) 3,915,995
თეთრკანიანები (17%) 964,810
შავკანიანები (9%) 510,782
ამერინდიელები (5%) 283,767
Source: CIA World Factbook (2007)

მეცხრამეტე საუკუნეში ენდოგენური მოსახლეობის რაიოენობა საკმაოდ დიდი იყო, თუმცა ისინი მეტისების უმრავლესობაში შეეთქვიფნენ. მე-19 საუკუნის განმავლობაში ნიკარაგუამ განიცადა ევროპელ ემიგრანტთა ტალღა განსაკუთრებით ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში მატაგალპაში, ესტელსა და ხინოტეგაში. ნიკარაგუის მოსახლეობის უმეტესობა ცხოვრობს დასავლეთ ნაწილში მანაგუის, ლეონისა და გრანადის მუნიციპალიტეტებში.

ეთნიკური ჯგუფები

ნიკარაგუელი ქალები კონცერტზე, მანაგუა
ინგლისურად მოსაუბრე კრეოლი ბლუეფილდსიდან
აფრო-ნიკარაგუელი

ნიკარაგუის მოსახლეობის უმეტესობას შეადგენენ მეტისები და თეთრკანიანები. 69% არის მეტისები, რომლებიც ნარევია ესპანელი კონკისტადორებისა და ენდოგენური მოსახლეობისა. თეთრკანიანთა პროცენტობრივი მაჩვენებელი 17% უტოლდება. მას შეადგენენ გერმანელების, იტალიელების, ესპანელებისა და პორტუგალიელი ემიგრანტების შთამომავლები.

ნიკარაგაუის მოსახლეობის 9% არის შავკანიანები, რომელთაც აფრო-ნიკარაგუელებსაც უწოდებენ. მათი განსახლების არეალი, ძირითადად ქვეყნის მეჩხრად დასახლებული აღმოსავლეთი, კარიბის ზღვისპირეთი, რეგიონი არის. შავკანიანი ნიკარაგუელები ანტილიური წარმომავლობის არიან. ნიკარაგუას აქვს აფრო ლათინოამერიკული მოსახლეობის უდიდესი პროცენტობრივი შემადგენლობა მთალს ცენტრალურ ამერიკაში. გარდა ამისა ნიაკრაგუაში სახლობენ გარიფუნის ხალხი და კონგოური, ანგოლური და ავარაკული წარმომავლობის ხალხი.

დარჩენილ 5% პროცენტს შეადგენს ენდოგენური მოსახლეობის ის ნაწილი, რომელიც არ შეეთქვიფა ნიაკრაგუაში მოსულ კოლონისტებს და მეტნაკლებად შეინარჩუნა თვითმყოფადოება. კოლუმბიმდელი ეპოქის მოსახლეობას შეადგენს არაერთი ინდური ეთნიკური ჯგუფი. ნიკარაგუის დასავლეთ ნაწილში ცხოვრობს ნიკარაოს ხალხი, რომელთა მიხედვითაც მთელს ნიკარაგუას დაერქვა სახელი. ნიკარაგუის კარიბის ზღვის სანაპიროზე ცხოვრობენ ჩიჩბას მონათესავე ჯგუფები, ძირითადად სამხრეთ ამერიკიდან გადმოსახლებულან. ესენი არიან მოსკიტოები, რამაები და სუმოები. საერთოდ, მეცხრამეტე საუკუნეში ენდოგენურ მოსახლეობას მნიშვნელოვანი ხვედრითი წილი ჰქონდათ ნიკარაგუის მოსახლობაში. დღესდღეობით კი მათი დიდი ნაწილი მეტისების უმრავლესობას შეეთქვიფა.


ენდოგენური მოსახლეობა

ენდოგენური მოსახლეობის მიკუთვნებულობა სხვადასხვა ეთნოსებისადმი (2005)
რამა 4,185 0.9% გარიფუნა 3,271 0.7%
სუმო 9,756 2.2% მოსკიტო 120.817 27.2%
ულვა 698 0.2% კრეოლი 19,890 4.5%
სუტიავა 19,949 4.5% ნიკარაო 11,113 2.5
ჩოროტეგა 46,002 10.4 მატაგალპა 15,240 3.4%

2005 წლის აღრიცხვის მონაცემებით 443,847 ადამიანი საკუთარ თავს ამერინდიელს უწოდებს. მათი რაოდენობის 50% სასოფლო დასახლებებში ცხოვრობს. 120,817 ადამიანი საკუთარ თავს მოსკიტოდ მიიჩნევს. ისინი საერთო ენდოგენური მოსახლეობის 27.2% შეადგენენ. 13,640 მაცხოვრებელი კითხვაზე, თუ რომელ ეთნიკურ ჯგუფს მიეკუთვნებიან, პასუხობენ "სხვა". 47,473 კი დარწმუნებული არაა თუ რომელ ენდოგენურ ეთნიკურ ჯგუფს მიეკუთვნება. 19,460 ადამიანი კი, რომელიც ენდოგენური მოსახლეობის 15.1%-ს შეესაბამება, არ პასუხობს შეკითხვაზე.

იმიგრაცია

ნიკარაგუა თითქმის ყოველთვის განიცდიდა იმიგრანტთა მოწოლას. თუმცა იმიგრანტების რაოდენობას ნიკარაგუის მუდმივ მაცხოვრებლებთან შეფარდებით 1%-ს არ ასცილებია 1995 წლამდე. მხოლოდ 2005 წელს ჩამოსულთა რაოდენობამ 1.2%-ს მიაღწია.

დოიჩე კლუბის დამაარსებლები ნიკარაგუაში

1800-იან წლებში ნიკარაგუამ განიცადა რამდენიმე ტალღა იმიგრაციისა, რომელიც ძირითადად ევროპიდან მოედინებოდა. ოჯახები გერმანიიდან, ესპანეთიდან, იტალიიდან, ბელგიიდან, დანიიდან, საფრანგეთიდან ცამოდიოდნენ და სახლდებოდნენ ცენტრალურ და წყნარი ოკეანის რეგიონში. შედეგად, ჩრდილოეთ ნიკარაგუის ქალაქებში ესტელში, ხინოტეგასა და მატაგალპაში სახლობენ მეოთხე თაობის გერმანელები. მათ დაასრეს გაზეტები, ბანკები და სასტუმროები, ასევე მისდევდნენ სამეურნეო ბიზნესს, მოჰყავდათ ყავა და შაქარი.

დღესდღეობით ნიკარაგუის ცენტრალურ რეგიონში არსებობენ მცირე სირიული, სომხური, პალესტინური, ებრაული და ლიბანური სათვისტომოები, რომელთა საერთო რაოდენობა 30, 000 აღწევს. ასევე გვხვდებიან აღმოსავლეთ აზიიდან ჩამოსული ტაივანური, ჩინური და იაპონური მოსახლეობა. ნიკარაგუაში მცხოვრებ ჩინელთა რაოდენობა 12, 000 შეადგენს.

ემიგრაცია

ნიკარაგუის სამოქალაქო ომისა და რევოლუციის შემდეგ არაერთი ნიკარაგუელი წავიდა საზღვარგარეთ. 1990 წლის არჩევნების შემდეგ ემიგრანტი ნიკარაგუელების ნაწილი დაბრუნდა, თუმცა მათი უმრავლესობა ისევ საზღვარგარეთ რჩება. 1998 წელს ქარიშხალ მიჩის გამო 4, 000 ადამიანი დაიღუპა და დანგრეული ეკონომიკის გამო მიუსაფარი მოსახლეობის რიცხვი გაიზარდა. მათ მიიღეს დროებითი მფარველობის სტატუსი და შეერთებულ შტატებში "ლტოლვილის" სტატუსით ჩავიდნენ. ბუნებრივი და პოლიტიკური კატაკლიზმების გარდა სიღარიბე და უმუშევრობა მირეკება ათასობით ნიკარაგუელს საზღვრებს გარეთ.

ნიკარაგუიდან ემიგრაცია ჯერ კიდევ მიმდინარე პრეოცესია. 1990-2004 წლებში 800,000 ნიკარაგუელმა დატოვა თავისი საცხოვრებელი, როცა 1970-1989 წლებში 100,000 ადამიანი იყო ემიგრირებული ნიკარაგუიდან. მსოფლიო ბანკის 2005 წლის მონაცენებით ნიკარაგუის საზღვრებს გარეთ 683,520 ადამიანი ცხოვრობდა ლეგალურად. თუ კი არალეგალთა აღრიცხვაც გახდება შესაძლებელი, არ არის გამორიცხული, რომ 1,5 მილიონი ადამიანი აღმოჩნდეს ემიგრანტი. ნიკარაგუელები არიან სიდიდით მესამე საზოგადოება ცენტრალურ ამერიკაში, რომლებიც ცხოვრობენ საზღვარგარეთ.

მოსახლეობა

ნიკარაგუის ყველაზე მეტად დასახლებული ქალაქი არის დედაქალაქი მანაგუა 1,2 მილიონიანი მოსახლეობით. 2005 წლის მონაცემებით 4.4 მილიონი ადამიანი სახლობს წყნარი ოკეანის, ცენტრალურ და ჩრდილოთ რეგიონებში. მხოლოდ წყნარი ოკეანის სანაპიროზე ცხოვრობს 2. 7 მილიონი ადამიანი, როცა კარიბის ზღვისპირეთში 700. 000 ადამიანი სახლობს.

გაერთიანებული ერების მონაცემებით ნიკარაგუის მოსახლეობა არის 5,743,000. მოსახლეობის ზრდა აღწევს 1.31%, შობადობის რაოდენობა კი- 24.9/1,000 სულ მოსახლეზე. სიცოხლის ხანგრძლივობა 72.90 წელი არის. 69.99-მამაკაცებში, 76.00-ქალებში.

დეპარტამენტები მოსახლეობით

რიგი ქალაქი დეპარტამენტი მოსახლეობა რიგი ქალაქი დეპარტამენტი მოსახლეობა ფაილი:Carretera a Masaya.jpg
1 მანაგუა მანაგუა 1,262,978 10 ესტელი ესტელი 201,548
2 მატაგალპა მატაგალპა 469,172 11 გრანადა გრანადა 168,186
3 ჩინანდეგა ჩინანდეგა 378,970 12 ხინოტეპე კარასო 166,073
4 ლეონი ლეონი 355,779 13 რივასი რივასი 156,283 მანაგუა
5 ხინოტეგა ხინოტეგა 331,335 14 ხუიგალპა ჩონტალესი 153,932 ფაილი:გრანადის მოედანი .JPG
გრანადა
6 ბილვი ჩაარი 314,130 15 ბოაკო ბოაკო 150,636
7 ბლუეფილდსი საარი 306,510 16 სომოტო მადრისი 132,459
8 მასაია მასაია 289,988 17 სან კარლოსი რიო სან ხუანი 95,596
9 ოკოტალი ნუევა სეგოვია 208,523 18 სულ -- 5,142,098 (2005)
წყარო: სტატისტიკისა და აღრიცხვის ეროვნული ინსტიტუტი (INEC)

ენა

ნიკარაგუის ენები
ენა მოსაუბრეები
არაბული 400
გარიფუნა 1, 500
ესპანური 4,347,000
ინგლისური 20,334
კრეოლების ინგლისური 30,000
მოსკიტო 154,400
ნიშნების ენა 3,000
რამა 24
სუმო 6,700
ჩინური 7, 000
წყარო: ეთნოლოგია

ნიკარაგუის ოფიციალური ენა არის ესპანური (ნიკანიოლი- ნიკარაგუული ესპანური), რომელზეც საუბრობს მოსახელობის 90%. ქვეყანაში გვრცელებულია ესპანურის ვესეოს დიალექტი, მსგავსად ცენტრალური ამერიკის სხვა ქვეყნებისა.

ფაილი:GenteNicaragüense.jpg
"თეთრსაყელოიანი მუშები" ნიკარაგუაში

კარიბის ზღვისპირეთში მცხოვრები ენდოგენური მოსახლეობა საუბრობს თავიანთ მშობლიურ ენებსა და ინგლისურზე. ენდოგენურ ენებს შორის გამოირჩევიან სუმოს, რამასა და მოსკიტების ენები. შემორჩენილია კრეოლების ენები, თუმცა იგი ჩაანაცვლა კრეოლების ინგლისურმა, რომელზეც 30, 000 კრეოლი საუბრობს.

ეროვნულ უმცირესობებს, რომლებიც ძირითადად გასულ საუკუნეებში ჩასახლდნენ ნიაკრაგუაში შენარჩუნებული აქვთ თავისი წინაპრების ენები და იმავდროულად საუბრობენ ესპანურად ან ინგლისურად. ასეთ ენებს მიეკუთვნება ჩინური, არაბული, იტალიური, გერმანული.

ევროპული ენების გარდა ნიაკრაგუაში სამი მკვდარი ენაა, რომელსაც იყენებდნენ ადგილობრივი ინდიელები.

დემოგრაფიული მაჩვენებლები

ასაკობრივი სტრუქტურა

  • 0-14 ასაკი: 33.8% (მამაკაცი 1,025,426/ქალი 988,148)
  • 15-64 ასაკი: 62.9% (მამაკაცი 1,734,153/ქალი 1,746,574)
  • 65-ზევით ასაკი: 3.3% (მამაკაცი 79,589/ქალი 101,466) (2009)

შობადობის კოეფიციენტი

24.9/1,000 (2005-2010)

სიკვდილიანობის მაჩვენებლები

4.7/1,000 (2005-2010)

მოსახლეობის ზრდის მაჩვენებლები

1.31% (2005-2010)

ეთნიკური ჯგუფები

მეტისი 69%, შავკანიანი 17%, თეთრკანიანი 9%, ამერინდიელი 5%

სქესობრივი შემადგენლობა

  • ახალშობილები: 1.05 მამაკაცი/ქალი
  • 15 წლამდე: 1.04 მამაკაცი/ქალი
  • 15-64 წლამდე: 1.00 მამაკაცი/ქალი
  • 64 და მაღალი წლოვანება: 0.78 მამაკაცი/ქალი

რელიგიები

კათოლიკეები 58.5%, ევანგელისტები 21.6%, მორევიანები 1.6%, იეღოვას მოწმეები 0.9%, სხვები 1.6%, არცერთი 15.7%, (2005).

ენები

ესპანური ენა (ოფიციალური) (შენიშვნა: ინგლისური და ენგოგენური ენები კარიბის ზღვის სანაპიროზე)

წიგნიერება

  • განსაზღვრა: 15 წლის ზემოთ წერა-კითხვა იციან
  • მოსახლეობის საერთო რაოდენობა: 67%
  • მამაკაცები: 67.2%
  • ქალები: 67.8% (2003)