საბაწმიდის ლავრა

საბაწმიდის ლავრა, ქართული მწიგნობრობის უძველესი და უმნიშვნელოვანესი კერა პალესტინაში,იერუსალიმის სამხრ.-აღმ-ით დაახლ.13-15კმ-ზე.სავანე დაარსა ცნობილმა საეკლესიო მოღვაწემ საბა განწმედილმა(439-532) V ს. 80-იან წლებში, იქ შეიქმნა ქრისტ. მწერლობის მრავალი მნიშვნელოვანი ძეგლი ბერძნ., ქართ., სირიულ, სომხ., არაბ. ენებზე. საბაწმიდის ლავრაში ქართველი ბერები ადრევე დასახლდნენ. VIII-X სს-ში არაბთა მომძლავრების გამო სამშობლოდან გადახვეწილმა ქართველმა ბერებმა საბაწმიდის ლავრაში გაცხოველებული კულტ-საგანმ.საქმიანობა გააჩაღეს. VIII-IX სს-ში იქ გატარდა ქართ. სალიტ.ენის რეფორმა ,შემუშავდა ბიბლ. წიგნების ე.წ. საბაწმიდური რედაქცია (დაახლოებით IXს.),განვითარდა ორიგინ. ჰიმნოგრაფია (ბასილი საბაწმიდელი, იოანე-საზოსიმე),თარგმნითი ლიტერატურა . გახშირდა ხელნაწერთა დამზადება,დაოსტატდნენ კალიგრაფები( მაკარი ლეთეთელი, გიორგი თბილელი, იოანე-ზოსიმე). იქ დამზადებულ ხელნაწერთაგან მნიშვნელოვანია 864-ის ე.წ. სინის მრავალთავი - უძველესი ქართ. თარიღიანი ხელნაწერი; ჭილ-ეტრატის იადგარი (IX). და სხვა. ს. ლ.-ს ცხოველი ურთიერთობა ჰქონდა საქართველოსთან.XIს-იდან არაბთა მოძალებისა და სავანის ხშირი დარბევის გამო ქართვ. მოღვაწეებმა სხვა მონასტრებს მიაშურეს და ხელნაწერებიც ახ. სადგომებში გადაიტანეს.ამიტომაც ს. ლ-ის ქართ. ხელნაწერთა უმრავლესობა სინის მთაზეა დაცული; ორიოდე მათგანი ინახება თბილისსა და ლენინგრადში.