სპექტრული კლასი: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
ხაზი 93: | ხაზი 93: | ||
[[ფაილი:HRDiagram.png|thumb|300px|სპექტრალური კლასი - ნათების დიაგრამა(ჰერცშპრუნგ - რასელის დიაგრამა)]] |
[[ფაილი:HRDiagram.png|thumb|300px|სპექტრალური კლასი - ნათების დიაგრამა(ჰერცშპრუნგ - რასელის დიაგრამა)]] |
||
კლასის შიგნით ვარსკვლავები ქვეკლასებად იყოფა '''0''' (ყველაზე ცხელი) '''9''' (ყველაზე ცივი). მზეს გააჩნია თავისი '''G2''' კლასი და ფოტოსფეროს ტემპერატურა 5780 K. ექვივალენტია. |
კლასის შიგნით ვარსკვლავები ქვეკლასებად იყოფა '''0''' (ყველაზე ცხელი) — '''9''' (ყველაზე ცივი). მზეს გააჩნია თავისი '''G2''' კლასი და ფოტოსფეროს ტემპერატურა 5780 K. ექვივალენტია. |
||
== იერკის კლასიფიკაცია ნათების ჩათვლით (МКК) == |
== იერკის კლასიფიკაცია ნათების ჩათვლით (МКК) == |
21:59, 5 სექტემბერი 2009-ის ვერსია
სპექტრალური კლასები — ვარსკვლავთა კლასიფიკაცია მათი გამოსხივების სპექტრის, პირველ რიგში ფოტოსფეროს ტემპერატურით.
დაწყებით მიახლოვებიასას ვარსკვლავის გამოსხივების სპექტრი აბსოლიტურად შავი სხეულის გამოსხივებას უახლოვდება, რომლის ტემპერატურა მისი ფოტოსფეროს ტემპერატურას უდრის. იგი შეიძლება შევაფასოთ ვინის ძვრის კანონის მეშვეობით, მაგრამ ეს მეთოდი ვერ გამოდგება დაშორებული ვარსკვლავებისთვის. უფრო ზუსტ მეთოდს ოპტიკური სპექტროსკოპია წარმოადგენს რომლის სპექტრებში შეგვიძლია შთანთქვის ზოლების ხილვა, რომლებსაც განსხვავებული ინტენსივობა გააჩნიათ ვარსკვლავის ტიპის და ტემპერატურასთან დაკავშირებით.
ძირითადი (ჰარვარდის) სპექტრალური კლასიფიკაცია
ვარსკვლავთა თანამედროვე (ჰარვარდის) სპექტრალური კლასიფიკაცია დამუშავდა ჰარვარდის უნივერსიტეტის ობსერვატორიაში 1890 - 1924 წლებში და ტემპერატურულ კლასიფიკაციას წარმოადგენს, რომელიც დაფუძვნებულია ვარსკვლავთა სპექტრების დასხივებასა და შთანთქვის ფარდობითობას.
კლასი | ტემპერატურა, K |
ნამდვილი ფერი | ხილვადი ფერი | მასა, M☉ |
რადიუსი, R☉ |
ნათება, L☉ |
წყალბადის ხაზები | წილი მთავარ რიგში, % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
O | 30 000—60 000 | ცისფერი | ცისფერი | 60 | 15 | 1 400 000 | სუსტი | ~0,00003 |
B | 10 000—30 000 | თეთრ-ცისფერი | თეთრ-ცისფერი და თეთრი | 18 | 7 | 20 000 | საშუალო | 0,13 |
A | 7500—10 000 | თეთრი | თეთრი | 3,1 | 2,1 | 80 | ძლიერი | 0,6 |
F | 6000—7500 | ყვითელ-თეთრი | თეთრი | 1,7 | 1,3 | 6 | საშუალო | 3 |
G | 5000—6000 | ყვითელი | ყვითელი | 1,1 | 1,1 | 1,2 | სუსტი | 8 |
K | 3500—5000 | ფორთოხლისფერი | ყვითელ-ფორთოხლისფერი | 0,8 | 0,9 | 0,4 | ძალიან სუსტი | 13 |
M | 2000—3500 | წითელი | ფორთოხლისფერ-წითელი | 0,3 | 0,4 | 0,04 | ძალიან სუსტი | > 78 |
კლასის შიგნით ვარსკვლავები ქვეკლასებად იყოფა 0 (ყველაზე ცხელი) — 9 (ყველაზე ცივი). მზეს გააჩნია თავისი G2 კლასი და ფოტოსფეროს ტემპერატურა 5780 K. ექვივალენტია.
იერკის კლასიფიკაცია ნათების ჩათვლით (МКК)
სპექტრის სახეს განაპირობებს ვარსკვლავის გარე ზედაპირის სიმკვრივე, რომელიც ტავის მხრივ დამოკიდებულია მისი მასასა და სიმკვრივეზე, და საბოლოო ჯამში ნათებაზე. ნათებაზე ძლიერ დამოკიდებული არიან SrII, BaII, FeII, TiII რაც გიგანტ და ჯუჯა ვარსკვლავებში სხვაობას იწვევს.
სპექტრის და ნათების დამოკიდებულება ასახულია უფრო ახალ იერკის კლასიფიკაციაში, რომელიც იერკის ობსერვატორიაში დაამუშავეს რომელსაც აგრეთვე МКК უწოდებენ (მის ავტორთა ინიციალებიდან (მორგან, უილიამი, კიკან, ფილიპე, კელმანი, ედეტი)).
ამ სპეციფიკაციის შესაბამისად ვარსკვლავს ჰარვარდის სპექტრალური კლასი და ნათების კლასი ენიჭება.
- I — ზეგიგანტები
- II — კაშკაშა გიგანტები
- III — გიგანტები
- IV — სუბგიგანტები
- V — ჯუჯები (მთავარი მწკრივიდან)
- VI — სუბჯუჯები
- VII — თეთრი ჯუჯები
ესეიგი თუ ჰარვარდის კლასიფიკაცია განსაზღვრავს აბსცისას ჰერცშპრუნგ - რასელის დიაგრამაზე, იერკის კი მდებარეობას ამ დიაგრამაზე. იერკის კლასიფიკაციის დამატებით უპირატრსობად ითვლება ვარსკვლავის სპექტრის სახეობით შეაფასოთ მისი ნათება და შესაბამისად მის ხილვად ზომით - მანძილი (სპექტრალური პარალაქსის მეთოდით).
მზეს, როგორც ყვითელი ჯუჯა, G2V იერკის სპექტრალური კლასი გააჩნია.
დამატებითი სპექტრალური კლასები
აგრეთვე ზოგიერთ სხეულებისთვის განასხვავებენ დამატებით სპექტრალურ კლასებს:
- W — ვოლფ - რაიეს ვარსკვლავები, ძალიან მძიმე და კაშკაშა ვარსკვლავები რომელთა ტემპერატურა 70000 K აღწევს და სპექტრებში ინტენსიური ემისიური ხაზებით გამოირჩევა.
- L — ვარსკვლავები ან ყავისფერი ჯუჯები 1500—2000 K ტემპერატურით და მეტალების შენაერთებებით ატმოსფეროში.
- T — მეთანის ყავისფერი ჯუჯები 700-1500 K. ტემპერატურით.
- Y — ძალიან ცივი ყავისფერი ჯუჯები 700 K. ნაკლები ტემპერატურით.
- C — ნახშიროვანი ვარსკვლავები, გიგანტები ნახშირის მაღალი შემცველობით. ადრე R და N კლასებს ეკუთვნოდენ.
- S — ცირკონის ვარსკვლავები
- D — თეთრი ჯუჯები
- Q — ახალი ვარსკვლავები
- P — პლანეტარული ნისლიანობები
მახასიათებლები კლასში
ზოგიერთ ობიექტებს აღენიშნება დამატებითი განხვავებები სპექტრში. რომ აღინიშნოს ეს განსხვავებები ემატება პრეფიქსები ან პოსტფიქსები.
- c — ღრმა ვიწრო ხაზები
- d — ჯუჯა
- e — ემისია (წყალბადის ემისია O-ვარსკვლავებში)
- em — ემისია მეტალთა ზოლებში
- ep — პეკულარული ემისია
- eq — ემისია უფრო მოკლე ტალღაზე
- f — ჰელიუმის და ნეონის ემისია O-ვარსკვლავებში
- g — გიგანტი
- k — ვარსკვლავთაშორისი ხაზები
- m — მეტალთა ძლიერი ხაზები
- n — დიფუზური ხაზები
- nn — ძალიან გათხაპნილი დიფუზური ხაზები
- p — პეკულაზული სპექტრი
- s — სწრაფი ხაზები
- sd — სუბჯუჯა
- wd — თეთრი ჯუჯა
- wk — სუსტი ხაზები