დრამის თეორია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
| ხაზი 5: | ხაზი 5: | ||
== არისტოტელისეული დრამა == |
== არისტოტელისეული დრამა == |
||
ეს თეორია [[არისტოტელე]]მ (ჩვენი წელთაღრიცხვის 384–322) [[ანტიკური ბერძნული თეატრი]]სთვის შეიმუშავა თავისი დროის [[პოეტი|პოეტთა]] [[ტრაგედია|ტრაგედიის]] გაგების მიხედვით. ეპოსისაგან განსხვავებით ტრაგედიაში მოქმედების წარმოსახვა ([[მიმესისი]]) უნდა იყოს სამეტყველო ფორმაში გადმოცემული და გამოტახული, ანუ გათამაშებული და არა უბრალოდ შეტყობინებული, ან მონათხრობი. მოქმედების სცენიურ წარმოდგენას მიმდინარეობისას უნდა ახასიათებდეს გარკვეული აღმავლობა და ვარდნა, რათა თანაგანცდა, ან [[ელეოსი]] ([[ბერძნული ენა|''ბერძნულად'']] ≈ ‛ვაება’) და [[ფობოსი]] ([[ბერძნული ენა|''ბერძნულად'']] ≈ ‛ჟრუანტელი’) გამოიწვიოს და ამ [[აფექტი|აფექტების]] საშუალებით შედგეს [[კათარზისი]], ანუ [[ბერძნული ენა|''ბერძნულიდან'']] ქართულად ≈ ‛წმენდა’, ‛განწმენდა’, ‛თვითგანწმენდა’. |
ეს თეორია [[არისტოტელე]]მ (ჩვენი წელთაღრიცხვის 384–322) [[ანტიკური ბერძნული თეატრი]]სთვის შეიმუშავა თავისი დროის [[პოეტი|პოეტთა]] [[ტრაგედია|ტრაგედიის]] გაგების მიხედვით. ეპოსისაგან განსხვავებით ტრაგედიაში მოქმედების წარმოსახვა ([[მიმესისი]]) უნდა იყოს სამეტყველო ფორმაში გადმოცემული და გამოტახული, ანუ გათამაშებული და არა უბრალოდ შეტყობინებული, ან მონათხრობი. მოქმედების სცენიურ წარმოდგენას მიმდინარეობისას უნდა ახასიათებდეს გარკვეული აღმავლობა და ვარდნა, რათა თანაგანცდა, ან [[ელეოსი]] ([[ბერძნული ენა|''ბერძნულად'']] ≈ ‛ვაება’) და [[ფობოსი]] ([[ბერძნული ენა|''ბერძნულად'']] ≈ ‛ჟრუანტელი’) გამოიწვიოს და ამ [[აფექტი|აფექტების]] საშუალებით შედგეს [[კათარზისი]], ანუ [[ბერძნული ენა|''ბერძნულიდან'']] ქართულად ≈ ‛წმენდა’, ‛განწმენდა’, ‛თვითგანწმენდა’. |
||
გარდა მისა, არისტოტელე დრამისათვის [[ადგილი]]ს, [[დრო]]ისა და [[მოქმედება|მოქმედების]] ერთიანობას მოითხოვს. ავტორის თანახმად, ([[არისტოტელე]]) თეატრალური პიესაში მთავარ მოქმედებას დასრულებული სახე უნდა ჰქონდეს; მოქმედების დასაწყისი, მოქმედების შუა ნაწილი, ანუ ცენტრი და მოქმედების დასასრული. ყოველივეს კი გამჭოლ ხაზად უნდა გასდევდეს ერთი მთავარი ამბავი, ან მოსახდენი მთელი მოქმედების განმავლობაში. დრამატურგის მიერ მოქმედებაში შემოტანილი ყოველი ახალი ელემენტი აუცილებლად უნდა ემსახურებოდეს მთავარი მოქმედების განვითარებას და განავრცობდეს მას რაღაც სიახლით, ანუ მოქმედების მდინარება ჰმატებდეს რამეს. რასაც ფუნქცია არ გააჩნია, არისტოტელეს აზრით, არაა ერთი მთლიანის ნაწილი და ამდენად ზედმეტი და უსარგებლოა. |
|||
[[კატეგორია:თეატრი]] |
[[კატეგორია:თეატრი]] |
||
13:44, 4 ივლისი 2008-ის ვერსია
 | ეს სტატია ან სექცია ამჟამად მნიშვნელოვანი დამუშავების/განვრცობის პროცესშია.
თუმცა თქვენც შეგიძლიათ მიიღოთ მონაწილეობა მის დამუშავებაში. გთხოვთ იხილოთ რედაქტირების ისტორია თუ გსურთ მიმართოთ მომხმარებელს რომელმაც ეს თარგი განათავსა. თუ ეს სტატია დიდი ხნის მანძილზე არ განახლებულა, მაშინ გთხოვთ ამოიღოთ ეს თარგი. თუ ეს სტატია რამდენიმე სექციად არის დაყოფილი, სასურველია ყოველ სექციაში სათითაოდ შეიტანოთ ცვლილებები, რათა შემცირდეს რედაქტირების კონფლიქტის ალბათობა. |
დრამის თეორიის მთავარი საკვლევი საკითხი არის ის, თუ რამდენად შეეფერება კონკრეტულ დრამას კონკრეტული შინაარსი, სტრუქტურა და ფორმა და აქედან გამომდინარე დრამის თეორია ცდილობს შეიმუშავოს დრამის წერისა თუ რეციპიენტზე ზემოქმედების ზოგადი პრინციპები, რომლებიც თეორიებად ყალიბდება. ამგვარი დრამის თეორიები სხვადასხვა ავტორებმა, დრამატურგებმა სხვადასხვა დროს შეიმუშავეს. ამ თეორიებს შორის მრავალი განსხვავება შეინიშნება, მაგრამ ძირითადი განსხვავება კი ისაა, რომ ანტიკური და კლასიკური გუსტავ ფრაიტაგის დეფინიციის თანახმად (იხ. დრამის პირამიდალური აგება) დრამა ე.წ. დახურული დრამებს მიეკუთვნება, ხოლო კლაისტიდან მოყოლებული ბიუხნერი და ბრეხტი ღია დრამებს წერდნენ.
არისტოტელისეული დრამა
ეს თეორია არისტოტელემ (ჩვენი წელთაღრიცხვის 384–322) ანტიკური ბერძნული თეატრისთვის შეიმუშავა თავისი დროის პოეტთა ტრაგედიის გაგების მიხედვით. ეპოსისაგან განსხვავებით ტრაგედიაში მოქმედების წარმოსახვა (მიმესისი) უნდა იყოს სამეტყველო ფორმაში გადმოცემული და გამოტახული, ანუ გათამაშებული და არა უბრალოდ შეტყობინებული, ან მონათხრობი. მოქმედების სცენიურ წარმოდგენას მიმდინარეობისას უნდა ახასიათებდეს გარკვეული აღმავლობა და ვარდნა, რათა თანაგანცდა, ან ელეოსი (ბერძნულად ≈ ‛ვაება’) და ფობოსი (ბერძნულად ≈ ‛ჟრუანტელი’) გამოიწვიოს და ამ აფექტების საშუალებით შედგეს კათარზისი, ანუ ბერძნულიდან ქართულად ≈ ‛წმენდა’, ‛განწმენდა’, ‛თვითგანწმენდა’.
გარდა მისა, არისტოტელე დრამისათვის ადგილის, დროისა და მოქმედების ერთიანობას მოითხოვს. ავტორის თანახმად, (არისტოტელე) თეატრალური პიესაში მთავარ მოქმედებას დასრულებული სახე უნდა ჰქონდეს; მოქმედების დასაწყისი, მოქმედების შუა ნაწილი, ანუ ცენტრი და მოქმედების დასასრული. ყოველივეს კი გამჭოლ ხაზად უნდა გასდევდეს ერთი მთავარი ამბავი, ან მოსახდენი მთელი მოქმედების განმავლობაში. დრამატურგის მიერ მოქმედებაში შემოტანილი ყოველი ახალი ელემენტი აუცილებლად უნდა ემსახურებოდეს მთავარი მოქმედების განვითარებას და განავრცობდეს მას რაღაც სიახლით, ანუ მოქმედების მდინარება ჰმატებდეს რამეს. რასაც ფუნქცია არ გააჩნია, არისტოტელეს აზრით, არაა ერთი მთლიანის ნაწილი და ამდენად ზედმეტი და უსარგებლოა.