სელიმ I: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
იარლიყები: გაუქმებულია რედაქტირება მობილურით მობილური აპლიკაციით რედაქტირება რედაქტირება ანდროიდის აპლიკაციით |
მ 91.184.106.32-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა DavidTheBuilder-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია იარლიყი: სწრაფი გაუქმება |
||
| ხაზი 32: | ხაზი 32: | ||
==ბიოგრაფია== |
==ბიოგრაფია== |
||
მამის, სულთან ბაიაზიდ II-ის მმართველობის პერიოდში იყო |
მამის, სულთან [[ბაიაზიდ II]]-ის მმართველობის პერიოდში იყო [[ტრაპიზონი]]ს [[სანჯაყ-ბეი]]. ცოლად ჰყავდა მოყვანილი ყირიმის ხანის, [[მენლი I გირეი|მენლი გირეის]] ქალიშვილი – [[აიშე ჰაფსა სულთანი|აიშე]]. სელიმი არ მოიაზრებოდა ტახტის მემკვიდრედ, რადგან ჰყავდა უფროსი ძმები. მიუხედავად ამისა, მას მტკიცედ ჰქონდა გადაწყვეტილი, რომ სულთან ბაიაზიდის შემდეგ ტახტზე უნდა ასულიყო და ამასთან ერთად, იყო გაცილებით ჭკვიანი ვიდრე მისი უფროსი ძმები. მან ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ მამა იძულებული გაეხადა ტახტი სწორედ მისთვის დაეთმო და ეს გამოუვიდა კიდეც. [[1512]] წლის 25 აპრილს [[ბაიაზიდ II|სულთან ბაიაზიდი]] გადადგა და ტახტი სელიმს დაუთმო. ერთი თვის შემდეგ ბაიაზიდი გარდაიცვალა და არსებობს ვერსია, რომ მისი მოკვლის ბრძანება სწორედ სელიმმა გასცა. სელიმმა ყველა ტახტისათვის მოცილე ძმა სიკვდილით დასაჯა და [[ოსმანები|ოსმანთა დინასტიის]] ერთპიროვნული წინამძღოლი გახდა. |
||
სელიმ I განაგრძობდა თავისი წინაპრების დამპყრობლურ პოლიტიკას. ევროპაში წინსვლის მაგივრად კურსი აღმოსავლეთით აიღო, რადგან ყველაზე დიდ საფრთხეს სწორედ ახლადშექმნილი შიიტური სეფიანთა |
სელიმ I განაგრძობდა თავისი წინაპრების დამპყრობლურ პოლიტიკას. [[ევროპა|ევროპაში]] წინსვლის მაგივრად კურსი აღმოსავლეთით აიღო, რადგან ყველაზე დიდ საფრთხეს სწორედ ახლადშექმნილი შიიტური [[სეფიანთა ირანი|ირანისგან]] ხედავდა. ტახტზე ასვლის შემდეგ, [[შიიზმი|შიიზმთან]] ბრძოლის დევიზით გამოვიდა [[სეფიანთა იმპერია|სეფიანთა ირანის]] წინააღმდეგ და [[1512]]–[[1514]] წლებში [[ანატოლია]]ში მოაწყო [[შიიტები]]ს ჟლეტა, [[1514]] წელს [[ჩალდირანის ბრძოლა]]ში დაამარცხა [[სეფიანთა იმპერია|სეფიანთა ირანის]] პირველი შაჰი [[ისმაილ I|ისმაილი]] და მიიტაცა [[დასავლეთ სომხეთი]], [[ქურთისტანი]] და ზოგიერთი სხვა ტერიტორია. [[1515]] წელს დაასრულა აღმოსავლეთ [[ანატოლია|ანატოლიისა]] და [[სომხეთი]]ს დაპყრობა, [[1516]] წელს დაიპყრო ჩრდილოეთი [[ერაყი]], [[სირია]], [[პალესტინა]], [[1517]] წელს — [[ეგვიპტე]]. ამის შემდეგ წმინდა მუსულმანურმა [[ქალაქი|ქალაქებმა]] [[მექა]]მ და [[მედინა]]მ აღიარეს [[ოსმალეთი]]ს სულთნების უზენაესობა. სელიმმა მიითვისა [[ხალიფა]]ს წოდება, რამაც მნიშვნელოვნად აამაღლა ოსმალეთის სულთნების ავტორიტეტი მუსულმანურ სამყაროში. [[1519]] წელს ჩაახშო [[ჯელალიების აჯანყება]]. გარდაიცვალა [[1520]] წლის [[22 სექტემბერი|22 სექტემბერს]], 50 წლის ასაკში. მის შემდეგ ტახტზე ავიდა მისი ერთადერთი ვაჟი, [[სულეიმან I]], რომლის მმართველობის პერიოდში ოსმალეთის პორტა განვითარების უმაღლეს მწვერვალს აღწევს. |
||
==იხილეთ აგრეთვე== |
==იხილეთ აგრეთვე== |
||
20:10, 11 მაისი 2022-ის ვერსია
| სელიმ I | |
|---|---|
| სელიმ I მრისხანე | |
 | |
| ოსმალეთის მე-9 სულთანი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 25 აპრილი, 1512 |
| მმართ. დასასრული: | 22 სექტემბერი, 1520 |
| წინამორბედი: | ბაიაზიდ II |
| მემკვიდრე: | სულეიმან I |
| სხვა წოდებები: | ისლამის ხალიფა |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 10 ოქტომბერი, 1470 |
| დაბ. ადგილი: | ამასია, ოსმალეთის იმპერია |
| გარდ. თარიღი: | 22 სექტემბერი, 1520 |
| გარდ. ადგილი: | ედირნე, ოსმალეთის იმპერია |
| მეუღლე: |
აიშე ჰაფსა სულთანი ესმეჰან შაჰ სულთანი ჰარანგენჰან სულთანი |
| შვილები: |
სულეიმანი უვეისი ორჰანი ქორქუთი მუსა ჰატიჯე ფატმა ბეიჰანი შაჰი |
| სრული სახელი: | სელიმ I მრისხანე იავუზი |
| დინასტია: | ოსმანები |
| მამა: | ბაიაზიდ II |
| დედა: | გულბაჰარ ხათუნი |
| რელიგია: | ისლამი |
| ხელმოწერა: |
 |
სელიმ I იავუზი (მრისხანე) (თურქ. Birinci Selim; დ. 10 ოქტომბერი 1470, ამასია — გ. 20 სექტემბერი 1520, სტამბოლი) — ოსმალეთის სულთანი 1512–1520 წლებში, ბაიაზიდ II-ისა და მისი ხარჭის, გიულბაჰარ ხათუნის ვაჟი.
ბიოგრაფია
მამის, სულთან ბაიაზიდ II-ის მმართველობის პერიოდში იყო ტრაპიზონის სანჯაყ-ბეი. ცოლად ჰყავდა მოყვანილი ყირიმის ხანის, მენლი გირეის ქალიშვილი – აიშე. სელიმი არ მოიაზრებოდა ტახტის მემკვიდრედ, რადგან ჰყავდა უფროსი ძმები. მიუხედავად ამისა, მას მტკიცედ ჰქონდა გადაწყვეტილი, რომ სულთან ბაიაზიდის შემდეგ ტახტზე უნდა ასულიყო და ამასთან ერთად, იყო გაცილებით ჭკვიანი ვიდრე მისი უფროსი ძმები. მან ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ მამა იძულებული გაეხადა ტახტი სწორედ მისთვის დაეთმო და ეს გამოუვიდა კიდეც. 1512 წლის 25 აპრილს სულთან ბაიაზიდი გადადგა და ტახტი სელიმს დაუთმო. ერთი თვის შემდეგ ბაიაზიდი გარდაიცვალა და არსებობს ვერსია, რომ მისი მოკვლის ბრძანება სწორედ სელიმმა გასცა. სელიმმა ყველა ტახტისათვის მოცილე ძმა სიკვდილით დასაჯა და ოსმანთა დინასტიის ერთპიროვნული წინამძღოლი გახდა.
სელიმ I განაგრძობდა თავისი წინაპრების დამპყრობლურ პოლიტიკას. ევროპაში წინსვლის მაგივრად კურსი აღმოსავლეთით აიღო, რადგან ყველაზე დიდ საფრთხეს სწორედ ახლადშექმნილი შიიტური ირანისგან ხედავდა. ტახტზე ასვლის შემდეგ, შიიზმთან ბრძოლის დევიზით გამოვიდა სეფიანთა ირანის წინააღმდეგ და 1512–1514 წლებში ანატოლიაში მოაწყო შიიტების ჟლეტა, 1514 წელს ჩალდირანის ბრძოლაში დაამარცხა სეფიანთა ირანის პირველი შაჰი ისმაილი და მიიტაცა დასავლეთ სომხეთი, ქურთისტანი და ზოგიერთი სხვა ტერიტორია. 1515 წელს დაასრულა აღმოსავლეთ ანატოლიისა და სომხეთის დაპყრობა, 1516 წელს დაიპყრო ჩრდილოეთი ერაყი, სირია, პალესტინა, 1517 წელს — ეგვიპტე. ამის შემდეგ წმინდა მუსულმანურმა ქალაქებმა მექამ და მედინამ აღიარეს ოსმალეთის სულთნების უზენაესობა. სელიმმა მიითვისა ხალიფას წოდება, რამაც მნიშვნელოვნად აამაღლა ოსმალეთის სულთნების ავტორიტეტი მუსულმანურ სამყაროში. 1519 წელს ჩაახშო ჯელალიების აჯანყება. გარდაიცვალა 1520 წლის 22 სექტემბერს, 50 წლის ასაკში. მის შემდეგ ტახტზე ავიდა მისი ერთადერთი ვაჟი, სულეიმან I, რომლის მმართველობის პერიოდში ოსმალეთის პორტა განვითარების უმაღლეს მწვერვალს აღწევს.
იხილეთ აგრეთვე
ლიტერატურა
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 278.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||