აბაკანი (ქალაქი): განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 3: ხაზი 3:
|სტატუსი = ქალაქი
|სტატუსი = ქალაქი
}}
}}
'''აბაკანი''' ({{lang-kjh|Ағбан}}; 1931 წლამდე სოფ. '''უსტ-აბაკანსკოე''') — ქალაქი [[რუსეთი|რუსეთში]], [[ხაკასეთი]]ს დედაქალაქი. 187 239 მცხოვრები (2021). მდებარეობს მინუსინსკის ღრმულში, მდინარე ენისეის მარცხენა ნაპირზე, მასში მდინარე აბაკანის ჩადინების ადგილზე. საავტომობილო და სარკინიგზო კვანძი, სამდინარო პორტი. აეროპორტი. ხაკასეთის სამრეწველო, კულტურული და სამეცნიერო ცენტრია.
'''აბაკანი''' ({{lang-ru|Абакан}}, {{lang-kjh|Ағбан}}) — ქალაქი [[რუსეთი|რუსეთში]], [[ხაკასეთი]]ს დედაქალაქი. 187 239 მცხოვრები (2021). მდებარეობს მინუსინსკის ღრმულში, მდინარე [[ენისეი]]ს მარცხენა ნაპირზე, შენაკად აბაკანის შეერთების ადგილზე. საავტომობილო და სარკინიგზო კვანძი, სამდინარო პორტი. აეროპორტი. ხაკასეთის სამრეწველო, კულტურული და სამეცნიერო ცენტრი.


1780-იან წლებში წარმოიქმნა სოფელი უსტ-აბაკანსკოე, რომელიც 1822 წელს სხვისტომელების მართვა-გამგეობის შესახებ წესდების შემოღების შემდეგ კაჩელების სასტეპო დუმის (Качинская степная дума) ადმინისტრაციული ცენტრი გახდა. 1913 წლიდან იყო ენისეის გუბერნიის მინუსინსკის მაზრის უსტ-აბაკანსკოეს ვოლოსტის ცენტრი. 1925 წელს გაიხსნა აჩინსკი – მინუსინსკის რკინიგზის სადგური „აბაკანი“. 1925 წელს უსტ-აბაკანსკოე გადაკეთდა დაბა ხაკასკად, რომელიც 1931 წელს ქალაქად გამოცხადდა და აბაკანი ეწოდა. 1930 წლიდან არის ხაკასეთის ცენტრი (1991 წლიდან — დედაქალაქი).
1780-იან წლებში წარმოიქმნა სოფელი '''უსტ-აბაკანსკოე''', რომელიც 1822 წელს სხვისტომელების მართვა-გამგეობის შესახებ წესდების შემოღების შემდეგ კაჩელების სასტეპო დუმის (Качинская степная дума) ადმინისტრაციული ცენტრი გახდა. 1913 წლიდან იყო [[ენისეის გუბერნია|ენისეის გუბერნიის]] მინუსინსკის მაზრის უსტ-აბაკანსკოეს ვოლოსტის ცენტრი. 1925 წელს გაიხსნა აჩინსკი – მინუსინსკის რკინიგზის სადგური „აბაკანი“. 1925 წელს უსტ-აბაკანსკოე გადაკეთდა დაბად და ეწოდა '''ხაკასკი''', რომელიც 1931 წელს ქალაქად გამოცხადდა და აბაკანი დაერქვა. 1930 წლიდან არის ხაკასეთის ცენტრი (1991 წლიდან — დედაქალაქი).


ქალაქის დაგეგმარება სწორკუთხოვანია; აგებულია ხისა და ქვის შენობები. აბაკანის ჩრდილოეთ ნაწილში ჭარბობს მრავალსართულიანი ნაგებობები. ტერიტორიის დაახლოებით <big>დიდი ტექსტი</big>⅓-ს ბულვარები, ბაღები და სკვერები იკავებს. ქალაქში არის დიდ სამამულო ომში დაღუპულ მებრძოლთა ძეგლი (1975; მოქანდ. ი. გ. პამერი და მ. ლ. სკოვოროდინი, არქ. ნ. ა. კოვალჩუკი) და სხვ.
ქალაქის დაგეგმარება სწორკუთხოვანია; აგებულია ხისა და ქვის შენობები. აბაკანის ჩრდილოეთ ნაწილში ჭარბობს მრავალსართულიანი ნაგებობები. ტერიტორიის დაახლოებით <big>დიდი ტექსტი</big>⅓-ს ბულვარები, ბაღები და სკვერები იკავებს. ქალაქში არის [[დიდი სამამულო ომი|დიდ სამამულო ომში]] დაღუპულ მებრძოლთა ძეგლი (1975; მოქანდ. ი. გ. პამერი და მ. ლ. სკოვოროდინი, არქ. ნ. ა. კოვალჩუკი) და სხვ.


აბაკანში 11 უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებაა (ფილიალების ჩათვლით), მათ შორის ხაკასეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (1944-დან). 4 ბიბლიოთეკა, მათ შორის რესპუბლიკური ეროვნული ბიბლიოთეკა (დაარსდა 1925 წელს). მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი (1931), ვლადიმერ კაპელკოს მუზეუმი (2001) და სხვ. დრამატული თეატრები (მ.შ. ხაკასეთის ეროვნული თეატრი, 1931-დან; რუსული თეატრი, 1939-დან), თოჯინების თეატრი „ზღაპარი“ (1979-დან), მცირე ფორმების თეატრი „ჩიტიგენი“ (1988-დან). რესპუბლიკური ფილარმონია (1989), მის შემადგენლობაშია სიმღერისა და ცეკვის ანსამბლი „ულგერი“. გამოფენათა დარბაზი. დენდრარიუმი.
აბაკანში 11 უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებაა (ფილიალების ჩათვლით), მათ შორის ხაკასეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (1944-დან). 4 ბიბლიოთეკა, მათ შორის რესპუბლიკური ეროვნული ბიბლიოთეკა (დაარსდა 1925 წელს). მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი (1931), ვლადიმერ კაპელკოს მუზეუმი (2001) და სხვ. დრამატული თეატრები (მ.შ. ხაკასეთის ეროვნული თეატრი, 1931-დან; რუსული თეატრი, 1939-დან), თოჯინების თეატრი „ზღაპარი“ (1979-დან), მცირე ფორმების თეატრი „ჩიტიგენი“ (1988-დან). რესპუბლიკური ფილარმონია (1989), მის შემადგენლობაშია სიმღერისა და ცეკვის ანსამბლი „ულგერი“. საგამოფენო დარბაზი. [[დენდრარიუმი]].


განვითარებულია მძიმე მანქანათმშენებლობა: „აბაკანის საცდელ-მექანიკური ქარხანა“, „აბაკანვაგონმაშ“ (სარკინიგზო ვაგონმშენებლობა და სხვ.); ქარქნები — საცდელ-მექანიკური, ფოლადსასხმელი, კონტეინერების, ექსპერიმენტულ-მექანიკური და სხვ.; ტყისა და ხის დამუშავების მრეწველობები („ხაკასლეს“, „აბაკანმებელ“), სამშენებლო მასალათა წარმოება („მსხვილპანელიანი სახლთმშენებლობის ქარხანა“, „სამშენებლო მასალათა კომბინატი“), მსუბუქი (სამკერვალო, საფეიქრო, ფეხსაცმლის ფაბრიკები) და კვების („აიან“ — ლუდისა და უალკოჰოლო სასმელების წარმოება, ყველ-კარაქის კომბინატი, ხორცკომბინატი და სხვ) მრეწველობის საწარმოები. სასოფლო-სამეურნეო რაიონის ცენტრია. ქალაქში თავმოყრილია ხაკასეთის მცირე ბიზნესის საწარმოთა დაახლოებით 60%.
განვითარებულია მძიმე [[მანქანათმშენებლობა]]: „აბაკანის საცდელ-მექანიკური ქარხანა“, „აბაკანვაგონმაშ“ (სარკინიგზო ვაგონმშენებლობა და სხვ.); ქარქნები — საცდელ-მექანიკური, ფოლადსასხმელი, კონტეინერების, ექსპერიმენტულ-მექანიკური და სხვ.; ტყისა და ხის დამუშავების მრეწველობები („ხაკასლეს“, „აბაკანმებელ“), სამშენებლო მასალათა წარმოება („მსხვილპანელიანი სახლთმშენებლობის ქარხანა“, „სამშენებლო მასალათა კომბინატი“), [[მსუბუქი მრეწველობა|მსუბუქი]] (სამკერვალო, საფეიქრო, ფეხსაცმლის ფაბრიკები) და [[კვების მრეწველობა|კვების]] („აიან“ — ლუდისა და უალკოჰოლო სასმელების წარმოება, ყველ-კარაქის კომბინატი, ხორცკომბინატი და სხვ) მრეწველობის საწარმოები. სასოფლო-სამეურნეო რაიონის ცენტრია. ქალაქში თავმოყრილია ხაკასეთის მცირე ბიზნესის საწარმოთა დაახლოებით 60%.


==ლიტერატურა==
==ლიტერატურა==

18:24, 19 იანვარი 2022-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ აბაკანი.
ქალაქი
აბაკანი
ხაკ. Ағбан
დროშა გერბი

ქვეყანა რუსეთის დროშა რუსეთი
კოორდინატები 53°43′00″ ჩ. გ. 91°25′00″ ა. გ. / 53.71667° ჩ. გ. 91.41667° ა. გ. / 53.71667; 91.41667
მმართველი ნიკოლოზ ბულაკინი და ალექსი ლიომინი
დაარსდა 1931
პირველი ხსენება 1675
ფართობი 112.38 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 245 მეტრი
ოფიციალური ენა ხაკასური ენა და რუსული ენა
მოსახლეობა 181 709 (2017)[1]
სასაათო სარტყელი UTC+07:00
სატელეფონო კოდი 3902
საფოსტო ინდექსი 655000–655965[2]
ოფიციალური საიტი https://абакан.рф/
აბაკანი (ქალაქი) — რუსეთი
აბაკანი (ქალაქი)

აბაკანი (რუს. Абакан, ხაკ. Ағбан) — ქალაქი რუსეთში, ხაკასეთის დედაქალაქი. 187 239 მცხოვრები (2021). მდებარეობს მინუსინსკის ღრმულში, მდინარე ენისეის მარცხენა ნაპირზე, შენაკად აბაკანის შეერთების ადგილზე. საავტომობილო და სარკინიგზო კვანძი, სამდინარო პორტი. აეროპორტი. ხაკასეთის სამრეწველო, კულტურული და სამეცნიერო ცენტრი.

1780-იან წლებში წარმოიქმნა სოფელი უსტ-აბაკანსკოე, რომელიც 1822 წელს სხვისტომელების მართვა-გამგეობის შესახებ წესდების შემოღების შემდეგ კაჩელების სასტეპო დუმის (Качинская степная дума) ადმინისტრაციული ცენტრი გახდა. 1913 წლიდან იყო ენისეის გუბერნიის მინუსინსკის მაზრის უსტ-აბაკანსკოეს ვოლოსტის ცენტრი. 1925 წელს გაიხსნა აჩინსკი – მინუსინსკის რკინიგზის სადგური „აბაკანი“. 1925 წელს უსტ-აბაკანსკოე გადაკეთდა დაბად და ეწოდა ხაკასკი, რომელიც 1931 წელს ქალაქად გამოცხადდა და აბაკანი დაერქვა. 1930 წლიდან არის ხაკასეთის ცენტრი (1991 წლიდან — დედაქალაქი).

ქალაქის დაგეგმარება სწორკუთხოვანია; აგებულია ხისა და ქვის შენობები. აბაკანის ჩრდილოეთ ნაწილში ჭარბობს მრავალსართულიანი ნაგებობები. ტერიტორიის დაახლოებით დიდი ტექსტი⅓-ს ბულვარები, ბაღები და სკვერები იკავებს. ქალაქში არის დიდ სამამულო ომში დაღუპულ მებრძოლთა ძეგლი (1975; მოქანდ. ი. გ. პამერი და მ. ლ. სკოვოროდინი, არქ. ნ. ა. კოვალჩუკი) და სხვ.

აბაკანში 11 უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებაა (ფილიალების ჩათვლით), მათ შორის ხაკასეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (1944-დან). 4 ბიბლიოთეკა, მათ შორის რესპუბლიკური ეროვნული ბიბლიოთეკა (დაარსდა 1925 წელს). მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი (1931), ვლადიმერ კაპელკოს მუზეუმი (2001) და სხვ. დრამატული თეატრები (მ.შ. ხაკასეთის ეროვნული თეატრი, 1931-დან; რუსული თეატრი, 1939-დან), თოჯინების თეატრი „ზღაპარი“ (1979-დან), მცირე ფორმების თეატრი „ჩიტიგენი“ (1988-დან). რესპუბლიკური ფილარმონია (1989), მის შემადგენლობაშია სიმღერისა და ცეკვის ანსამბლი „ულგერი“. საგამოფენო დარბაზი. დენდრარიუმი.

განვითარებულია მძიმე მანქანათმშენებლობა: „აბაკანის საცდელ-მექანიკური ქარხანა“, „აბაკანვაგონმაშ“ (სარკინიგზო ვაგონმშენებლობა და სხვ.); ქარქნები — საცდელ-მექანიკური, ფოლადსასხმელი, კონტეინერების, ექსპერიმენტულ-მექანიკური და სხვ.; ტყისა და ხის დამუშავების მრეწველობები („ხაკასლეს“, „აბაკანმებელ“), სამშენებლო მასალათა წარმოება („მსხვილპანელიანი სახლთმშენებლობის ქარხანა“, „სამშენებლო მასალათა კომბინატი“), მსუბუქი (სამკერვალო, საფეიქრო, ფეხსაცმლის ფაბრიკები) და კვების („აიან“ — ლუდისა და უალკოჰოლო სასმელების წარმოება, ყველ-კარაქის კომბინატი, ხორცკომბინატი და სხვ) მრეწველობის საწარმოები. სასოფლო-სამეურნეო რაიონის ცენტრია. ქალაქში თავმოყრილია ხაკასეთის მცირე ბიზნესის საწარმოთა დაახლოებით 60%.

ლიტერატურა

სქოლიო