სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭო

სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭო, სსრ კავშირის უზენაესი საბჭო — სსრკ-ის სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო.

სტრუქტურა

უმაღლესი საბჭო შედგებოდა 2 პალატისაგან — კავშირის საბჭოსა და ეროვნებათა საბჭოსაგან, რომლებშიც დეპუტატთა რიცხოვნობა თანაბარი იყო. კავშირის საბჭოს ირჩევდნენ საარჩევნო ოლქების მიხედვით, სადაც მოსახლეობის ოდენობა თანაბარი იყო. ეროვნებათა საბჭოში კი, რომელიც სსრკ ხალხთა ეროვნულ თავისებურებებთან დაკავშირებულ სპეციფიურ ინტერესებს ასახავდა, თითოეული მოკავშირე, ავტონომიური რესპუბლიკებიდან, ავტონომიური ოლქისა და ავტონომიური ოკრუგისაგან შესაბამისად 32, 11, 5 და 1 დეპუტატს ირჩევდნენ. თითოეული პალატა ირჩევდა თავჯდომარეს და მის 4 მოადგილეს. პალატების გაერთიანებულ სხდომებს თავჯდომარეები რიგრიგობით უძღვებოდნენ. უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსაილება 5 წელი იყო. მისი მუდმივმოქმედი ორგანო იყო სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმი. პალატები დეპუტატებისაგან ირჩევდნენ დამხამრე ორგანოებს — მუდმივ კომისიებს. უმაღლესი საბჭო საჭიროების შმთხვევაში ქმნიდა საგამოძიებო, სარევიზიო და სხვა კომისიებს.

უმაღლესი საბჭოს სესიებს იწვევდნენ წელიწადში ორჯერ და შედგეობოდა პალატების ცალ-ცალკე და გაერიანებული სხდომებისა და მათ შუა პერიოდში ჩატარებული პალატების მუდმივი კომისიების ან უმაღლესი საბჭოს კომისიების სხდომებისაგან. კავშირის სააბჭოსა და ეროვნებათა საბჭოს შორის უთანხმოებისას საკითხი გადასაწყვეტად გადაეცემოდა პალატებისმიერ პარიტეტულ საწყისებზე შექმნილ შემთანხმებელ კომისიას, რის შემდეგაც მას პალატები კვლავ განიხილავდნენ გაერთიანებულ სხდომაზე. თუ მაინც ვერ შეთანხმდებოდნენ, საკითხს გაიტანდნენ უმაღლესი საბჭოს შემდეგ სესიაზე ან უმაღლესი საბჭო მას რეფერენდუმისთვის გადასცემდა.

სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს დეპუტატებად ირჩევნდენ სსრკ-ის მოქალაქეებს 21 წლის ასაკიდან. უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილი იყო გადაეწყვიტა ყველა ის საკითხი, რომლებიც საკავშირო კონსტიტუციით სსრკ-ის გამგებლობას განეკუთვნებოდა. იგი ღებულობდა გადაწყვეტილებებს სახელმწიფოებრივი, სამეურნეო და სოციალისტური მშენებლობის უმნიშვნელოვანე საკითხებზე, განსაზღვრავდა საგარეო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს. უმაღლესი საბჭოს ჰქონდა კონსტიტუციის მიღებისა და მასში ცვლილების განხორციელების კომპეტენცია, სსრ კავშირის შემადგენლობაში ახალი რესპუბლიკების მიღება და ავტონომიური ერთეულების შექმნის დამტკიცება. ასევე საკავშირო ეკონომიკური და სოციალური განვითარების სახელმწიფო გეგმების, სახელმწიფო ბიუჯეტისა და მათი შესრულების ანგარიშების დამტკიცებას, მის წინაშე ანგარიშვალდებული სსრკ ორგანოების შექმნას. სსრკ-ის კანონები მიიღებოდა უმაღლესი საბჭოს მიერ ან მისი გადაწყვეტილებით მოწყობილი რეფერენდუმით. საკავშირო კანონები, უმაღლესი საბჭოს დადგენილებები და სხვა აქტები ქვეყნდებოდა მოკავშირე რესპუბლიკების ენებზე. უმაღლესი საბჭო სათავეში ედგა სახალხო დეპუტატთა საბჭოების, სახელმწიფო ორგანოთა მთელ სისტემას. იგი ქმნიდა სსრკ-ის მინისტრთა საბჭოს, ირჩევდა სსრკ-ის უმაღლე სასამართლოს, ნიშნავდა სსრკ-ის გენერალურ პროკურორს. უმაღლესის აბჭ კონტროლს უწევდა მის წინაშე ანგარიშვალდებული ყველა სახელმწიფო ორგანოს საქმიანობას, ქმნიდა სსრკ-ის სახელმწიფო კონტროლის კომიტეტს.

უმაღლესი საბჭოს დეპუტატისათვის უზრუნველყოფილი იყო სსრკ კოსტიტუციით, დეპუტატთა სტატუსის შესახებ კანონით და სსრკ სხვა საკანონმდებლო აქტებით დაწესებული უფლება-მოვალეობათა დაუბრკოლებელი და ეფექტიანი განხორციელების პირობები.

უმაღლესის აბჭოსა და მისი ორგანოების საქმიანობის წესს განსაზვრავდა უმაღლესი საბჭოს რეგლამენტი და სსრკ-ის სხვა კანონები, რომლებიც საკავშირო კონსტიტუციის საფუძელზე გამოიცემოდა.

ლიტერატურა

• ფუტკარაძე ი., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 145.