ფრიტიოფ ნანსენი

ამ სტატიას ამჟამად აქტიურად არედაქტირებს Cercvadze2001. გთხოვთ, ნუ შეიტანთ მასში ცვლილებებს, სანამ ეს განცხადება არ გაქრება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, მოხდეს რედაქტირების კონფლიქტი. ეს შეტყობინება სტატიაში მხოლოდ ერთი კვირის განმავლობაში შეიძლება დარჩეს. თარგის ჩასმის თარიღი: ივნისი 29, 2020. სტატიის აქტიური დამუშავების დაწყების თარიღიდან გავიდა 1395 დღე. გთხოვთ ამოიღოთ ეს გამაფრთხილებელი თარგი სტატიიდან და შეატყობინოთ მომხმარებელს „Cercvadze2001.“ {{subst:მუშავდება/შეტყობინება|Cercvadze2001.|ფრიტიოფ ნანსენი}}-~~~~ მომხმარებლის სახელის და თარიღის ავტომატურად მისათითებლად, გამოიყენეთ თარგი {{subst:მუშავდება}}

ფრიტიოფ ნანსენი
ნორვ. Fridtjof Nansen
დაბადების თარიღი	10 ოქტომბერი, 1861(1861-10-10)
დაბადების ადგილი	Vestre Aker, შვედეთისა და ნორვეგიის გაერთიანებული სამეფო
გარდაცვალების თარიღი	13 მაისი, 1930(1930-05-13) (68 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	Polhøgda, Bærum Municipality, ნორვეგია
საქმიანობა	ზოოლოგი, polar explorer, დიპლომატი , პროფესორი, პოლიტიკოსი , ფოტოგრაფი, speed skater და მწერალი
ენა	ნორვეგიული ენა
მოქალაქეობა	ნორვეგია
ალმა-მატერი	ოსლოს უნივერსიტეტი
ჯილდოები	ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცებაში , საპატიო ლეგიონის ორდენის კომანდორი, სამეფო ვიქტორიანული ორდენის დიდი ჯვრის რაინდი, Knight of the Order of the Dannebrog, კონსტანტინეს მედალი, Knight grand cross of the order of the crown of Italy, ვეგას მედალი, მფარველის მედალი , წმინდა სტანისლავის 1-ლი ხარისხის ორდენი, Grand Cross of the Order of Franz Joseph, ალექსანდრე ფონ ჰუმბოლდტის სახელობის მედალი, კარლ რიტერის მედალი, Grande Médaille d'Or des Explorations, კალუმის გეოგრაფიული მედალი, ედინბურგის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი, Medal of Merit , Knight Grand Cross with Collar of the Order of Saint Olav‎, წმინდა ოლაფის ორდენი, დანებროგის ორდენი, ფრანც იოსების ორდენი, Grand Officer of the Order of Saints Maurice and Lazarus, წმინდა მიქაელის ორდენი, Royal Victorian Order და წმინდა სტანისლავის ორდენი
მეუღლე	ევა ნანსენი
შვილ(ებ)ი	ოდ ნანსენი და Irmelin Revold
ნათესავ(ებ)ი	Hans Nansen და Hans Leierdahl Nansen
ხელმოწერა
ფრიტიოფ ნანსენი ვიკისაწყობში

ფრიტიოფ ნანსენი (სრული სახელი ნორვ. Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen; დ. 10 ოქტომბერი, 1861 — გ. 13 მაისი, 1930) — ნორვეგიელი პოლარული მკვლევარი, სწავლული-ზოოლოგი, ახალი მეცნიერების – ფიზიკური ოკეანოგრაფიის დამაარსებელი, პოლიტიკური მოღვაწე, ჰუმანისტი, ფილანთროპი, 1922 წლის ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი. მრავალი ქვეყნის ჯილდოს მფლობელი. ნანსენის სახელი უწოდეს გეოგრაფიულ და ასტორნომიულ ობიექტებს, მათ შორის აღსანიშნავია მთვარეზე არსებული ნანსენის კრატერი. ახალგაზრდობაში ცნობილი იყო, როგორც მოთხილამურე. 27 წლის ასაკში ისტორიაში პირველად გადალახა გრენლანდიის ყინულის საფარი, რომელიც ფართო საზოგადოებამ აღიქვა, როგორც გრანდიოზული სპორტული მიღწევა. გემ „ფრამით“ ჰქონდა მცდელობა მიეღწია ჩრდილოეთ პოლუსზე, მაგრამ მივიდა ჩრდილოეთ განედის 86° 13′-ზე. ამის შემდეგ ნანსენი რეგულარულად უწევდა კონსულტაციებს პოლარულ მკვლევრებს სხვადასხვა ქვეყნიდან.

ცხოვრების ბოლო ათწლეულში ნანსენი დაკავშირებული იყო ერთა ლიგის საქმიანობასთან. 1921 წელს იგი იყო უზენაესი კომისარი ლტოლვილთა საკითხებში. ნანსენის გარდაცვალების შემდეგ მისი საქმიანობა გააგრძელა ნანსენის საერთაშორისო ორგანიზაციამ ლტოლვილთა საქმეებში, რომელმაც 1938 წელს მიიღო ნობელის პრემია.

ფრიტიოფ ნანსენი 1861 წლის 10 ოქტომბერს დაიბადა ქრისტიანიასთან ახლოს სტურე-ფრიონის მამულში, რომელიც მამამისს — სახელგანთქმულ ადვოკატ ვალდურ ნანსენს ეკუთვნოდა. ნანსენთა გვარი დანიური წარმოშობისაა, ისინი ნორვეგიაში XVII საუკუნეში გადასულან. დედამისი ვედელ-იარლსბერგის გრაფების ოჯახის საგვარეულოს წარმომადგენელი იყო.

სიყრმიდანვე თვალსაჩინო მოთხილამურე ფრიტიოფს, არაერთხელ მოუგია ნორვეგიის ჩემპიონატები. გიმნაზიის დამთავრების შემდეგ არჩევანის გაკეთება ფერწერასა და მეცნიერებას შორის მოუხდა, შედეგად, ზოოლოგიის ფაკულტეტზე შეაჩერა არჩევანი (მოგვიანებით თვითონვე ახდენდა საკუთარი წიგნების ილუსტრირებას). უკვე 20 წლის ასაკში ფრიტიოფმა ჩრდილოყინულოვანი ოკეანის ოთხთვიან გადასერვაში მიიღო მონაწილეობა. 1882 წელს სელაპმჭერი ხომალდით „ვიკინგი“ ყინულებში საცურაოდ გაემგზავრა (ბიოლოგიური პრაქტიკის მიზნით). სწორედ ამ მოგზაურობამ ჩაუყარა საფუძველი მის შემდგომ მოღვაწეობას. ზღვიდან დაბრუნებულმა თავი სამეცნიერო კვლევებს მიუძღვნა. 1883 წელს ქრისტიანიის უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ ქალაქ ბერგენის მუზეუმის ზოოლოგიის განყოფილების კურატორად დაინიშნა. 1885-1886 წწ. პარმის უნივერსიტეტში პროფესორ გოლჯისთან, პარალელურად კი ნეაპოლში, ევროპაში პირველ საზღვაო ბიოლოგიურ სადგურზე მუშაობდა. 1886 წელს დააჯილდოვეს მეცნიერებათა სამეფო აკადემიის დიდი ოქროს მედლით ნერვული ქსოვილის უჯრედოვანი აპარატის აგებულების გამოკვლევისათვის. (წამოაყენა მიკროსკოპული პრეპარატების დაფერვის ახალი მეთოდის იდეა). სადოქტორო ხარისხი გრენლანდიაში გამგზავრებამდე ოთხი დღით ადრე მიიღო.

1922 წელს ნანსენს ნობელის მშვიდობის პრემია გადასცეს. მიღებული 122 000 კრონის უდიდესი ნაწილი ნანსენმა სსრკ-ში ორი საჩვენებელი სასოფლო სამეურნეო სადგურის მოწყობაზე დახარჯა, დარჩენილი ნაწილი კი ბერძენ დევნილებს შესწირა. ნობელის პრემიის კვალად ნანსენმა იგივე თანხა დანიელი გამომცემლის ერიქსენისგანაც მიიღო. დიდმა ჩრდილოელმა ეს ფულიც იგივე მიზნებისთვის გამოიყენა.

ბიოგრაფია

საკუთარი ბავშვობის შესახებ ნანსენი მოგვითხრობს ავტობიოგრაფიულ წიგნში „ღია ცის ქვეშ“, რომელიც გამოქვეყნდა 1916 წელს. მემუარებში აღნიშნავს, რომ ნანსენების ოჯახისთვის დამახასიათებელი იყო წესრიგი და დისციპლინა, ასევე დაკავებულები იყვნენ სპორტით. ფრიტიოფმა თხილამურებზე დგომა ორი წლის ასაკში ისწავლა. ბავშვებს არ ჰქონიათ სათამაშოები, თავად ფრიტიოფმა გააკეთა მშვილდი და ისრები, ანკესები და სხვა. მოზრდილობის ასაკში მას და თავის ძმა ალექსანდრეს უფლება მისცეს ბევრი დრო გაეტარებინათ ტყეში. 15 წლის ასაკიდან ნანსენი რეგულარულად მონაწილეობდა მოთხილამურეების შეჯიბრებებში თავის უფროს ძმასთან ერთად. 1877 წელს გახდა ახლადჩამოყალიბებული მოთხილამურეთა კლუბის წევრი.

სკოლის პერიოდში ნანსენი განსაკუთრებულ შესაძლებლობებს არ აჩვენებდა. იყო საკმაოდ თვითდაჯერებული და ჩხუბებსაც არ ერიდებოდა. თავისი ხასიათი ხელს არ უშლიდა ესწავლა საყვარელი საგნები: მათემატიკა და ფიზიკა. ერთხელ მან სცადა თავად დაემზადებინა იარაღი წყალგაყვანილობის მილისაგან და გამოცდის დროს თვალი კინაღამ დაკარგა.

1877 წელს ადელაიდა ნანსენი მოულოდნელად გარდაიცვალა. იმ პერიოდში უფროსმა შვილებმა უკვე დატოვეს მშობლის სახლი, ხოლო ფრიტიოფი და ალექსანდრე დარჩნენ ბალდურ ნანსენთან. მამამ გაყიდა ქონება და გადავიდა ქრისტიანიაში. იმავე 1877 წელს ნანსენმა დაამყარა მსოფლიო რეკორდი 1 მილზე (1,6 კმ) ციგურებით, ხოლო 1878 წელს პირველად გახდა ეროვნული სათხილამურო ჩემპიონატის გამარჯვებული. ეს ჩემპიონატი მან სულ 12-ჯერ მოიგო.

1880 წელს ფრიტიოფმა დაასრულა სკოლა, უმაღლესი შეფასებები მიიღო საბუნებისმეტყველო საგნებში და ხაზვაში. მამის თხოვნით მან სწავლა გააგრძელა სამხედრო სასწავლებელში, მაგრამ მალევე მიატოვა იგი. საბოლოოდ მან აირჩია ზოოლოგია და სწავლა გააგრძელა ქრისტიანიის უნივერსიტეტში. მისი სამეცნიერო ხელმძღვანელი იყო ოჯახის ძველი მეგობარი რობერტ კოლეტი, სწორედ მან ურჩია ფრიტიოფს შეესწავლა ნამდვილი სელაპების ბიოლოგია, რისთვისაც იგი უნდა წასულიყო ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში თევზსარეწი გემით. აუცილებელი ფორმალობები მოაგვარა ბალდურ ნანსენმა და ფრიტიოფი პატარა გემ „ვიკინგით“ გაემგზავრა ოკეანეში.

„ვიკინგით“ ცურვა აღწერა საკუთარ წიგნში „ვეშაპებსა და თეთრ დათთვებს შორის“. მან ღიად დაწერა, რომ მან თავად არ იცოდა რატომ აირჩია ჩრდილოეთი; ახალგაზრდა ნანსენი არ ფლობდა სამეცნიერო მომზადებას, მაგრამ უკვე გამოცდილი მსროლელი და მონადირე იყო. „ვიკინგმა“ არენდალი დატოვა 1882 წლ;ის 11 მარტს და გაემართა იან-მაიენისკენ, სადაც იყვნენ გრენლადიური ვეშაპები. პირველი ექვსი დღე ნანსენი იტანჯებოდა ზღვის ავადმყოფობით. 16 აპრილს ნანსენმა აღმოაჩინა ოკეანეში მდინარისგან ჩამოტანილი მოტივტივე ხე. თავდაპირველად იგი ეგონა, რომ ეს იყო ამერიკული ფიჭვი, რომელიც გოლფსტრიმის დინებამ მოიტანა, მაგრამ შემდეგ გაირკვა, რომ ეს იყო ციმბირიდან მოტანილი ფიჭვი. ამან დაარწმუნა ნანსენი, რომ შესაძლებელია ყინულების მუდმივი დრეიფით ექსპედიციის მოწყობა ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში.

მაისის დასაწყისისათვის „ვიკინგი“ მიუახლოვდა სვალბარდს, მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ნადირობა წარუმატებელი აღმოჩნდა. გემი სამხრეთისკენ წავიდა, 24 მაისს ჯგუფი ეწვია ისლანდიის სამხრეთ სანაპიროებს, რის შემდეგაც ისინი გრენლანდიაში გადავიდნენ. გემი არენდალში დაბრუნდა 26 ივლისს. 1884 წელს მან „გეოგრაფიულ ჟურნალში“ გამოაქვეყნა სტატია „გრენლანდიის აღმოსავლეთ სანაპიროზე“, რომელშიც პირველად გამოავლინა სამწერლობო ნიჭი.

არქტიკიდან დაბრუნებულს სწავლა არ გაუგრძელებია უნივერსიტეტში და კოლეტის დახმარებით მუშაობა დაიწყო ბერგენის მუზეუმში. ზაფხულში მან იელის უნივერსიტეტის პალეონტოლოგიის პროფესორ ჩარლზ მარშისაგან მიიღო მიწვევა აშშ-ში, მაგრამ მასზე უარი განაცხადა, რადგან მამამისმა სულ ცოტა ხნის წინ ინსულტი გადაიტანა. ბალდურ ნანსენი 1885 წლის 2 აპრილს გარდაიცვალა განმეორებითი ინსულტის შედეგად. ბერგენის მუზეუმის დირექტორმა დანიელ კორნელიუს დანიელსონმა მას ევროპაში სტაჟირება შესთავაზა. მოგზაურობა მისთვის აუცილებელი იყო, პირველ რიგში, სადოქტორო დისერტაციის დასაცავად. 1886 წელს ნანსენი გერმანიაში გაემგზავრა. 1886 წელს გადავიდა ნეაპოლში საზღვაო ბიოლოგიურ სადგურზე. 1886 წელს დაბრუნდა ნორვეგიაში და ევროპული მოგზაურობის მასალებზე დაყრდნობით გამოაქვეყნა ნაშრომი „ცენტრალური ნერვული სისტემის ჰისტოლოგიური ელემენტების სტრუქტურა და შემადგენლობა“.

ლიტერატურა

• Abrams, Irwin (2001). The Nobel Peace Prize and the Lauretes: an illustrated biographical history 1901–2001. Nantucket MA: Watson Publishing International. ISBN 0-88135-388-4. 
• Amundsen, Roald (1912). The South Pole, Vol. II. London: John Murray. 
• Berton, Pierre (1988). The Arctic Grail. New York: Viking Penguin. ISBN 0-670-82491-7. 
• Waldemar Christofer Brøgger and Nordahl Rolfsen (tr. William Archer(1896).

Fridtiof Nansen 1861–1893. New York. Longmans Green & Co.

• Fleming, Fergus (2002). Ninety Degrees North. London: Granta Publications. ISBN 1-86207-535-2. 
• Gibney, Matthew J. and Harrison, Randall (2005). Immigration and Asylum from 1900 to the Present: Volume 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 1-57607-796-9. 
• Huntford, Roland (2001). Nansen. London: Abacus. ISBN 0-349-11492-7.  (First published in 1997 by Gerald Duckworth)
• Jackson, Frederick (1935). The Lure of Unknown Lands. London: G. Bell and Sons. 
• Nansen, Fridtjof (tr. H.M. Gepp) (1890). The First Crossing of Greenland. London: Longmans, Green. 
• Nansen, Fridtjof (1897). Farthest North, Volumes I and II. London: Archibald Constable & Co..  also available on Project Gutenberg
• Pollock, Frederick (2003). The League of Nations. Clark, New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd. ISBN 1-58477-247-6. 
• Reynolds, E.E. (1949). Nansen. Harmondsworth (UK): Penguin Books. 
• Scott, J.M. (1971). Fridtjof Nansen. Sheridan, Oregon: Heron Books.