ხუნანი (ქალაქი): განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

10:47, 14 მარტი 2020-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ გარდაბანი (მრავალმნიშვნელოვანი).

ხუნანი, გარდაბანი, მტვერის-ციხე, თურაბის-ციხე ან მტკვრის-ციხე, კუპრიკენტი — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, ხუნანის მხარისა და საერისთავოს ცენტრი.

ისტორია

აშენდა ქართლოსის მიერ და დაერქვა სახელად ხუნანი.

„შემდგომად ამისსა ამან-ვე ქართლოს აღაშენა ციხე ორბისა, რომელსა აწ ჰქჳან სამშჳლდე. და კუალად აღაშენა მტუერის-ციხე, რომელსა აწ ჰქჳან ხუნანი. ცხოვნდა იგი მრავალთა წელთა და განმრავლდა ნათესავი მისი^[1].“

პლატონ იოსელიანის თქმით, მას შემდეგ რაც ხუნანი გარდაბოსის სამფლობელოს რეზიდენცია გახდა, დაერქვა მისი სახელი — გარდაბანი^[2].

„გარდაბოსს მისცა ხუნანი და უჩინა საზღვარი: აღმოსავლით მდინარე ბერდუჯისი, დასავლით ქალაქი გაჩიანი, და სამჴრით მთა პირველ ჴსენებული, და ჩრდილოთ მტკვარი^[3].“

ფარნავაზ მეფის დროს ხუნანის ციხე-ქალაქი გადაიქცა ხუნანის საერისთავოს ადმინისტრაციულ ცენტრად.

735-737 წლებში, ქართლში მურვან ყრუს შემოჭრის შედეგად ქალაქი არაბებმა დაარბიეს.

XII საუკუნის არაბი ისტორიკოსის და გეოგრაფის ალ-ჰამავი იაკუთის ცნობით ის არის:

„ქალაქი ჯურზანის ქვეყანაში. ჰაბიბ იბნ მასლამას მიერ დაპყრობილი. ამბობს ალ-ისტარხი: ხუნანი არის ციხე ცნობილი თურაბის ციხის სახელით, რადგან იგი მდებარეობს დიდ ბორცვზე.^[4]“

1640 წელს როსტომ მეფის მიერ ციხესთან აშენდა ქვის ხიდი (წითელ ხიდთან), ცნობილი ჩატეხილი ხიდის სახელწოდებით. 1673 წელს შარდენს უმოგზაურია და უნახავს ქალაქი ხუნანი, რომელიც იმ დროს იწოდებოდა როგორც კუპრიკენტი (ხიდის სოფელი). ქალაქი იმ დროს მოიცავდა 150 სახლს^[5].

მდებარეობა

ისტორიული წყაროები

ქალაქი ხუნანი ისტორიული ქართლის უკიდურესი აღმოსავლეთი წერტილი იყო, მდინარე მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე და მდებარეობდა მდინარეების ხრამისა და მტკვრის შესართავში.

„და მისცა ქართლოსს ქუეყანა, რომელი ზემო აღვწერეთ. და ესე ქართლოს მოვიდა პირველად ადგილსა მას, სადა შეერთჳს არაგჳ მტკუარსა, და განვიდა მთასა მას ზედა, რომელსა ეწოდების არმაზი. და პირველად შექმნა სიმაგრენი მას ზედა, და იშენა მუნ ზედა სახლი, და უწოდა მთასა მას სახელი თავისა თჳსისა ქართლი. და ვიდრე აღმართებამდე მუნ-ზედა კერპი არმაზისი ერქუა მთასა მას ქართლი, და მის გამო ეწოდა ყოველსა ქართლსა ქართლი, ხუნანითგან ვიდრე ზღუამდე სპერისა^[6].“

სხვა ვერსიები

მდებარეობდა მდინარე მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე, მდინარე თაუზჩაის ჩრდილო-აღმოსავლეთით თოფრაქყალის მთასთან (აზერბაიჯანი თოფრაქყალა — ალიზით ნაგები ციხე).

ლიტერატურა

ბერძენიშვილი დ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 515.

სქოლიო

↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955
↑ П. Иоселиани, «Города, существовавшие и существующие в Грузии» 1850. გვ. 39-40
↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955
↑ „ჲაკუთის ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I - ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52
↑ "Voyage en Georgie", p. 249
↑ "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[1] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[2] П. Иоселиани, «Города, существовавшие и существующие в Грузии» 1850. გვ. 39-40

[3] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[იაკუთი-4] „ჲაკუთის ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I - ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52

[5] "Voyage en Georgie", p. 249

[6] "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{მმ*|გარდაბანი (მრავალმნიშვნელოვანი)}}
 [[ფაილი:Ruins of the Khunani castle on the map.jpg|მინიატიურა|ხუნანის ციხის ნანგრევები (მტკვარი-ხრამის შესართავში) კავკასიის მხარის ხუთვერსიან რუკაზე]]
-'''ხუნანი''', '''გარდაბანი''', '''მტვერის-ციხე''' ან '''მტკვრის-ციხე''', '''კუპრიკენტი''' — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, [[ხუნანი (მხარე)|ხუნანის მხარისა]] და საერისთავოს ცენტრი.
+'''ხუნანი''', '''გარდაბანი''', '''მტვერის-ციხე''', '''თურაბის-ციხე''' ან '''მტკვრის-ციხე''', '''კუპრიკენტი''' — ციხე-ქალაქი ისტორიულ აღმოსავლეთ საქართველოში, [[ხუნანი (მხარე)|ხუნანის მხარისა]] და საერისთავოს ცენტრი.
 ==ისტორია==
@@ ხაზი 12: / ხაზი 12: @@
 {{ციტატა|გარდაბოსს მისცა ხუნანი და უჩინა საზღვარი: აღმოსავლით [[მდინარე ბერდუჯი]]სი, დასავლით ქალაქი [[გაჩიანი]], და სამჴრით მთა  პირველ ჴსენებული, და ჩრდილოთ [[მტკვარი]]<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qc/qarTlis_cxovreba_1_2.html "ქართლის ცხოვრება" სიმონ ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტომი 1, თბილისი 1955]</ref>.}}
-ფარნავაზ მეფის დროს ხუნანის ციხე-ქალაქი გადაიქცა ხუნანის საერისთავოს ადმინისტრაციულ ცენტრად.
+[[ფარნავაზ I|ფარნავაზ მეფის]] დროს ხუნანის ციხე-ქალაქი გადაიქცა ხუნანის საერისთავოს ადმინისტრაციულ ცენტრად.
 -737 წლებში, ქართლში [[მურვან ყრუს შემოსევა საქართველოში|მურვან ყრუს შემოჭრის]] შედეგად ქალაქი არაბებმა დაარბიეს.
-[[ალ-ჰამავი იაკუთი|ალ-ჰამავი იაკუთის]] ცნობით ის არის:
+[[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] არაბი ისტორიკოსის და გეოგრაფის [[ალ-ჰამავი იაკუთი|ალ-ჰამავი იაკუთის]] ცნობით ის არის:
 {{ციტატა|ქალაქი [[იბერიის სამეფო|ჯურზანის]] ქვეყანაში. [[ჰაბიბ იბნ მასლამა]]ს მიერ [[ჰაბიბ იბნ მასლამას შემოსევები საქართველოში|დაპყრობილი]]. ამბობს [[ალ-ისტარხი]]: ხუნანი არის ციხე ცნობილი '''თურაბის''' ციხის სახელით, რადგან იგი მდებარეობს დიდ ბორცვზე.<ref name="იაკუთი">[[ალ-ჰამავი იაკუთი|„ჲაკუთის]] ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ - ნაკვ. I -  ეთერ სიხარულიძის თარგმანი - უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ - წ. VII - თბ. - 1964 გვ. 52</ref>}}