კვიპროსის კონფლიქტი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
No edit summary |
No edit summary |
||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{მუშავდება|1=[[სპეციალური:Contributions/Sergi2004|Sergi2004]]|2=2020 წლის 13 მარტი}} |
|||
[[ფაილი:Cyprus SBAsInRed.png|მინი|300პქ|კვიპროსის გაყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|ბუფერული ზონით]], ვარდისფერით კი [[აკროტირი და დეკელია]].]] |
[[ფაილი:Cyprus SBAsInRed.png|მინი|300პქ|კვიპროსის გაყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|ბუფერული ზონით]], ვარდისფერით კი [[აკროტირი და დეკელია]].]] |
||
'''კვიპროსის კონფლიქტი''' — ტერიტორიული კონფლიქტი კვიპროსელ ბერძნებსა და კვიპროსელ თურქებს შორის. კუნძულზე დიდი ბრიტანეთის სამხედრო კონტინგენტის შესვლის შემდეგ ეს დაპირისპირება განიხილებოდა, როგორც „კონფლიქტი კვიპროსელ და ბრიტანელ ხალხებს შორის“. ამჟამად ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ჩართულია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] და [[ევროპის კავშირი]]. |
'''კვიპროსის კონფლიქტი''' — ტერიტორიული კონფლიქტი კვიპროსელ ბერძნებსა და კვიპროსელ თურქებს შორის. კუნძულზე დიდი ბრიტანეთის სამხედრო კონტინგენტის შესვლის შემდეგ ეს დაპირისპირება განიხილებოდა, როგორც „კონფლიქტი კვიპროსელ და ბრიტანელ ხალხებს შორის“. ამჟამად ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ჩართულია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] და [[ევროპის კავშირი]]. |
||
| ხაზი 23: | ხაზი 24: | ||
რეაქცია კვიპროსელი ბერძნების პარტიებს შორის განსხვავებული იყო. ოპოზიციურმა [[კვიპროსის მშრომელი ხალხის პროგრესული პარტია|მშრომელი ხალხის პროგრესულმა პარტიამ]] განაცხადა, რომ მიესალმება დეკლარაციას<ref>{{cite news |last=Morley |first=Nathan |date=11 February 2014 |title=Cyprus peace talks resume after two-year break |url=http://www.dw.de/cyprus-peace-talks-resume-after-two-year-break/a-17424693 |newspaper=[[Deutsche Welle]] |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. თუმცა ნიკოლას პაპადოპულოსი, რომელიც კოალიციაში იყო მოქმედ პრეზიდენტთან წინააღმდეგი წავიდა დეკლარაციისა და [[2014]] წლის 27 თებერვალს კოალიცია დატოვა. |
რეაქცია კვიპროსელი ბერძნების პარტიებს შორის განსხვავებული იყო. ოპოზიციურმა [[კვიპროსის მშრომელი ხალხის პროგრესული პარტია|მშრომელი ხალხის პროგრესულმა პარტიამ]] განაცხადა, რომ მიესალმება დეკლარაციას<ref>{{cite news |last=Morley |first=Nathan |date=11 February 2014 |title=Cyprus peace talks resume after two-year break |url=http://www.dw.de/cyprus-peace-talks-resume-after-two-year-break/a-17424693 |newspaper=[[Deutsche Welle]] |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. თუმცა ნიკოლას პაპადოპულოსი, რომელიც კოალიციაში იყო მოქმედ პრეზიდენტთან წინააღმდეგი წავიდა დეკლარაციისა და [[2014]] წლის 27 თებერვალს კოალიცია დატოვა. |
||
== წინაპირობები == |
|||
=== კვიპროსის ისტორია დამოუკიდებლობამდე === |
|||
=== კვიპროსი ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობის პერიოდში (1914 – 1955) === |
|||
=== კვიპროსის ეროვნულ-გამათავისუფლებელი ორგანიზაციის და თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობის ფორმირება, 1954-1959 წლების კონფლიქტი === |
|||
=== ბრიტანეთის ხელისუფლების რეაქცია და გზა დამოუკიდებლობისაკენ === |
|||
=== დამოუკიდებლობის პერიოდი, საკონსტიტუციო და ეთნიკური კონფლიქტი (1960-1974) === |
|||
==== 1963-1964 წლების კრიზისი და ეთნიკური კონფლიქტის გამწვავება ==== |
|||
==== კონფლიქტის მოგვარების მცდელობები 1964-1974 წლებში ==== |
|||
==== აშშ-ს დიპლომატიური ინტერვენცია და აჩესონის გეგმა ==== |
|||
==== კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მცდელობები აჩესონის გეგმის შემდეგ ==== |
|||
==== 1974 წლის სამხედრო გადატრიალება და თურქეთის სამხედრო ინტერვენცია ==== |
|||
=== დაყოფილი კუნძული 1974 – 1997 === |
|||
=== 1975-1979 === |
|||
=== კვიპროსის თურქული ნაწილის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება === |
|||
=== 1988-1994: მოლაპარაკებების მორიგი ეტაპი === |
|||
=== სამხრეთ კვიპროსის გზა ევროკავშირის წევრობისკენ და თურქულ-ბერძნული დაპირისპირება საერთაშორისო არენაზე === |
|||
=== სამშვიდობო პროცესი 1997 წლის შემდგომ და სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების წინა პერიოდი === |
|||
== ანანის გეგმა და 2004 წლის რეფერენდუმი == |
|||
== კვიპროსის პრობლემა 2004 წლის შემდგომ; 2008-2012 წლების მოლაპარაკებები == |
|||
== კვიპროსის პრობლემა 2014 წლიდან დღემდე == |
|||
== კვიპროსის პრობლემის სამომავლო პერსპექტივები == |
|||
== ლიტერატურა == |
|||
==რესურსები ინტერნეტში== |
==რესურსები ინტერნეტში== |
||
10:32, 13 მარტი 2020-ის ვერსია
{{subst:ET|თარგის გამოყენების შეცდომა! ეს თარგი გამოიყენება subst-ის მეშვეობით. პრობლემის აღმოსაფხვრელად ჩაანაცვლეთ თარგი {{მუშავდება}} თარგით {{subst:მუშავდება}}.}}{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/{{subst:REVISIONUSER}}|{{subst:REVISIONUSER}}]].|{{subst:CURRENTDAY}}|{{subst:CURRENTMONTH}}|{{subst:CURRENTYEAR}}}}
კვიპროსის კონფლიქტი — ტერიტორიული კონფლიქტი კვიპროსელ ბერძნებსა და კვიპროსელ თურქებს შორის. კუნძულზე დიდი ბრიტანეთის სამხედრო კონტინგენტის შესვლის შემდეგ ეს დაპირისპირება განიხილებოდა, როგორც „კონფლიქტი კვიპროსელ და ბრიტანელ ხალხებს შორის“. ამჟამად ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ჩართულია გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია და ევროპის კავშირი.
1960 წელს კვიპროსმა დამოუკიდებლობა მიიღო დიდი ბრიტანეთისაგან, რომელიც ქვეყანას ფლობდა ჯერ კიდევ XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან. დიდმა ბრიტანეთმა დამოუკიებლობის მინიჭების შემდეგ კუნძულზე დაიტოვა ორი სამხედრო ბაზა, რომლებიც მდებარეობდა ქალაქების, აკროტირისა და დეკელიის მახლობლად. ახალი კონსტიტუციის თანახმად, ქვეყანაში აღიარეს ორი თემის არსებობა: ბერძნული — 80 % და თურქული — 18 %. სახელმწიფოს ძირითად დოკუმენტში ცაწერილმა ამ მუხლმა მაშინვე აღაშფოთა თურქულენოვანი საზოგადოება.
1963 წელს ორივე მხარეს განხორციელებულმა ეთნიკურმა წმენდამ სიტუაცია დაძაბა. 1964 წელს ვითარების დარეგულირების მოტივით კუნძულზე განათავსეს გაეროს სამშვიდობო ძალები, რომლებიც კუნძულზე 10 წელი დარჩნენ.
1974 წლის 15 ივლისს კვიპროსში განხორციელდა სახელმწიფო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც ტერორისტულმა ორგანიზაციამ EOKA-მ დაამხო პრეზიდენტ მაკარიოს III-ის ხელისუფლება. თურქეთის ხელისუფლება თავიანთი ინტერესების ხელყოფისაგან დასაცავად 30 სამხედრო კორპუსით შეიჭრა კუნძულზე და დაიკავა ქვეყნის 35 %. კვიპროსი გაიყო ჩრდილოეთ თურქულ და სამხრეთ ბერძნულ ნაწილებად. კონფლიქტური მხარეები ერთმანეთისაგან გაიყო ე. წ. „მწვანე ხაზით“ — გაეროს ბუფერული ზონით. გამყოფი ხაზით გადაადგილება თითქმის შეუძლებელი გახდა. ბერძნულ და თურქულ თემებს შორის შეიქმნა ფიზიკური და სოციალური ბარიერები.
1983 წელს ჩრდილოეთმა ნაწილმა გამოაცხადა დამოუკიდებლობა და შეიქმნა ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა, რომელსაც დღემდე თურქეთის გარდა არვინ არ აღიარებს.
XXI საუკუნის დასაწყისში გაეროს ინიციატივით დაიწყო კონფლიქტის საბოლოო მოგვარებისათვის ზრუნვა. 2004 წლის 24 აპრილს კიპროსზე გაიმართა რეფერენდუმი კუნძულის გაერთიანების შესახებ. კვიპროსელი ბერძნების 75 %-მა და კვიპროსელი თურქების 35 %-მა ანანის გეგმას, რომელიც ბრიტანული დიპლომატიის მიერ იყო მომზადებული მხარი არ დაუჭირა.
2004 წელსვე კვიპროსი გახდა ევროპის კავშირის წევრი. თუმცა ევროკავშირის წევრი მხოლოდ ქვეყნის სამხრეთი ნაწილი გახდა. 2005 წელს ევროკავშირში თურქეთის გაწევრიანებასთან დაკავშირებულ მოლაპარაკებებზე, ევროკომისია ითხოვდა თურქეთის მიერ კვიპროსის სუვერენიტეტის ცნობას.
2008 წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში დიმიტრის ქრისტოფიასმა გაიმარჯვა, რომელიც ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო პერიოდში პირდებოდა მოსახლეობას, რომ განაახლებდა მოლაპარაკებებს კვიპროსის თურქულ თემთან. 21 მარტს ნიქოზიის ბუფერულ ზონაში გაიმართა მოლაპარაკება ჩრდილოეთი კვიპროსის ლიდერ მეჰმედ ალი თალათისთან. 2008 წლის 3 აპრილს ნიქოზიის ქუჩებში აიღეს ბარიერები, რომელიც განთავსებული იყო 1960 წლიდან.
2008 წლის გაზაფხული-ზაფხულის განმავლობაში კვლავ მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები. 1 ივნისს უკვე მიიღეს ერთიანი მოქალაქეობისა და სუვერენიტეტის კონცეფცია. სექტემბეში პრეზიდენტმა ქრისტოფიასმა გამოაცხადა ნიქოზიის დემილიტარიზაცია. შემოდგომაზე შეთანხმდნენ მმართველობის ერთიანი ფედერალური ორგანოების ჩამოყალიბებაზე. დაიგეგმა გაერთიანების გეგმის ორივე თემში რეფერენდუმზე გატანა.
2011 წელს კვიპრსსა და თურქეთს შორის გაიმართა დავა, რომლის მიზეზიც გახდა კვიპროსის გეგმა დაეწყო ჩრდილოეთ კვიპროსში ნახშირწყალბადების საბადოს ათვისება. თურქეთი თვლიდა, რომ ეს იყო ჩრდილოეთ კვიპროსის უფლება და დაიმუქრა კონფლიქტის სამხედრო მოგვარებით.
2014 წელს განახლდა მოლაპარაკებები კვიპროსის ორ თემს შორის. 2014 წლის 11 თებერვალს პრეზიდენტმა ნიკოს ანასტასიადესმა და ჩრდილოეთ კვიპროსის ლიდერმა დერვიშ ეროღლუმ მიიღეს ერთობლივი დეკლარაცია. დეკლარაციის მიღებას მიესალმა ევროპის კავშირიც[1].
რეაქცია კვიპროსელი ბერძნების პარტიებს შორის განსხვავებული იყო. ოპოზიციურმა მშრომელი ხალხის პროგრესულმა პარტიამ განაცხადა, რომ მიესალმება დეკლარაციას[2]. თუმცა ნიკოლას პაპადოპულოსი, რომელიც კოალიციაში იყო მოქმედ პრეზიდენტთან წინააღმდეგი წავიდა დეკლარაციისა და 2014 წლის 27 თებერვალს კოალიცია დატოვა.
წინაპირობები
კვიპროსის ისტორია დამოუკიდებლობამდე
კვიპროსი ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობის პერიოდში (1914 – 1955)
კვიპროსის ეროვნულ-გამათავისუფლებელი ორგანიზაციის და თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობის ფორმირება, 1954-1959 წლების კონფლიქტი
ბრიტანეთის ხელისუფლების რეაქცია და გზა დამოუკიდებლობისაკენ
დამოუკიდებლობის პერიოდი, საკონსტიტუციო და ეთნიკური კონფლიქტი (1960-1974)
1963-1964 წლების კრიზისი და ეთნიკური კონფლიქტის გამწვავება
კონფლიქტის მოგვარების მცდელობები 1964-1974 წლებში
აშშ-ს დიპლომატიური ინტერვენცია და აჩესონის გეგმა
კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მცდელობები აჩესონის გეგმის შემდეგ
1974 წლის სამხედრო გადატრიალება და თურქეთის სამხედრო ინტერვენცია
დაყოფილი კუნძული 1974 – 1997
1975-1979
კვიპროსის თურქული ნაწილის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება
1988-1994: მოლაპარაკებების მორიგი ეტაპი
სამხრეთ კვიპროსის გზა ევროკავშირის წევრობისკენ და თურქულ-ბერძნული დაპირისპირება საერთაშორისო არენაზე
სამშვიდობო პროცესი 1997 წლის შემდგომ და სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების წინა პერიოდი
ანანის გეგმა და 2004 წლის რეფერენდუმი
კვიპროსის პრობლემა 2004 წლის შემდგომ; 2008-2012 წლების მოლაპარაკებები
კვიპროსის პრობლემა 2014 წლიდან დღემდე
კვიპროსის პრობლემის სამომავლო პერსპექტივები
ლიტერატურა
რესურსები ინტერნეტში
- Timeline – Cyprus (BBC)
- UN resolutions list on the Cyprus issue
- Recent U.N. document: The question of human rights in Cyprus
- Aspects of the Cyprus Problem from The Republic of Cyprus Press and Information Office
- A detailed Cyprus Problem site from The TFSC and Turkey
- Kissinger’s Secret Phone Calls Concerning Cyprus English translation of Eleftherotypia article
- EU task-force on the Turkish Cypriot community
- Cyprus and Turkey’s EU Process A Summary of the Problem from Turkish Perspective
- Lobby for Cyprus
- The Displaced Greek Communities of Cyprus
- Greek Cypriots begin removing Nicosia barrier
- Greek Cypriots tear down Nicosia's dividing wall
სქოლიო
- ↑ „Big expectations as Cyprus peace talks restart“. EUobserver. Brussels. 11 February 2014. ციტირების თარიღი: 23 February 2014.
- ↑ Morley, Nathan (11 February 2014). „Cyprus peace talks resume after two-year break“. Deutsche Welle. ციტირების თარიღი: 23 February 2014.