ემპირიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
No edit summary იარლიყები: რედაქტირება მობილურით საიტის რედაქტირება მობილურით |
{{მკვდარი ბმული}} {{წყარო}} |
||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{წყარო}} |
|||
[[ფაილი:JohnLocke.png|მინი|[[ჯონ ლოკი]], ბრიტანული ემპირიზმის წამყვანი ფილოსოფოსი]] |
[[ფაილი:JohnLocke.png|მინი|[[ჯონ ლოკი]], ბრიტანული ემპირიზმის წამყვანი ფილოსოფოსი]] |
||
'''ემპირიზმი''' ( |
'''ემპირიზმი''' ({{lang-el|empeiria}} - გამოცდილება) — [[თეორია]], რომელიც ცდას აღიარებს შემეცნების ერთადერთ წყაროდ.<ref>{{cite web|title=Empiricism|url=http://philosophy.wisc.edu/sober/Empiricism%20oct%20069.pdf}}</ref> {{მკვდარი ბმული}}იგი არ უარყოფს [[გონება|გონების]] ანუ აბსტრაქტული აზროვნების როლს შემეცნების პროცესში, მაგრამ კატეგორიულად კრძალავს მის მიერ ცდის საზღვრებს მიღმა გასვლას. აზროვნება, თუგინდ თეორიული და აბსტრაქტული, ოღონდ ცდის ფარგლებში — ასეთია ემპირიზმის მოთხოვნა. |
||
[[ |
[[ფრანსის ბეკონი]]ს შემდეგ ემპირიზმის გამგრძელებლები არიან [[ჯონ ლოკი]], [[ტომას ჰობზი]], [[დეივიდ ჰიუმი]] და [[ჯორჯ ბერკლი]]. ემპირიზმი რაციონალიზმზე უფრო მეტად იფარგლება შემეცნების პრობლემით. ბეკონი მხოლოდ ექსპერიმენტულ მეცნიერებათა მეთოდოლოგიას გვაწვდის, ჰობსი - მექანიცისტურ დოქტრინას, ბერკლი კი - არამატერიალისტურს, თუმცა ორივე ხაზს უსვამს ფილოსოფიის გნოსეოლოგიურ ასპექტს. ლოკთან და ჰიუმთან ფილოსოფია თითქმის მთლიანად შემეცნების პრობლემა და დოქტრინაა. ემპირიზმი ფაქტების, დეტალების, შემეცნებითი და ნებელობითი ფენომენების, ანუ ზოგადად ფსიქიკური პროცესების ფილოსოფიაა. ემპირისტები არ სწავლობენ უნივერსალურ პრინციპებს. იმ დროს, როდესაც რაციონალიზმი ვოლფის მშრალი და პრეტენზიული სისტემატიზაციით სრულდება, ემპირიზმი ჰიუმის სკეპტიკურ ფენომენიზმში სრულდება. თითქოსდა მეცნიერების პროგრესისადმი მტრულად განწყობილი რაციონალიზმი ადამიანის ცოდნასა და რეალობის ამოწურვის თითქმის ღვთაებრივ უნარს ასხამს ხოტბას. მეცნიერებათა პროგრესი მხოლოდ ემპირიზმის დამსახურება არაა, რადგანაც მეცნიერების დარგების წინსვლა ასევე უკავშირდება [[მათემატიკა|მათემატიკის]] განვითარებასაც, რომელიც რაციონალისტურ გარემოში ვითარდება. |
||
== სქოლიო == |
== სქოლიო == |
||
06:35, 24 სექტემბერი 2019-ის ვერსია
 | ამ სტატიაში არ არის მითითებული სანდო და გადამოწმებადი წყარო. |
ემპირიზმი (ბერძ. empeiria - გამოცდილება) — თეორია, რომელიც ცდას აღიარებს შემეცნების ერთადერთ წყაროდ.[1] [მკვდარი ბმული]იგი არ უარყოფს გონების ანუ აბსტრაქტული აზროვნების როლს შემეცნების პროცესში, მაგრამ კატეგორიულად კრძალავს მის მიერ ცდის საზღვრებს მიღმა გასვლას. აზროვნება, თუგინდ თეორიული და აბსტრაქტული, ოღონდ ცდის ფარგლებში — ასეთია ემპირიზმის მოთხოვნა.
ფრანსის ბეკონის შემდეგ ემპირიზმის გამგრძელებლები არიან ჯონ ლოკი, ტომას ჰობზი, დეივიდ ჰიუმი და ჯორჯ ბერკლი. ემპირიზმი რაციონალიზმზე უფრო მეტად იფარგლება შემეცნების პრობლემით. ბეკონი მხოლოდ ექსპერიმენტულ მეცნიერებათა მეთოდოლოგიას გვაწვდის, ჰობსი - მექანიცისტურ დოქტრინას, ბერკლი კი - არამატერიალისტურს, თუმცა ორივე ხაზს უსვამს ფილოსოფიის გნოსეოლოგიურ ასპექტს. ლოკთან და ჰიუმთან ფილოსოფია თითქმის მთლიანად შემეცნების პრობლემა და დოქტრინაა. ემპირიზმი ფაქტების, დეტალების, შემეცნებითი და ნებელობითი ფენომენების, ანუ ზოგადად ფსიქიკური პროცესების ფილოსოფიაა. ემპირისტები არ სწავლობენ უნივერსალურ პრინციპებს. იმ დროს, როდესაც რაციონალიზმი ვოლფის მშრალი და პრეტენზიული სისტემატიზაციით სრულდება, ემპირიზმი ჰიუმის სკეპტიკურ ფენომენიზმში სრულდება. თითქოსდა მეცნიერების პროგრესისადმი მტრულად განწყობილი რაციონალიზმი ადამიანის ცოდნასა და რეალობის ამოწურვის თითქმის ღვთაებრივ უნარს ასხამს ხოტბას. მეცნიერებათა პროგრესი მხოლოდ ემპირიზმის დამსახურება არაა, რადგანაც მეცნიერების დარგების წინსვლა ასევე უკავშირდება მათემატიკის განვითარებასაც, რომელიც რაციონალისტურ გარემოში ვითარდება.
სქოლიო
|
ეს სტატია ფილოსოფიის შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში. |