ბეატრიჩე დ’ესტე: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1: ხაზი 1:
{{ინფოდაფა მმართველი
{{წყარო}}
|სახელი = ბეატრიჩე დ’ესტე
'''ბეატრიჩე დ’ესტე''' ({{lang-it|Beatrice d'Este}}; დ. [[29 ივნისი]], [[1475]] — გ. [[2 იანვარი]], [[1497]]) — [[ფერარა|ფერარას]], [[მოდენა|მოდენასა]] და [[რეჯო ემილია|რეჯოს]] ჰერცოგის [[დ’ესტე, ერკოლე I|ერკოლე I]]-ის მეორე ქალიშვილი. მისი და-ძმები იყვნენ [[დ’ესტე, იზაბელა|იზაბელა]], [[დ’ესტე, ალფონსო I|ალფონსო I]] და [[დ’ესტე, იპოლიტო I|იპოლიტო I]].
|სურათი = Beatrice d'Este detail 1494.jpg
|ქვეყანა = [[მილანის საჰერცოგო|მილანის ჰერცოგინია]]
|მმართველობის დასაწყისი = [[21 ოქტომბერი]], [[1494]]
|მმართველობის დასასრული = [[3 იანვარი]], [[1497]]
|წინამორბედი = [[იზაბელა არაგონელი]]
|მემკვიდრე = [[ანა ბრეტონელი]]
|დაბადების თარიღი = [[29 ივნისი]], [[1475]]
|დაბადების ადგილი = [[ფერარა]], [[იტალია]]
|გარდაცვალების თარიღი = [[3 იანვარი]], [[1497]], (21 წლის)
|გარდაცვალების ადგილი = [[მილანი]], [[იტალია]]
|ქორწინება = [[ლუდოვიკო სფორცა]]
|შვილები = [[მასიმილიანო სფორცა]]<br/>[[ფრანჩესკო II სფორცა]]
|დინასტია = [[დ’ესტე (დინასტია)|დ’ესტეები]]
|მამა = ერკოლე I, ფერარას ჰერცოგი
|დედა = ელეონორა ნეაპოლელი
|რელიგია = [[კათოლიციზმი]]
}}
'''ბეატრიჩე დ’ესტე''' ({{lang-it|Beatrice d'Este}}; დ. [[29 ივნისი]], [[1475]] — გ. [[3 იანვარი]], [[1497]]) — [[დ’ესტე (დინასტია)|ესტეს დინასტიის]] წარმომადგენელი. ფერარას ჰერცოგ ერკოლე I-ის ასული. ბარისა და მილანის ჰერცოგინია 1494-97 წლებში როგორც [[ლუდოვიკო სფორცა|ლუდოვიკო სფორცას]] მეუღლე. რენესანსული იტალიის სილამაზით სახელგანთქმული ქალბატონი. [[ლეონარდო და ვინჩი|ლეონარდო და ვინჩის]] მფარველი.


== ბიოგრაფია ==
[[1491]] წლის [[18 იანვარი|18 იანვარს]] იზაბელა დ’ესტემ იქორწინა [[მილანი|მილანის]] ჰერცოგ [[სფორცა, ლუდოვიკო|ლუდოვიკო სფორცაზე]] ([[1451]]–[[1508]]). იგი, როგორც მილანის ჰერცოგინია მფარველობას უწევდა [[ბრამანტე, დონატო|დონატო ბრამანტეს]] და [[და ვინჩი, ლეონარდო|ლეონარდო და ვინჩის]]. მის უშუალო მეცენობის წყალობით მილანში გაფართოვდა და შეკეთდა [[კასტელო სფორცესკო]], ხოლო [[პარმა|პარმაში]] კი ჩერტოზას სასახლე.
=== ადრეული ცხოვრება და ქორწინება ===
ბეატრიჩე დაიბადა 1475 წლის 29 ივნისს ფერარაში. იგი იყო ფერარას, მოდენასა და რეჯოს ჰერცოგ ერკოლე I-ისა და მისი ცოლის, ელეონორა ნეაპოლელის ასული. მას შემდეგ, რაც მისმა ოჯახმა დაახლოვება დაიწყო მილანის მმართველ სფორცებთან, იგეგმებოდა მისი მილანის კარზე გათხოვება, კიდევ უფრო დასაახლოვებლად. ამის გამო, 1490 წელს იგი დანიშნეს მილანის ჰერცოგ [[ჯან გალეაცო სფორცა|ჯან გალეაცოს]] ბიძაზე, ამ დროისათვის ბარის ჰერცოგ [[ლუდოვიკო სფორცა|ლუდოვიკო სფორცაზე]]. თავდაპირველად, ლუდოვიკოზე მისი უფროსი და, [[იზაბელა დ’ესტე]] იყო დანიშნული, თუმცა მისი მანტუას მარკიზზე ქორწინების შემდეგ ერკოლემ ბეატრიჩე დანიშნა. ბეატრიჩესა და ლუდოვიკოს ქორწინება 1491 წლის იანვარში შედგა.


ეს იყო ორმაგი დინასტიური ქორწინება, რა დროსაც მათთან ერთად დაქორწინდნენ ლუდოვიკოს ძმისწული, [[ანა სფორცა]] და ბეატრიჩეს უფროსი ძმა — [[ალფონსო I დ’ესტე|ალფონსო]]. აღსანიშნავია, რომ მათი ქორწილის დეკორაციები თვით ლეონარდო და ვინჩიმ დაამზადა.
ბეატრიჩე დ’ესტეს შვილები იყვნენ:
* [[სფორცა, მასიმილიანო|მასიმილიანო სფორცა]] ([[1493]]-[[1530]]) — მილანის ჰერცოგი [[1512]]-[[1515]] წლებში.
* [[სფორცა, ფრანცესკო II|ფრანჩესკო II სფორცა]] ([[1495]]-[[1535]]) — მილანის ჰერცოგი [[1521]]-[[1535]] წლებში.


=== მილანის ჰერცოგინია ===
== იხილეთ აგრეთვე ==
მიუხედავად იმისა, რომ ბეატრიჩე იმ პერიოდის იტალიაში ერთ-ერთ ყველაზე ლამაზ ქალად იყო აღიარებული, ლუდოვიკო მაინც ღალატობდა და უკანონო შვილებიც კი ჰყავდა. ბეატრიჩე ასევე მეტად განათლებული იყო, მას ძალიან უყვარდა ხელოვნება, რის გამოც თავის კარზე მფარველობდა უამრავ გამოჩენილ იტალიელ ხელოვანს, როგორებიც არიან ნიკოლო კორეჯო, დონატე ბრამანტე, [[ლეონარდო და ვინჩი]], ბერნარდო კასტილიონე და მრავალი სხვა.
* [[ესტე (დინასტია)|დინასტია დ’ესტე]]

1492 წელს იგი ვენეციას ეწვია, როგორც მილანის სრულუფლებიანი ელჩი. მისმა ქმარმა იგი ვენეციაში იმიტომ გაუშვა, რათა იგი მილანელთა მოკავშირედ ექცია, რაშიც დიდ წარმატებას მიაღწია. სულ მალე, 1494 წელს ლუდოვიკომ ჰერცოგი ჯან გალეაცო მოწამლა და ტახტზე თავად ავიდა, რის შემდეგაც ბეატრიჩე მილანის ჰერცოგინიად გვევლინება. მისი ასეთი უზურპაციული ქმედება უამრავმა მონარქმა დაგმო, რასაც 1495 წელს ფორნოვოს ბრძოლა მოჰყვა საფრანგეთის მეფე [[შარლ VIII]]-თან. აღსანიშნავია, რომ ამ დროს ბეატრიჩემ დიდი პოლიტიკური ნიჭი გამოამჭღავნა და ფრანგებთან ვერჩელის მშვიდობა დაამყარა.

მისი ბრწყინვალე პოლიტიკური კარიერა დიდხანს არ გაგრძელდა, რადგანაც 1497 წლის 3 იანვარს, 21 წლის ბეატრიჩე მშობიარობას გადაჰყვა, რა დროსაც მკვდარი ვაჟი გააჩინა. მიუხედავად იმისა, რომ ლუდოვიკომ კიდევ დიდხანს იცოცხლა, მეორედ აღარ დაქორწინებულა, ამასთან მისი ცოლის პოლიტიკური ალღოს გარეშე, მან ძალიან მალე დაკარგა მილანის ტახტი, რის შემდეგაც ავსტრიაში წავიდა ემიგრაციაში.

== შვილები ==
# [[მასიმილიანო სფორცა|მასიმილიანო]] (დ. 25 იანვარი, 1493 — გ. 4 ივნისი, 1530), მილანის ჰერცოგი, ებრძოდა ჯერ საფრანგეთის მეფე ლუი XII-ს, შემდეგ კი [[ფრანსუა I (საფრანგეთი)|ფრანსუა I]]-ს. ცდილობდა ცოლად შეერთო ინგლისის პრინცესა [[მერი ტიუდორი (საფრანგეთის დედოფალი)|მერი ტიუდორი]], თუმცა ქორწინება ვერ მოხერხდა, რის გამოც იგი გარდაიცვალა უცოლ-შვილოდ;
# [[ფრანჩესკო II სფორცა|ფრანჩესკო]] (დ. 4 თებერვალი, 1495 — 2 ნოემბერი, 1535), მილანის ჰერცოგი და უკანასკნელი სფორცა მილანის ტახტზე, ცოლად შეირთო დანიისა და ნორვეგიის მეფე [[კრისტიან II]]-ის ასული [[კრისტინა დანიელი]], მაგრამ შვილები არ ჰყოლია. მისი გარდაცვალების შემდეგ მილანი ჰაბსბურგებმა ჩაიგდეს ხელში;
# მკვდარშობილი ვაჟი (3 იანვარი, 1497)

== ლიტერატურა ==
* Shell, Janice; Sironi, Grazioso (1992). "Cecilia Gallerani: Leonardo's Lady with an Ermine". Artibus et Historiae. 13 (25): 47–66 pp.57. doi:10.2307/1483456.
* Cartwright (1903), pp. 307–308
* Reimann, Sascha: "Ritratto di dama (Ambrosiana Milan) The Sitter – The Painter – New Evidences", s.l., December 2013; see also Kemp, Martin/Cotte, Pascal, 2010. La Bella Principessa. London: Hodder & Stoughton, p. 63.
* Konigsburg, E.L. (1975). The Second Mrs. Giaconda. Atheneum Books. pp. 38, 51, 59, passim. ISBN 0-689-30480-3.


{{ავტორიტეტული წყაროები}}
{{ავტორიტეტული წყაროები}}

14:29, 5 ივნისი 2019-ის ვერსია

ბეატრიჩე დ’ესტე
ფაილი:Beatrice d'Este detail 1494.jpg
მილანის ჰერცოგინია
მმართ. დასაწყისი: 21 ოქტომბერი, 1494
მმართ. დასასრული: 3 იანვარი, 1497
წინამორბედი: იზაბელა არაგონელი
მემკვიდრე: ანა ბრეტონელი
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი: 29 ივნისი, 1475
დაბ. ადგილი: ფერარა, იტალია
გარდ. თარიღი: 3 იანვარი, 1497, (21 წლის)
გარდ. ადგილი: მილანი, იტალია
მეუღლე: ლუდოვიკო სფორცა
შვილები: მასიმილიანო სფორცა
ფრანჩესკო II სფორცა
დინასტია: დ’ესტეები
მამა: ერკოლე I, ფერარას ჰერცოგი
დედა: ელეონორა ნეაპოლელი
რელიგია: კათოლიციზმი

ბეატრიჩე დ’ესტე (იტალ. Beatrice d'Este; დ. 29 ივნისი, 1475 — გ. 3 იანვარი, 1497) — ესტეს დინასტიის წარმომადგენელი. ფერარას ჰერცოგ ერკოლე I-ის ასული. ბარისა და მილანის ჰერცოგინია 1494-97 წლებში როგორც ლუდოვიკო სფორცას მეუღლე. რენესანსული იტალიის სილამაზით სახელგანთქმული ქალბატონი. ლეონარდო და ვინჩის მფარველი.

ბიოგრაფია

ადრეული ცხოვრება და ქორწინება

ბეატრიჩე დაიბადა 1475 წლის 29 ივნისს ფერარაში. იგი იყო ფერარას, მოდენასა და რეჯოს ჰერცოგ ერკოლე I-ისა და მისი ცოლის, ელეონორა ნეაპოლელის ასული. მას შემდეგ, რაც მისმა ოჯახმა დაახლოვება დაიწყო მილანის მმართველ სფორცებთან, იგეგმებოდა მისი მილანის კარზე გათხოვება, კიდევ უფრო დასაახლოვებლად. ამის გამო, 1490 წელს იგი დანიშნეს მილანის ჰერცოგ ჯან გალეაცოს ბიძაზე, ამ დროისათვის ბარის ჰერცოგ ლუდოვიკო სფორცაზე. თავდაპირველად, ლუდოვიკოზე მისი უფროსი და, იზაბელა დ’ესტე იყო დანიშნული, თუმცა მისი მანტუას მარკიზზე ქორწინების შემდეგ ერკოლემ ბეატრიჩე დანიშნა. ბეატრიჩესა და ლუდოვიკოს ქორწინება 1491 წლის იანვარში შედგა.

ეს იყო ორმაგი დინასტიური ქორწინება, რა დროსაც მათთან ერთად დაქორწინდნენ ლუდოვიკოს ძმისწული, ანა სფორცა და ბეატრიჩეს უფროსი ძმა — ალფონსო. აღსანიშნავია, რომ მათი ქორწილის დეკორაციები თვით ლეონარდო და ვინჩიმ დაამზადა.

მილანის ჰერცოგინია

მიუხედავად იმისა, რომ ბეატრიჩე იმ პერიოდის იტალიაში ერთ-ერთ ყველაზე ლამაზ ქალად იყო აღიარებული, ლუდოვიკო მაინც ღალატობდა და უკანონო შვილებიც კი ჰყავდა. ბეატრიჩე ასევე მეტად განათლებული იყო, მას ძალიან უყვარდა ხელოვნება, რის გამოც თავის კარზე მფარველობდა უამრავ გამოჩენილ იტალიელ ხელოვანს, როგორებიც არიან ნიკოლო კორეჯო, დონატე ბრამანტე, ლეონარდო და ვინჩი, ბერნარდო კასტილიონე და მრავალი სხვა.

1492 წელს იგი ვენეციას ეწვია, როგორც მილანის სრულუფლებიანი ელჩი. მისმა ქმარმა იგი ვენეციაში იმიტომ გაუშვა, რათა იგი მილანელთა მოკავშირედ ექცია, რაშიც დიდ წარმატებას მიაღწია. სულ მალე, 1494 წელს ლუდოვიკომ ჰერცოგი ჯან გალეაცო მოწამლა და ტახტზე თავად ავიდა, რის შემდეგაც ბეატრიჩე მილანის ჰერცოგინიად გვევლინება. მისი ასეთი უზურპაციული ქმედება უამრავმა მონარქმა დაგმო, რასაც 1495 წელს ფორნოვოს ბრძოლა მოჰყვა საფრანგეთის მეფე შარლ VIII-თან. აღსანიშნავია, რომ ამ დროს ბეატრიჩემ დიდი პოლიტიკური ნიჭი გამოამჭღავნა და ფრანგებთან ვერჩელის მშვიდობა დაამყარა.

მისი ბრწყინვალე პოლიტიკური კარიერა დიდხანს არ გაგრძელდა, რადგანაც 1497 წლის 3 იანვარს, 21 წლის ბეატრიჩე მშობიარობას გადაჰყვა, რა დროსაც მკვდარი ვაჟი გააჩინა. მიუხედავად იმისა, რომ ლუდოვიკომ კიდევ დიდხანს იცოცხლა, მეორედ აღარ დაქორწინებულა, ამასთან მისი ცოლის პოლიტიკური ალღოს გარეშე, მან ძალიან მალე დაკარგა მილანის ტახტი, რის შემდეგაც ავსტრიაში წავიდა ემიგრაციაში.

შვილები

  1. მასიმილიანო (დ. 25 იანვარი, 1493 — გ. 4 ივნისი, 1530), მილანის ჰერცოგი, ებრძოდა ჯერ საფრანგეთის მეფე ლუი XII-ს, შემდეგ კი ფრანსუა I-ს. ცდილობდა ცოლად შეერთო ინგლისის პრინცესა მერი ტიუდორი, თუმცა ქორწინება ვერ მოხერხდა, რის გამოც იგი გარდაიცვალა უცოლ-შვილოდ;
  2. ფრანჩესკო (დ. 4 თებერვალი, 1495 — 2 ნოემბერი, 1535), მილანის ჰერცოგი და უკანასკნელი სფორცა მილანის ტახტზე, ცოლად შეირთო დანიისა და ნორვეგიის მეფე კრისტიან II-ის ასული კრისტინა დანიელი, მაგრამ შვილები არ ჰყოლია. მისი გარდაცვალების შემდეგ მილანი ჰაბსბურგებმა ჩაიგდეს ხელში;
  3. მკვდარშობილი ვაჟი (3 იანვარი, 1497)

ლიტერატურა

  • Shell, Janice; Sironi, Grazioso (1992). "Cecilia Gallerani: Leonardo's Lady with an Ermine". Artibus et Historiae. 13 (25): 47–66 pp.57. doi:10.2307/1483456.
  • Cartwright (1903), pp. 307–308
  • Reimann, Sascha: "Ritratto di dama (Ambrosiana Milan) The Sitter – The Painter – New Evidences", s.l., December 2013; see also Kemp, Martin/Cotte, Pascal, 2010. La Bella Principessa. London: Hodder & Stoughton, p. 63.
  • Konigsburg, E.L. (1975). The Second Mrs. Giaconda. Atheneum Books. pp. 38, 51, 59, passim. ISBN 0-689-30480-3.