კვაზარი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შეუმოწმებელი ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

02:08, 26 მარტი 2019-ის ვერსია

გალაქტიკა NGC 4319 და კვაზარი მარკარიან 205

კვაზარი (ინგლ. quasar — შეკვეცილი QUASi stellAR radio source — „კვაზივარსკვლავური რადიოწყარო“) — კლასი გარეგალაქტიკური ობიექტებისა, რომლებიც გამოირჩევიან ძალიან მაღალი ნათებით და ისეთი მცირე კუთხური ზომით, რომ აღმოჩენიდან რამდენიმე წლის შემდეგაც კი ვერ ასხვავებდნენ წერტილოვან წყაროებისაგან ვარსკვლავებისაგან.

პირველი კვაზარები იყო აღმოჩენილი 1960 წელს როგორც რადიოწყარო, რომელიც ოპტიკურ დიაპაზონში ემთხვევოდა სუსტ ვარსკვლავწარმოშობილ ობიექტებს. 1963 წელს ჰოლანდიელმა ასტრონომმა მარტინ შმიდტმა დაამტკიცა, რომ ხაზები მათ სპექტრში ძალიან დაძრულია წითელ მხარეს. მიიღეს რა, რომ წითელი ძვრა გამოწვეულია დოპლერის ეფექტით, რომელიც შეიქმნა კვაზარის დაშორიშორებით, მანძილი გამოთვალეს ჰაბლის კანონით.

ძალიან რთულია აღმოჩენილი კვაზარების ზუსტი რიცხვის დადგენა. ეს აიხსნება ერთი მხრივ, მუდმივად ახალი კვაზარების აღმოჩენით, მეორე მხრივ - განსხვავების სირთულით კვაზარებსა და სხვა ტიპების აქტიური გალაქტიკების ბირთვებისა. 1987 წელს გამოქვეყნებულ ჰიუიტ - ბერბრიჯის სიაში კვაზარების ოდენობა განისაზღვრებოდა 3594. 2005 წელს კი ასტრონომთა ჯგუფმა თავის კვლევებში გამოიყენა მონაცემები 195 000 კვაზართა შესახებ.^[1].

უახლოესი და ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა კვაზარის (3C 273) სიკაშკაშე დაახლოებით 13^m და წითელი ძვრა z = 0,158 (რომლის მანძილი უტოლდება 2 მლრდ სინათლის წელს). ყველაზე შორეული კვაზარები, თავის გიგანტური ნათების წყალობით, ასჯერ აღემატება ნორმალური გალაქტიკების ნათებას, იგი ხილვადია 10 მლრდ სინათლის წლის მანძილიდანაც კი. ნათების არარეგულარული ცვლილება დღეღამის მასშტაბში მიანიშნებს იმას, რომ ნათების გენერაციას აქვს მცირე ზომა, რომელიც ზომებში მზის სისტემასთან შედარებადია.

უკანასკნელმა დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ კვაზარების უმეტესობა მდებარეობს უზარმაზარი ელიფსური გალაქტიკების ცენტრებთან.

კვაზარებს ადარებენ სამყაროს კოშკურებთან. ისინი არიან ხილვადები დიდ მანძილიდან (წითელი ძვრა z = 6,4 -მდე), მათ გამოყენებით შეისწავლიან სამყაროს სტრუქტურას და ევოლუციას, არკვევენ მასალის განაწილებას ხილვადობის სხივზე.

კვაზარები წარმოადგენენ გალაქტიკებს თავის დაწყებით ეტაპზე, რომლებშიც ზემასიური შავი ხვრელი შთანთქავს გარშემო მყოფ მასალას.^[2].

იხილეთ აგრეთვე

გამა ტალღები

სქოლიო

↑ Scranton et al., Detection of Cosmic Magnification with the Sloan Digital Sky Survey. The Astrophysical Journal, 2005, v. 633, p. 589
↑ BBC: ზემასიური შავი ხვრელები

რესურსები

«Ярче тысячи галактик» (რუსული) // «Вокруг Света», ოქტომბერი 2004

[1] Scranton et al., Detection of Cosmic Magnification with the Sloan Digital Sky Survey. The Astrophysical Journal, 2005, v. 633, p. 589

[2] BBC: ზემასიური შავი ხვრელები

[1]

[2]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{სტილი}}
 [[ფაილი:ngc4319-vs-quasar.jpg|right|thumb|200px|გალაქტიკა [[NGC 4319]] და კვაზარი მარკარიან 205]]
+'''კვაზარი''' ({{lang-en|quasar}} — შეკვეცილი ''QUASi stellAR radio source'' — „კვაზივარსკვლავური რადიოწყარო“) — კლასი გარეგალაქტიკური ობიექტებისა, რომლებიც გამოირჩევიან ძალიან მაღალი [[ნათება|ნათებით]] და ისეთი მცირე [[კუთხური ზომა|კუთხური ზომით]], რომ აღმოჩენიდან რამდენიმე წლის შემდეგაც კი ვერ ასხვავებდნენ წერტილოვან წყაროებისაგან ვარსკვლავებისაგან.
-'''კვაზარი''' ({{lang-en|quasar}} — შეკვეცილი ''QUASi stellAR radio source'' — «კვაზივარსკვლავური რადიოწყარო») — გარეგალაქტიკური ობიქეტების კლასი, რომლებიც გამოირჩევიან ძალიან მაღალი [[ნათება|ნათებით]] და ისეთი მცირე [[კუთხური ზომა|კუთხური ზომით]], რომ რამდენიმე წლის შემდეგაც კი აღმოჩენის შემდეგ ვერ ასხვავებდნენ წერტილოვან წყაროებისაგან - ვარსკვლავებისაგან.
 პირველი კვაზარები იყო აღმოჩენილი [[1960 წელი მეცნიერებაში|1960 წელს]] როგორც რადიოწყარო, რომელიც ოპტიკურ დიაპაზონში ემთხვევოდა სუსტ ვარსკვლავწარმოშობილ ობიექტებს. [[1963 წელი მეცნიერებაში|1963 წელს]] ჰოლანდიელმა ასტრონომმა [[მარტინ შმიდტი|მარტინ შმიდტმა]] დაამტკიცა, რომ ხაზები მათ [[სპექტრი|სპექტრში]] ძალიან დაძრულია წითელ მხარეს. მიიღეს რა, რომ [[წითელი ძვრა]] გამოწვეულია [[დოპლერის ეფექტი]]თ, რომელიც შეიქმნა კვაზარის დაშორიშორებით, მანძილი გამოთვალეს [[ჰაბლის კანონი]]თ.