პეტრე I დიდი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
31.146.147.239-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Abandoner-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
ხაზი 30: ხაზი 30:
'''პეტრე I''' დიდი (''[[რუსული ენა|რუს.]]:'' Пётр I Великий; საკუთარ თავს ეძახდა გერმანულად '''პეტერ''' — Пeтeрь) (დ. [[9 ივნისი]], [[1672]], [[მოსკოვი]] — გ. [[8 თებერვალი]], [[1725]], [[სანქტ-პეტერბურგი]]) — [[რუსეთი|რუსეთის]] [[რუსეთის ცარების სია|ცარი]] [[1682]]-[[1721]] და [[რუსეთის იმპერატორების სია|იმპერატორი]] [[1721]]-[[1725]] წლებში.
'''პეტრე I''' დიდი (''[[რუსული ენა|რუს.]]:'' Пётр I Великий; საკუთარ თავს ეძახდა გერმანულად '''პეტერ''' — Пeтeрь) (დ. [[9 ივნისი]], [[1672]], [[მოსკოვი]] — გ. [[8 თებერვალი]], [[1725]], [[სანქტ-პეტერბურგი]]) — [[რუსეთი|რუსეთის]] [[რუსეთის ცარების სია|ცარი]] [[1682]]-[[1721]] და [[რუსეთის იმპერატორების სია|იმპერატორი]] [[1721]]-[[1725]] წლებში.


== ბავშვობა და სიყმაწვილე ==
== ბავშვობა და სიყმ [[ალექსეი I (რუსეთი)|ალექსეი I]]-ს მე-12 შვილი იყო. დედამისი [[ნატალია ნარიშკინა]] ალექსეის მეორე ცოლი იყო. მამისა და უფროსი ძმის, ცარ [[თედორე III (რუსეთი)|თედორე III]]-ის სიკვდილის შემდეგ პატარა პეტრე ძალაუფლებისთვის მებრძოლ ბოიართა ორი დაჯგუფების ბრძოლის ცენტრში აღმოჩნდა. ერთი მხრივ [[მილოსლავსკი|მილოსლავსკები]] - ცარ ალექსეის პირველი ცოლის სანათესაო და მეორე მხრივ [[ნარიშკინი|ნარიშკინები]] - პეტრეს დედის ნატალიას გვარეულობა სამეფო ტახტზე თავიანთი კანდიდატის დასმისათვის იბრძოდნენ. ==
პეტრე დაიბადა [[1672]] წელს [[მოსკოვი|მოსკოვში]], [[მოსკოვის კრემლი|კრემლში]]. იგი რუსეთის მეფის [[ალექსეი I (რუსეთი)|ალექსეი I]]-ს მე-12 შვილი იყო. დედამისი [[ნატალია ნარიშკინა]] ალექსეის მეორე ცოლი იყო. მამისა და უფროსი ძმის, ცარ [[თედორე III (რუსეთი)|თედორე III]]-ის სიკვდილის შემდეგ პატარა პეტრე ძალაუფლებისთვის მებრძოლ ბოიართა ორი დაჯგუფების ბრძოლის ცენტრში აღმოჩნდა. ერთი მხრივ [[მილოსლავსკი|მილოსლავსკები]] - ცარ ალექსეის პირველი ცოლის სანათესაო და მეორე მხრივ [[ნარიშკინი|ნარიშკინები]] - პეტრეს დედის ნატალიას გვარეულობა სამეფო ტახტზე თავიანთი კანდიდატის დასმისათვის იბრძოდნენ.

[[1682]] წელს ცარ ფედორის დასაფლავების შემდგომ [[ბოიარი|ბოიარების]] [[დუმა|დუმამ]] პატრიარქ იოაკიმის დასტურით პეტრე ცარად გამოაცხადა. თუმცა მალე მოსკოვში მილოსლავსკებისა და პეტრე უფროსი დის ცარევნა [[რომანოვა, ალექსის ასული|სოფიას]] მიერ პროვოცირებული [[სტრელეცი|სტრელეცების]] ბუნტი დაიწყო, რომელსაც ნარიშკინების საგვარეულოს მრავალი წარმომადგენელი ემსხვერპლა. საბოლოოდ ორივე ძმა, პეტრე და [[ივანე V (რუსეთი)|ივანი]] ერთდროულად იქნენ ტახტზე დასმული. ივანი მართალია "უფროს" ცარად ითვლებოდა, მაგრამ სინამდვილეში მთელი ძალაუფლება ხელში აიღო მისმა ნახევარდამ, სოფიამ, რომელმაც თავი რეგენტად გამოაცხადა და სამეფო საქმეებს სრულიად ჩამოაშორა ნატალია ნარიშკინა. სოფიას მმართველობის დროს პეტრე დედასთან ერთად მოსკოვის მიმდებარე სოფლებში - კოლომენსკოესა და პრეობრაჟენსკოეში ცხოვრობდა.
[[1682]] წელს ცარ ფედორის დასაფლავების შემდგომ [[ბოიარი|ბოიარების]] [[დუმა|დუმამ]] პატრიარქ იოაკიმის დასტურით პეტრე ცარად გამოაცხადა. თუმცა მალე მოსკოვში მილოსლავსკებისა და პეტრე უფროსი დის ცარევნა [[რომანოვა, ალექსის ასული|სოფიას]] მიერ პროვოცირებული [[სტრელეცი|სტრელეცების]] ბუნტი დაიწყო, რომელსაც ნარიშკინების საგვარეულოს მრავალი წარმომადგენელი ემსხვერპლა. საბოლოოდ ორივე ძმა, პეტრე და [[ივანე V (რუსეთი)|ივანი]] ერთდროულად იქნენ ტახტზე დასმული. ივანი მართალია "უფროს" ცარად ითვლებოდა, მაგრამ სინამდვილეში მთელი ძალაუფლება ხელში აიღო მისმა ნახევარდამ, სოფიამ, რომელმაც თავი რეგენტად გამოაცხადა და სამეფო საქმეებს სრულიად ჩამოაშორა ნატალია ნარიშკინა. სოფიას მმართველობის დროს პეტრე დედასთან ერთად მოსკოვის მიმდებარე სოფლებში - კოლომენსკოესა და პრეობრაჟენსკოეში ცხოვრობდა.


17 წლის ასაკში დედია მოეწყო სტრელეცების ბუნტი. მას გამიზნული ჰქონდა პეტრე მთლიანად ჩამოეცილებინა სახელმწიფო საქმიანობისათვის და ერთპიროვნული მმართველი გამხდარიყო, მაგრამ ნარიშკინებმა ამჯერად დაასწრეს სოფიას. იგი დაააპატიმრეს, ჩამოართვეს რეგენტობა და [[ნოვოდევიჩის მონასტერი|ნოვოდევიჩის მონასტერში]] გამოკეტეს. ივანე V, რომელიც ამ დროისათვის გონებასუსტი და თითქმის ბრმა იყო, მის სიკვდილამდე ([[1696]]) ნომინალურ თანამმართველად იქნა დატოვებული.
17 წლის ასაკში დედის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ პეტრე თავისი ნების წინააღმდეგ იქორწინა [[ლოპუხინა, ევდოკია თეოდორეს ასული|ევდოკია ლოპუხინაზე]]. მიუხედავად ცარევიჩ [[რომანოვი, ალექსეი პეტრეს ძე|ალექსეის]] დაბადებისა [[1690]] წელს იგი დემონსტრაციულად იგნორირებას უკეთებდა მეუღლეს. [[1689]] წელს ცარევნა სოფია კვლავ შეეცადა მოეწყო სტრელეცების ბუნტი. მას გამიზნული ჰქონდა პეტრე მთლიანად ჩამოეცილებინა სახელმწიფო საქმიანობისათვის და ერთპიროვნული მმართველი გამხდარიყო, მაგრამ ნარიშკინებმა ამჯერად დაასწრეს სოფიას. იგი დაააპატიმრეს, ჩამოართვეს რეგენტობა და [[ნოვოდევიჩის მონასტერი|ნოვოდევიჩის მონასტერში]] გამოკეტეს. ივანე V, რომელიც ამ დროისათვის გონებასუსტი და თითქმის ბრმა იყო, მის სიკვდილამდე ([[1696]]) ნომინალურ თანამმართველად იქნა დატოვებული.


== პირველი ნაბიჯები ==
== პირველი ნაბიჯები ==

11:21, 9 მაისი 2017-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ პეტრე.
პეტრე I დიდი
Пётр I
რუსეთის ცარი
სრულიად რუსეთის პირველი იმპერატორი
კორონაცია: 25 ივნისი 1682
მმართ. დასაწყისი: 7 მაისი 1682
მმართ. დასასრული: 8 თებერვალი 1725
წინამორბედი: თედორე III
მემკვიდრე: ეკატერინე I
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი: 1672 ივნისი, 9
დაბ. ადგილი: მოსკოვი
გარდ. თარიღი: 8 თებერვალი 1725 (52 წლის)
მეუღლე: ევდოკია ლოპუხინა
ეკატერინე I
შვილები: ალექსანდრე
ანა
ელისაბედ I
ნატალია
დინასტია: რომანოვები
მამა: ალექსეი I
დედა: ნატალია ნარიშკინა
ხელმოწერა:

პეტრე I დიდი (რუს.: Пётр I Великий; საკუთარ თავს ეძახდა გერმანულად პეტერ — Пeтeрь) (დ. 9 ივნისი, 1672, მოსკოვი — გ. 8 თებერვალი, 1725, სანქტ-პეტერბურგი) — რუსეთის ცარი 1682-1721 და იმპერატორი 1721-1725 წლებში.

ბავშვობა და სიყმაწვილე

პეტრე დაიბადა 1672 წელს მოსკოვში, კრემლში. იგი რუსეთის მეფის ალექსეი I-ს მე-12 შვილი იყო. დედამისი ნატალია ნარიშკინა ალექსეის მეორე ცოლი იყო. მამისა და უფროსი ძმის, ცარ თედორე III-ის სიკვდილის შემდეგ პატარა პეტრე ძალაუფლებისთვის მებრძოლ ბოიართა ორი დაჯგუფების ბრძოლის ცენტრში აღმოჩნდა. ერთი მხრივ მილოსლავსკები - ცარ ალექსეის პირველი ცოლის სანათესაო და მეორე მხრივ ნარიშკინები - პეტრეს დედის ნატალიას გვარეულობა სამეფო ტახტზე თავიანთი კანდიდატის დასმისათვის იბრძოდნენ.

1682 წელს ცარ ფედორის დასაფლავების შემდგომ ბოიარების დუმამ პატრიარქ იოაკიმის დასტურით პეტრე ცარად გამოაცხადა. თუმცა მალე მოსკოვში მილოსლავსკებისა და პეტრე უფროსი დის ცარევნა სოფიას მიერ პროვოცირებული სტრელეცების ბუნტი დაიწყო, რომელსაც ნარიშკინების საგვარეულოს მრავალი წარმომადგენელი ემსხვერპლა. საბოლოოდ ორივე ძმა, პეტრე და ივანი ერთდროულად იქნენ ტახტზე დასმული. ივანი მართალია "უფროს" ცარად ითვლებოდა, მაგრამ სინამდვილეში მთელი ძალაუფლება ხელში აიღო მისმა ნახევარდამ, სოფიამ, რომელმაც თავი რეგენტად გამოაცხადა და სამეფო საქმეებს სრულიად ჩამოაშორა ნატალია ნარიშკინა. სოფიას მმართველობის დროს პეტრე დედასთან ერთად მოსკოვის მიმდებარე სოფლებში - კოლომენსკოესა და პრეობრაჟენსკოეში ცხოვრობდა.

17 წლის ასაკში დედის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ პეტრე თავისი ნების წინააღმდეგ იქორწინა ევდოკია ლოპუხინაზე. მიუხედავად ცარევიჩ ალექსეის დაბადებისა 1690 წელს იგი დემონსტრაციულად იგნორირებას უკეთებდა მეუღლეს. 1689 წელს ცარევნა სოფია კვლავ შეეცადა მოეწყო სტრელეცების ბუნტი. მას გამიზნული ჰქონდა პეტრე მთლიანად ჩამოეცილებინა სახელმწიფო საქმიანობისათვის და ერთპიროვნული მმართველი გამხდარიყო, მაგრამ ნარიშკინებმა ამჯერად დაასწრეს სოფიას. იგი დაააპატიმრეს, ჩამოართვეს რეგენტობა და ნოვოდევიჩის მონასტერში გამოკეტეს. ივანე V, რომელიც ამ დროისათვის გონებასუსტი და თითქმის ბრმა იყო, მის სიკვდილამდე (1696) ნომინალურ თანამმართველად იქნა დატოვებული.

პირველი ნაბიჯები

ახალგაზრდა პეტრე

ახალგაზრდა მეფის პირველ დამოუკიდებელ პოლიტიკურ ნაბიჯად შეიძლება ჩაითვალოს 1695 წელს მოწყობილი აზოვის აღების მცდელობა.აზოვის ციხესიმაგრე მნიშვნელოვან სტრატეგიულ პუნქტს წარმოადგნდა არა მარტო შავ ზღვაზე გასასვლელის ჰქონის გამო, არამედ თათრების თავდასხმებისაგან რუსეთის სამხრეთი რაიონების უშიშროების უზრუნველყოფის მხრივაც. 1695 წლის პირველი აზოვის ლაშქრობა წარუმატებელი გამოდგა. ფლოტის არყოლის გამო აზოვი ზღვიდან მარაგდებობდა და რუსეთის არმიამ ვერ მოახერხა ციხის აღება. 1696 წლის ზამთარში და გაზაფხულზე პეტრემ ვორონეჟში ორგანიზება გაუკეთა სამდინარო ფლოტის მშენებლობას. მცირე ფლოტილიითა და ახალი სამეთაურო შემადგენლობით პეტრემ გაიმეორა შტურმი აზოვზე და 1696 წლის 19 ივლისს თურქთა გარნიზონმა იარაღი დაყარა. რამდენიმე დრის შემდეგ აზოვის ზღვის სანაპიროზე საძირკველი ჩაეყარა ქალაქ ტაგანროგის მშენებლობას.

პეტრეს ინიციატივით დაიწყო სავაჭრო გემების მშენებლობის ფართო პროგრამა. ამისათვის მან მიწათმფლობელები გააერთიანა კომპანიებში და დაავალა მათ თითო გემის აშენება. არმიისა და ფლოტი რეორგანიზაციის საქმეში პეტრე ძირითადად უცხოელ სპეციალისტებს ეყრდნობოდა. აზოვის ლაშქრობის დასრულების შემდეგ მან გადაწყვიტა საზღვარგარეთ სასწავლებლად გაეგზავნა თავადაზნაურთა ახალგაზრდა ვაჟები, სულ მალე იგი თვითნაც გაემგზავრა სამოგზაუროდ ევროპაში.

ამ დროისათვის ნელ-ნელა იზრდებოდა უკმაყოფილება პეტრეს პოლიტიკის მიმართ. 1697 წელს ბერმა ავრამიმ ქადაგებაში გააკრიტიკა ცარის პოლიტიკა და მიუთითა მის მიერ გადადგმულ არასწორ ნაბიჯებზე, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ ტრადიციებს. იმავე წელს გახსნილი იქნა ციკლერის შეთქმულება, რომელიც მიზნად ისახავდა სტრელეცების ბუნტის მოწყობას. ორივე შემთხვევაში პოლიტიკური მოწინააღმდგეები სასტიკად იქნენ დასჯილნი.

ფოტო გალერეა

რესურსები ინტერნეტში

ვიკიციტატაში არის გვერდი თემაზე:
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
წინამორბედი:
თედორე III
რუსეთის იმპერეტორები
1682 - 1725
შემდეგი:
ეკატერინე I