არდის ქრონოლოგია: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

07:51, 2 მაისი 2017-ის ვერსია

აქ მოცემულია ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინის ლეგენდარიუმთან დაკავშირებულ მოვლენათა ქრონოლოგია.

მეორე ეპოქა

მთავარი სტატია: მეორე ეპოქის ქრონოლოგია.

მეორე ეპოქა იყო ბნელი ხანა შუახმელეთელი ადამიანებისთვის, მაგრამ დიდების ხანა — ნუმენორელთათვის. შუახმელეთის ამდროინდელი მოვლენების თარიღები არც ისე ბევრი და ხშირად გაურკვეველია.

ამ ეპოქის დასაწყისში მრავალი უზენაესი მოდგმის ელფი კვლავაც შუახმელეთში რჩებოდა. უმეტესობა ერედ ლუინის დასავლეთით, ლინდონში ცხოვრობდა, ხოლო სინდარები ბარად-დურის აშენებამდე აღმოსავლეთის ტყეებში დასახლდნენ. დიდი მწვანე ტყის მეფე თრანდუილი ერთ-ერთი ასეთთაგანი იყო ლინდონში, ლუნის მთების ჩრდილოეთით, სახლობდა გილ-გალადი, დევნილობაში მყოფი ნოლდორთა ხელმწიფეების უკანასკნელი მემკვიდრე. ის დასავლეთის ელფების დიდ მეფედ იწოდებოდა. ლინდონში, ლუნის მთების სამხრეთით, დროებით ცხოვრობდა კელებორნი, ნათესავი თინგოლისა; მისი ცოლი იყო გალადრიელი, წარჩინებული ელფი ქალბატონი. ის იყო და ფინროდ ფელაგუნდისა, ადამიანთა მეგობრისა, ნარგოთრონდის ყოფილი მეფის, რომელმაც სიცოცხლე ბერენ ბარაჰირის ძის გადასარჩენად გაიღო.

შემდეგ ნოლდორთა ნაწილი ნისლიანი მთების დასავლეთით, ერეგიონში, მორიის დასავლეთ კარიბჭესთან დასახლდა. ასე იმიტომ მოიქცნენ, რომ მორიაში მითრილის საბადოების აღმოჩენის შესახებ შეიტყვეს. ნოლდორები დიდი ოსტატები და ჯუჯების მიმართ ნაკლებად მტრულად განწყობილნი იყვნენ, განსხვავებით სინდარებისგან. დურინის ხალხსა და ელფ მჭედლებს შორის დამყარებული მეგობრობა ამ ორი მოდგმისთვის სამაგალითო იყო. ოსტატთა შორის ყველაზე დიდი და ერეგიონის მმართველი იყო კელებრიმბორი, ფეანორის შთამომავალი.

1 - რუსი ნავსაყუდლებისა და ლინდონის დაარსება.
32 - ედაინები ნუმენორში ჩადიან.
40 - მრავალი ჯუჯა ტოვებს ერედ ლეინის ძველ ქალაქებს და მორიაშიგადადის, სადაც მრავლდებიან.
442 - ელროს ტარ-მინიატური კვდება.
500 - საურონი ისევ იღვიძებს შუახმელეთში.
548 - სილმარიენის დაბადება ნუმენორში.
600 - პირველი ნუმენორული ხომალდები შუახმელეთის ნაპირებს უახლოვდება
750 - ნოლდორები ერეგიონს აარსებენ.
1000 - ნუმენორელთა გაძლიერებით შეშფოთებული საურონი, მორდორის მიწას ირჩევს გასამაგრებლად. იწყება ბარად–დურის მშენებლობა.
1075 - ტარ-ანკალიმე ნუმენორის პირველი მმართველი დედოფალი ხდება
1200 - საურონი ელდარებთან დამეგობრებას ცდილობს. გილ–გალადი უარს ამბობს მასთან კავშირზე, მაგრამ ერეგიონელი მჭედლების ნდობა მოპოვებულია. ნუმენორელები შუახმელეთის ნაპირებთან ნავსადგურებს აშენებენ.
1500 - ელფი მჭედლები საურონის მითითებებითა და ხელშეწყობით ოსტატობის უმაღლეს დონეს აღწევენ. ისინი ძალაუფლების ბეჭდების გამოჭედვას იწყებენ.
1590 - ერეგიონში სამი ბეჭდის გამოჭედვა სრულდება.
1600 - საურონი ოროდრუინში მმართველ ბეჭედს ქმნის. ბარად-დურის მშენებლობა სრულდება. კელებრიმბორი საურონის ვერაგულ ჩანაფიქრს ხვდება.
1693 - ელფებსა და საურონს შორის ომი იწყება. სამ ბეჭედს მალავენ.
1695 - საურონის ლაშქარი ერიადორში იჭრება. გილ–გალადი ელრონდს ერეგიონში გზავნის.
1697 - ერეგიონი უდაბურდება. კელბრიმბორი კვდება. მორიის კარიბჭეები იკეტება. ელრონდი გადარჩენილ ნოლდორებთან ერთად უკან იხევს და იმლადრისს აფარებს თავს.
1699 - საურონი ერიადორს აოხრებს.
1700 - ტარ-მინასტირი ნუმენორიდან ლინდონში დიდ ფლოტს გზავნის. საურონს ამარცხებენ.
1701 - საურონს ერიადორიდან აძევებენ. დასავლეთის მიწებზე ხანგრძლივი მშვიდობა ისადგურებს.
1800 - ამ დროიდან მოყოლებული ნუმენორელები სანაპიროებზე ბატონდებიან. საურონი აღმოსავლეთით ავრცელებს ყთავის ძალაუფლებას. ნუმეზირს წყვდიადის აჩრდილი ეფინება.
2251 - ტარ-ატანამირი ტახტზე ადის. ნუმენორში აჯანყებები და განხეთქილებები იწყება. ცხრა ბეჭდის მონები, ნაზგულები, ანუ ბეჭდის აჩრდილები, პირველად ჩნდებიან.
2280 - უმბარი ნუმენორელთა დიდი ციხესიმაგრე ხდება.
2350 - პელარგირს აშენებენ. ის ერთგული ნუმენორელების მთავარი ნავსადგური ხდება.
2899 - არ-ადუნახორი ტახტზე ადის.
3175 - ტარ-პალანტირის მონანიება. სამოქალაქო ომი ნუმენორში.
3255 - არ-ფარაზონ ბრწყინვალე ტახტს ძალით ეპატრონება.
3261 - არ-ფარაზონის ფლოტი უმბარში შედის.
3262 - საურონს ატყვევებენ და ნუმენორში მიჰყავთ; 3262–3310 წლებში საურონი მეფეს აცდუნებს და ნუმენორელებს წყმედს.
3310 - არ-ფარაზონი დიდი არმადის შენებას იწყებს.
3319 - არ-ფარაზონი ვალინორს უტევს. ნუმენორის დაცემა. ელენდილი და მისი შვილებიჩაძირული კუნძულიდან გარბიან.
3320 - დევნილთა სამეფოების, არნორისა და გონდორის დაარსება. პალანტირებს ანაწილებენ. საურონი მორდორში ბრუნდება.
3429 - საურონი გონდორს უტევს. მინას ითილს იპყრობს და თეთრ ხეს წვავს. ისილდური ანდუინით გარბის და ჩრდილოეთში ელენდილთან ჩადის. ანარიონი მინას ანორს და ოსგილიათს იცავს.
3430 - ელფთა და ადამიანთა უკანასკნელი კავშირი იკვრება.
3431 - გილ-გალადი და ელენდილი იმლადრისიდან აღმოსავლეთში მიემართებიან.
3434 - გაერთიანებული ლაშქარი ნისლიან მთებზე გადადის. დაგორლადის ველზე ბრძოლა იმართება და საურონს ამარცხებენ. ბათდ–დუნოს ალყა იწყება.
3440 - ანარიონს კლავენ.
3441 - გილ-გალადი და ელენდილი საურონის ძალაუფლებას ამხობენ. თავად ბრძოლაში იღუპებიან. ისილდური ძალაუფლების ბეჭედს ისაკუთრებს. საურონი ხანგრძლივი დროით უჩინარდება და ბეჭდის-აჩრდილები წყვდიადში ბრუნდებიან მეორე ეპოქა მთავრდება

მესამე ეპოქა

მთავარი სტატია: მესამე ეპოქის ქრონოლოგია.

მესამე ეპოქა იყო ელდართა დასუსტების ხანა. სამ ბეჭედს ფლობდნენ და დიდხანს მშვიდობაში ცხოვრობდნენ, სანამ საურონს ეძინა და მმართველი ბეჭედი დაკარგული იყო, მაგრამ ახალს არაფერს ქმნიდნენ და მხოლოდ წარსულის მოგონებებით ცხოვრობდნენ. ჯუჯები ღრმა მიწისქვეშეთში ჩაიკეტნენ და თავიანთი საგანძურის დაცვის გარდა, არაფერი ახსოვდათ. როდესაც ბოროტება ისევ გამოცოცხლდა და დრაკონები ხელახლა გამოჩნდნენ, მათი უძველესი საგანძურები ერთიმეორის მიყოლებით გაძარცვეს და ჯუჯები მოხეტიალე ხალხად იქცნენ. მორია დიდი ხნის განმავლობაში დაცული იყო, მაგრამ მცხოვრებთა რიცხვმა იკლო და მრავალი დარბაზი დაცარიელდა და ბნელმა მოიცვა. ნუმენორელების სისხლი მდაბიო ადამიანთა მოდგმის სისხლში აირია და მათი სიბრძნე და სიცოცხლის ხანგრძლივობა შემცირდა.

ათასი წლის შემდეგ, დიდ მწვანე ტყეს პირველად გადაეფინა ჩრდილი. შუახმელეთში ისტარები შემოვიდნენ. ისინი შორეული დასავლეთიდან საურონისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად და ყველა თავისუფალი ერის წარმომადგენელთა გასაერთიანებლად გამოგზავნეს. ჯადოსნებს საურონთან მისივე ძალის გამოყენებით დაპირისპირება და ელფებისა თუ ადამიანების შიშით ან ძალით დამორჩილება ეკრძალებოდათ.

ჯადოსნები ადამიანის სხეულებით მოვიდნენ, ოღონდ ყოველთვის გამოიყურებოდნენ, როგორც მოხუცები და ასაკი დროთა განმავლობაში ემატებოდათ; განსაკუთრებული გონებრივი თუ ფიზიკური უნარები ჰქონდათ. ნამდვილი სახელები ბევრისთვის არ გაუმხელიათ, მხოლოდ იმას იყენებდნენ, რასაც სხვები არქმევდნენ. ორდენის ორ უმაღლეს წევრს ელდარები კურუნირს, „გონიერ კაცს“ და მითრანდირს, „რუხ მწირს" უწოდებდნენ, ხოლო ადამიანები - სარუმანს და განდალფს. კურუნირი თავიდან აღმოსავლეთში მოგზაურობდა, მაგრამ ბოლოს იზენგარდში დასახლდა. მითრანდირი ელდარებთან მეგობრობდა და უმეტესად დასავლეთში მოგზაურობდა, მუდმივი სამყოფელი არსად ჰქონდა.

მთელი მესამე ეპოქის განმავლობაში სამი ბეჭდის მცველების ვინაობა არავინ იცოდა, გარდამათი მფლობელებისა. ბოლოს გაირკვა, რომ ბეჭდებს თავიდან ელდართა შორის სამი უდიადესი, გილ-გალადი, გალადრიელი და კირდანი იცავდნენ. გილ-გალადმა სიკვდილის წინ ელრონდს გადასცა თავისი ბეჭედი, ხოლო კირდანმა მითრანდირს დაუთმო. შუახმელეთში კირდანი ყველაზე შორსმჭვრეტელი და გონიერი იყო. მითრანდირს რუხ ნავსაყუდლებში შეხვდა, რადგან იცოდა, საიდან მოდიოდა და სად დაბრუნდებოდა.

ბნელი კოშკის დაცემისა და საურონის გარდაცვალების შემდეგ მის მეტოქეთა გულებს წყვდიადის აჩრდილი აეხსნა, ხოლო მისი მსახურები და მოკავშირეები შიშმა და სასოწარკვეთილებამ შეიპყრო. ლორიენს დოლ გულდურიდან სამჯერ დაესხნენ, მაგრამ გარდა იმ მხარის ელფების სიმამაცისა, მტრისთვის იქ დაბუდებული უძველესი ძალაც მეტისმეტად დიდი აღმოჩნდა დასაძლევად. ამასთან, საზღვრებზე ტყე გააჩანაგეს. როდესაც წყვდიადი გაიფანტა, კელებორნმა ლაშქარი ნავებით გადაიყვანა ანდუინის გადაღმა ნაპირზე. დოლ გულდური აიღეს და გალადრიელმა მისი გალავანი დაანგრია. მან ღრმა დილეგებსა და ხაროებმი მიმწყვდეული ტყვეები გაათავისუფლა და ტყე საბოლოოდ გაიწმინდა.

ბრძოლები ჩრდილოეთშიც გაიმართა. თრანდუილის სამეფოს მტერი შეესია და ხეებს ცეცხლი წაუკიდა. ხანგრძლივი ბრძოლის შემდეგ თრანდუილმა გამარჯვება მოიპოვა. ელფურ ახალ წელს კელებორნი და თრანდუილი შუაგულ ტყეში შეხვდნენ; ბნელტევრს სახელი გადაარქვეს და ერინ ლასგალენი ანუ „მწვანე ფოთლების ტყე“ უწოდეს. თრანდუილმა ტყის მთელი ჩრდილოეთი ნაწილი მთებამდე, თავის სამეფოს შეუერთა; ხოლო კელებორნმა სამხრეთი ნაწილი მიიღო და მას აღმოსავლეთ ლორიენი უწოდა. შუა ტყე ბეორნის ძეებსა და მეტყევეებს გადაეცათ, მაგრამ გალადრიელის წასვლის შემდეგ კელებორნს თავის სამეფოში ყოფნა მობეზრდა და იმლადრისში წავიდა, ელრონდის ვაჟებთან საცხოვრებლად. მწვანე ფოთლების ტყეში ელფები ბედნიერად ცხოვრობდნენ. ხოლო ლორიენი თითქმის დაცარიელდა.

იმ დროს, როდესაც ბოროტი ძალების ლაშქარი მინას ტირითს უტევდა, საურონის მოკავშირეები მდინარე კარნენზე გადავიდნენ და მეფე ბრანდის სამფლობელოს თავს დაესხნენ. ბრანდს ერებორელი ჯუჯები დაეხმარნენ. მთის ძირას დიდი ბრძოლა გაიმართა, რომელიც სამ დღეს გაგრძელდა. ბოლოს, მეფე ბრანდი და მეფე დაინ II რკინისტერფი დაიღუპნენ და აღმოსავლელებმა გაიმარჯვეს. თუმცა მთის კარიბჭე ვერ აიღეს და მრავალმა ჯუჯამ თუ ადამიანმა ერებორს შეაფარა თავი.

როდესაც სამხრეთიდან დიდი გამარჯვების ცნობამ მოაღწია, საურონის ჩრდილოურმა არმიამ უკან დაიხია. მთას შეფარებულებმა ალყა გაარღვიეს და მტერი გაანადგურეს. გადარჩენილები აღმოსავლეთში გაიქცნენ. ველის მეფედ ბარდ II, ძე ბრანდისა აკურთხეს, ხოლო მთისქვეშეთის მეფედ — თორინ III რკინის ჩაჩქანი, ძე დაინისა. მათ მეფე ელესარის ტახტზე ასვლისას გონდორში ელჩები გაგზავნეს. მას შემდეგ, მათი სამეფოები გონდორის მოკავშირეებად ითვლებოდა და დასავლეთის დიდი მეფის მფარველობის ქვეშ იმყოფებოდა.

ლიტერატურა

ჯ.რ.რ. ტოლკინი (2011), მეფის დაბრუნება, თბილისი: ქია ქარჩხაძის გამომცემლობა

რესურსები ინტერნეტში

@@ ხაზი 2: / ხაზი 2: @@
 ==მეორე ეპოქა==
+{{მთავარი|მეორე ეპოქის ქრონოლოგია}}
+მეორე ეპოქა იყო ბნელი ხანა შუახმელეთელი ადამიანებისთვის, მაგრამ დიდების ხანა — ნუმენორელთათვის. შუახმელეთის ამდროინდელი მოვლენების თარიღები არც ისე ბევრი და ხშირად გაურკვეველია.
+ამ ეპოქის დასაწყისში მრავალი უზენაესი მოდგმის ელფი კვლავაც შუახმელეთში რჩებოდა. უმეტესობა [[მეორეხარისხოვანი ადგილები შუახმელეთში#ერედ ლუინი|ერედ ლუინი]]ს დასავლეთით, ლინდონში ცხოვრობდა, ხოლო [[სინდარები]] [[ბარად-დური]]ს აშენებამდე აღმოსავლეთის ტყეებში დასახლდნენ. დიდი მწვანე ტყის მეფე [[თრანდუილი]] ერთ-ერთი ასეთთაგანი იყო ლინდონში, [[შუახმელეთის მდინარეების სია#ლუნი|ლუნის]] მთების ჩრდილოეთით, სახლობდა გილ-გალადი, დევნილობაში მყოფი [[ნოლდორები|ნოლდორთა]] ხელმწიფეების უკანასკნელი მემკვიდრე. ის დასავლეთის ელფების დიდ მეფედ იწოდებოდა. ლინდონში, ლუნის მთების სამხრეთით, დროებით ცხოვრობდა [[კელებორნი]], ნათესავი [[თინგოლი]]სა; მისი ცოლი იყო [[გალადრიელი]], წარჩინებული ელფი ქალბატონი. ის იყო და [[ფინროდ ფელაგუნდი]]სა, ადამიანთა მეგობრისა, [[ნარგოთრონდი]]ს ყოფილი მეფის, რომელმაც სიცოცხლე [[ბერენი|ბერენ ბარაჰირის ძის]] გადასარჩენად გაიღო.
+შემდეგ ნოლდორთა ნაწილი [[ნისლიანი მთები]]ს დასავლეთით, [[ერეგიონი|ერეგიონში]], [[მორია (შუახმელეთი)|მორიის]] დასავლეთ კარიბჭესთან დასახლდა. ასე იმიტომ მოიქცნენ, რომ მორიაში [[მითრილი]]ს საბადოების აღმოჩენის შესახებ შეიტყვეს. ნოლდორები დიდი ოსტატები და ჯუჯების მიმართ ნაკლებად მტრულად განწყობილნი იყვნენ, განსხვავებით სინდარებისგან. [[შუახმელეთის ჯუჯების სია#დურინ უკვდავი|დურინი]]ს ხალხსა და ელფ მჭედლებს შორის დამყარებული მეგობრობა ამ ორი მოდგმისთვის სამაგალითო იყო. ოსტატთა შორის ყველაზე დიდი და ერეგიონის მმართველი იყო [[კელებრიმბორი]], ფეანორის შთამომავალი.
 *1 - რუსი ნავსაყუდლებისა და ლინდონის დაარსება.