ყუბილაი

ყუბილაი-ყაენი
Хубилай хаан
მონღოლთა იმპერიის მე-5 დიდი ყაენი
მმართ. დასაწყისი:	1259
მმართ. დასასრული:	18 თებერვალი, 1294
წინამორბედი:	მუნქე
მემკვიდრე:	თემურ-ყაენი
იუანის დინასტიის პირველი იმპერატორი
მმართ. დასაწყისი:	5 მაისი, 1260
მმართ. დასასრული:	18 თებერვალი, 1294
წინამორბედი:	თანამდებობა დაარსდა
მემკვიდრე:	თემურ-ყაენი
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	23 სექტემბერი, 1215
გარდ. თარიღი:	18 თებერვალი, 1294
გარდ. ადგილი:	ხანბალიქი, იუანის დინასტია
მეუღლე:	თექულენ ხათუნი დორბაჯინ ხათუნი ნამბუი ხათუნი ჩაბი ხათუნი ჰუშიჯინ ხათუნი
შვილები:	დორჯი ზენჩინი ნომუხანი აიუჩი ხულან თემური ცევერი
დინასტია:	ჩინგიზიდები
მამა:	ტოლუი
რელიგია:	ტიბეტური ბუდიზმი
ყუბილაი ვიკისაწყობში

ყუბილაი, სეჩენ-ხანი, ში-ძუ (დ. 23 სექტემბერი, 1215 — გ. 18 თებერვალი, 1294, პეკინი) — მონღოლთა მე-5 დიდი ყაენი 1260-1294 წლებში, ტოლუის ვაჟი, ჩინგიზ-ყაენის შვილიშვილი. მონღოლეთის დიდი ყაენის მუნქეს დროს (1251-1259 ჩინეთის დასაპყრობად გაგზავნილი არმიის მეთაურად დანიშნეს. მუნქეს სიკვდილის შემდეგ ყაენის ტახტი მიიტაცა. 1260 წელს დედაქალაქი ყარაყორუმიდან ჩინეთის ტერიტორიაზე (თავდაპირველად კაიფინში, ხოლო 1264 წელს - ჯუნდუში, ახლანდელი პეკინი) გადაიტანა. 1271 წლის 18 დეკემბერს ჩინგიზიდების მონღოლურ დინასტიას ჩინური სახელი იუანი უწოდა, ხოლო 4 სახელმწიფოდ დაშლილ (ჰულაგუიანები, ოქროს ურდო, ჩაღათას ულუსი და დიდი ყაენის იმპერია) მონღოლთა იმპერიას სახელი შეუცვალა და იუანის დინასტია დაარქვა. 1279 წელს დაასრულა სამხრეთ სუნის იმპერიის დარბევა და ამით მთელი ჩინეთი დაიმორჩილა.

ყუბილაი იყო შემწყნარებელი და სამართლიანი მმართველი. მან დააფინანსა ჩინეთის ისტორიაში უდიდესი თეატრის მშენებლობა, მოიწვია ტიბეტელი ლამები, არაბი ასტროლოგები. იუანის დინასტიის ერაში შექმნილ პოეზიაში აღწერილია სამდღიანი ქეიფები ათასი სტუმრისთვის. უყვარდა პოეზია და თავადაც წერდა ლექსებს ჩინურ ენაზე. გარდაიცვალა 1294 წლის 18 თებერვალს, 78 წლის ასაკში. მის შემდეგ იუანის დინასტიისა და მონღოლეთის იმპერატორი გახდა მისი შვილიშვილი, თემურ-ყაენი.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 661.