კამბოჯის სამოქალაქო ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის

კამბოჯის სამოქალაქო ომი
	ინდოჩინეთის მეორე ომი ნაწილი
	; ამერიკული ტანკები კამბოჯაში
თარიღი	1967- 17 აპრილი, 1975
მდებარეობა	კამბოჯა
შედეგი	ლონ ნოლის რეჟიმის დამხობა და წითელი ქმერების ხელისუფლებაში მოსვლა.
მხარეები
ქმერების რესპუბლიკა, ; აშშ; სამხრეთი ვიეტნამი, ; თავისუფალი ქმერები	წითელი ქმერები, ; ჩრდილოეთი ვიეტნამი, ; ვიეტ-კონგი
მეთაურები
ნოროდომ სიანუკი, ; ლონ ნოლი, ; სონ ნგოკ თხანი	პოლ პოტი, ; ნუონ ჩეა
ძალები
250 000 სამხედრო	100 000 აჯანყებული
დანაკარგები
უცნობია	უცნობია
	კამბოჯის სამოქალაქო ომი ვიკისაწყობში

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

15:59, 10 ნოემბერი 2016-ის ვერსია

კამბოჯის სამოქალაქო ომი — სამოქალაქო ომი ქვეყნის მთავრობასა და ადგილობრივ კომუნისტურ ძალებს შორის. სამხედრო კონფლიქტი მიმდინარეობდა 1967-1975 წლებში. ქვეყნის სამთავრობო ძალებს მხარს უჭერდა აშშ და სამხრეთი ვიეტნამი, ხოლო კომუნისტურ ძალებს ჩრდილოეთი ვიეტნამი. სამოქალაქო ომის შედეგად დაემხო ცენტრალური ხელისუფლება და ქვეყნის სათავეში მოვიდნენ წითელი ქმერები,რომლებმაც გამოაცხადეს კამბოჯის საზოგადოების ტოტალური რეორგანიზაცია მაოიზმის კონცეფციაზე დაყრდნობით. კამბოჯის სამოქალაქო ომი ლაოსისა და სამხრეთი ვიეტნამის სამხედრო მოქმედებებთან ერთად განიხილება, როგორც ინდოჩინეთის მეორე ომის შემადგენელი ნაწილი.

ომის დასაწყისი

1953 წელს კამბოჯამ საფრანგეთისაგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა. 1954 წლის ჟენევის შეთანხმების შედეგად დასრულდა ინდოჩინეთის პირველი ომი და კამბოჯა გამოაცხადეს ნეიტრალურ სახელმწიფოდ. სამეფოს მმართველი გახდა პრინცი ნოროდომ სიანუკი, რომელიც დიდი პოპულარობით სარგებლობდა მოსახლეობას შორის. იგი ტავს თვლიდა მემარცხენე პოლიტიკოსად. იგი დარწმუნებული იყო, რომ სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში პოლიტიკური დომინანტი იქნებოდა ჩინეთი. 1965 წელს, რამდენიმე სასაზღვრო ინციდენტის შემდეგ, რომელშიც მის წინააღმდეგ მონაწილეობდა აშშ-ისა და სამხრეთი ვიეტნამის ძალები, დიპლომატიური ურთიერთობა გაწყვიტა აშშ-სთან.

სამხრეთ ვიეტნამში მიმდინარე სამოქალაქო ომის დროს კამბოჯის ტერიტორიას აქტიურად იყენებდა ვიეტ-კონგი და ჩრდილოეთ ვიეტნამის დანაყოფები. ამერიკის პრეზიდენტმა ლინდონ ჯონსონმა ამერიკულ დანაყოფებს აუკრძალა კამბოჯის ტერიტორიაზე მოქმედება, რადგან ეს არღვევდა ფორმალურ ნეიტრალიტეტს. 1966 წელს კამბოჯამ ჩინეთთან დადო ხელშეკრულება ჩრდილოეთ ვიეტნამის ძალების კამბოჯის ტერიტორიაზე ყოფნის შესახებ, რითაც დაარღვია ნეიტრალიტეტის პრინციპები.

ამ პერიოდში, 1967 წელს პროვინცია ბატამბანგში, რომელიც მთავრობის მოწინააღმდეგეთა დასაყრდენი იყო, ჩაახშეს გლეხთა აჯანყება. აჯანყებაში მონაწილეობდნენ კამბოჯის კომუნისტური პარტიის წევრები, ე. წ. „წითელი ქმერები“. 1968 წლის იანვარში კამბოჯაში კომუნისტებმა გამართეს პირველი საომარი გამოსვლები, ხოლო ამავე წლის ბოლოს ქვეყანაში სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა სრული სვლით. 1969 წელს კამბოჯამ აღადგინა დიპლომატიური ურთიერთობები აშშ-სთან. ამავე წლის ამრტიდან აშშ-ის საჰაერო ძალებმა საიდუმლოდ დაბომბეს ვიეტ-კონგის ბაზები და ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმია კამბოჯის აღმოსავლეთით.

ომის ესკალაცია

1970 წლის მარტში კამბოჯაში მოხდა უსისხლო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც პრინცი ნოროდომ სიანუკი დაამხეს, ხოლო ხელისუფლებაში მოვიდა მისი პრემიერ-მინისტრი ლონ ნოლი. მან სასწრაფოდ ცაკეტა სიანუკვილის პორტი, რომელიც კომუნისტებს აწვდიდა სამხედრო მასალებს და ჩრდილო ვიეტნამელ კომუნისტებს მოუწოდა 72 საათში დაეტოვებინათ კამბოჯის ტერიტორია. 1970 წლის აპრილის ბოლოს ამერიკის პრეზიდენტმა რიჩარდ ნიქსონმა ხანგრძლივი კონსულტაციების შემდეგ მიიღი გადაწყვეტილება კამბოჯის ტერიტორიაზე სამხედრო ოპერაციის დაწყების შესახებ, რომლის მიზანიც იყო კამბოჯის სამთავრობო ძალებზე ზეწოლის შემცირება და ქვეყნის აღმოსავლეთით ბაზების განადგურება.

1970 წლის 30 აპრილსა და 1 მაისს ამერიკისა დ სამხრეთ ვიეტნამის შეიარაღებული ძალები შეიჭრნენ კამბოჯაში. საომარი მოქმედებები გაგღძელდა 1973 წლამდე. [[1973 წელს დაიდო პარიზის ხელშეკრულება, რომელსაც უნდა დაესრულებინა ომი ვიეტნამში. თებერვალში დაიდო ზავი მეომარ მხარეებს შორის. ლონ ნოლმა ზავი გამოაცხადა ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, თუმცა წითელი ქმერებიმაინც განაგრძობდნენ ბრძოლას.

პნომპენის დაცემა

1975 წლის 1 იანვარს წითელმა ქმერებმა დაიწყეს ფინალური თავდასხმები, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ პნომპენის ხელში ჩაგდებას. 1 აპრილს ლონ ნოლი გადადგა. 12 აპრილს აშშ-ის სალეჩოს თანამშროლების ევაკუაცია განხორციელდა. 1975 წლის 17 აპრილს, დილით, პნომპენი გადავიდა წითელი ქმერების კონტროლის ქვეშ. სამოქალაქო ომი დასრულდა. ქვეყანა თავის უახლეს ისტორიაში ყველაზე ტრაგიკული მოვლენების ზღვარზე იდგა.

ლიტერატურა

Military History Institute of Vietnam (2002). Victory in Vietnam: A History of the People's Army of Vietnam, 1954–1975, trans. Pribbenow, Merle, Lawrence KS: University of Kansas Press. ISBN 0-7006-1175-4.
Nalty, Bernard C. (2000). Air War Over South Vietnam: 1968–1975. Washington DC: Air Force History and Museums Program.
Sutsakhan, Lt. Gen. Sak, The Khmer Republic at War and the Final Collapse. Washington DC: United States Army Center of Military History, 1987.
Osborne, Milton (1994). Sihanouk: Prince of Light, Prince of Darkness. Sydney: Allen & Unwin. ISBN 1-86373-642-5.

რესურსები ინტერნეტში

@@ ხაზი 7: / ხაზი 7: @@
 |მდებარეობა=[[კამბოჯა]]
 |casus=
-|შედეგი=[[ლონ ნოლი]]ს რეჟიმის დამხობა და წითელი ქხმერების ხელისუფლებაში მოსვლა.
+|შედეგი=[[ლონ ნოლი]]ს რეჟიმის დამხობა და წითელი ქმერების ხელისუფლებაში მოსვლა.
 |ტერიტორია=
-|მხარე1=[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ქხმერების რესპუბლიკა]], <br /> {{დროშა|აშშ}}<br />[[ფაილი:Flag_of_South_Vietnam.svg|20პქ]] [[სამხრეთი ვიეტნამი]], <br /> [[თავისუფალი ქხმერები]]
+|მხარე1=[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ქმერების რესპუბლიკა]], <br /> {{დროშა|აშშ}}<br />[[ფაილი:Flag_of_South_Vietnam.svg|20პქ]] [[სამხრეთი ვიეტნამი]], <br /> [[თავისუფალი ქმერები]]
-|მხარე2=[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[წითელი ქხმერები]], <br />[[ფაილი:Flag_of_Vietnam.svg|20პქ]] [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]], <br /> [[ფაილი:FNL_Flag.svg|20პქ]] [[ვიეტ-კონგი]]
+|მხარე2=[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[წითელი ქმერები]], <br />[[ფაილი:Flag_of_Vietnam.svg|20პქ]] [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]], <br /> [[ფაილი:FNL_Flag.svg|20პქ]] [[ვიეტ-კონგი]]
 |მეთაური1=[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ნოროდომ სიანუკი]], <br />[[ფაილი:Flag_of_the_Khmer_Republic.svg|20პქ]] [[ლონ ნოლი]], <br />[[სონ ნგოკ თხანი]]
 |მეთაური2=[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[პოლ პოტი]], <br />[[ფაილი:Flag_of_Democratic_Kampuchea.svg|20პქ]] [[ნუონ ჩეა]]
@@ ხაზი 19: / ხაზი 19: @@
 |შენიშვნა=
 }}
-'''კამბოჯის სამოქალაქო ომი''' — სამოქალაქო ომი ქვეყნის მთავრობასა და ადგილობრივ [[წითელი ქხმერები|კომუნისტურ ძალებს]] შორის. სამხედრო კონფლიქტი მიმდინარეობდა [[1967]]-[[1975]] წლებში. ქვეყნის სამთავრობო ძალებს მხარს უჭერდა [[აშშ]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]], ხოლო კომუნისტურ ძალებს [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]]. სამოქალაქო ომის შედეგად დაემხო ცენტრალური ხელისუფლება და ქვეყნის სათავეში მოვიდნენ [[წითელი ქხმერები]],რომლებმაც გამოაცხადეს კამბოჯის საზოგადოების ტოტალური რეორგანიზაცია [[მაოიზმი]]ს კონცეფციაზე დაყრდნობით. კამბოჯის სამოქალაქო ომი [[ლაოსის სამოქალაქო ომი|ლაოსისა]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]]ს სამხედრო მოქმედებებთან ერთად განიხილება, როგორც [[ინდოჩინეთის მეორე ომი]]ს შემადგენელი ნაწილი.
+'''კამბოჯის სამოქალაქო ომი''' — სამოქალაქო ომი ქვეყნის მთავრობასა და ადგილობრივ [[წითელი ქმერები|კომუნისტურ ძალებს]] შორის. სამხედრო კონფლიქტი მიმდინარეობდა [[1967]]-[[1975]] წლებში. ქვეყნის სამთავრობო ძალებს მხარს უჭერდა [[აშშ]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]], ხოლო კომუნისტურ ძალებს [[ჩრდილოეთი ვიეტნამი]]. სამოქალაქო ომის შედეგად დაემხო ცენტრალური ხელისუფლება და ქვეყნის სათავეში მოვიდნენ [[წითელი ქმერები]],რომლებმაც გამოაცხადეს კამბოჯის საზოგადოების ტოტალური რეორგანიზაცია [[მაოიზმი]]ს კონცეფციაზე დაყრდნობით. კამბოჯის სამოქალაქო ომი [[ლაოსის სამოქალაქო ომი|ლაოსისა]] და [[სამხრეთი ვიეტნამი]]ს სამხედრო მოქმედებებთან ერთად განიხილება, როგორც [[ინდოჩინეთის მეორე ომი]]ს შემადგენელი ნაწილი.
 == ომის დასაწყისი ==
@@ ხაზი 26: / ხაზი 26: @@
 სამხრეთ ვიეტნამში მიმდინარე [[ინდოჩინეთის მეორე ომი|სამოქალაქო ომის]] დროს კამბოჯის ტერიტორიას აქტიურად იყენებდა [[ვიეტ-კონგი]] და ჩრდილოეთ ვიეტნამის დანაყოფები. ამერიკის პრეზიდენტმა [[ლინდონ ჯონსონი|ლინდონ ჯონსონმა]] ამერიკულ დანაყოფებს აუკრძალა კამბოჯის ტერიტორიაზე მოქმედება, რადგან ეს არღვევდა ფორმალურ ნეიტრალიტეტს. [[1966]] წელს კამბოჯამ ჩინეთთან დადო ხელშეკრულება ჩრდილოეთ ვიეტნამის ძალების კამბოჯის ტერიტორიაზე ყოფნის შესახებ, რითაც დაარღვია ნეიტრალიტეტის პრინციპები.
-ამ პერიოდში, [[1967]] წელს პროვინცია ბატამბანგში, რომელიც მთავრობის მოწინააღმდეგეთა დასაყრდენი იყო, ჩაახშეს გლეხთა აჯანყება. აჯანყებაში მონაწილეობდნენ  კამბოჯის კომუნისტური პარტიის წევრები, ე. წ. „წითელი ქხმერები“. [[1968]] წლის იანვარში კამბოჯაში კომუნისტებმა გამართეს პირველი საომარი გამოსვლები, ხოლო ამავე წლის ბოლოს ქვეყანაში სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა სრული სვლით. [[1969]] წელს კამბოჯამ აღადგინა დიპლომატიური ურთიერთობები [[აშშ]]-სთან. ამავე წლის ამრტიდან [[აშშ]]-ის საჰაერო ძალებმა საიდუმლოდ დაბომბეს [[ვიეტ-კონგი]]ს ბაზები და ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმია კამბოჯის აღმოსავლეთით.
+ამ პერიოდში, [[1967]] წელს პროვინცია ბატამბანგში, რომელიც მთავრობის მოწინააღმდეგეთა დასაყრდენი იყო, ჩაახშეს გლეხთა აჯანყება. აჯანყებაში მონაწილეობდნენ  კამბოჯის კომუნისტური პარტიის წევრები, ე. წ. „წითელი ქმერები“. [[1968]] წლის იანვარში კამბოჯაში კომუნისტებმა გამართეს პირველი საომარი გამოსვლები, ხოლო ამავე წლის ბოლოს ქვეყანაში სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა სრული სვლით. [[1969]] წელს კამბოჯამ აღადგინა დიპლომატიური ურთიერთობები [[აშშ]]-სთან. ამავე წლის ამრტიდან [[აშშ]]-ის საჰაერო ძალებმა საიდუმლოდ დაბომბეს [[ვიეტ-კონგი]]ს ბაზები და ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმია კამბოჯის აღმოსავლეთით.
 == ომის ესკალაცია ==
 [[1970]] წლის მარტში კამბოჯაში მოხდა უსისხლო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც პრინცი [[ნოროდომ სიანუკი]] დაამხეს, ხოლო ხელისუფლებაში მოვიდა მისი პრემიერ-მინისტრი [[ლონ ნოლი]]. მან სასწრაფოდ ცაკეტა სიანუკვილის პორტი, რომელიც კომუნისტებს აწვდიდა სამხედრო მასალებს და ჩრდილო ვიეტნამელ კომუნისტებს მოუწოდა 72 საათში დაეტოვებინათ კამბოჯის ტერიტორია. [[1970]] წლის აპრილის ბოლოს ამერიკის პრეზიდენტმა [[რიჩარდ ნიქსონი|რიჩარდ ნიქსონმა]] ხანგრძლივი კონსულტაციების შემდეგ მიიღი გადაწყვეტილება კამბოჯის ტერიტორიაზე სამხედრო ოპერაციის დაწყების შესახებ, რომლის მიზანიც იყო კამბოჯის სამთავრობო ძალებზე ზეწოლის შემცირება და ქვეყნის აღმოსავლეთით ბაზების განადგურება.
-[[1970]] წლის 30 აპრილსა და 1 მაისს ამერიკისა დ სამხრეთ ვიეტნამის  შეიარაღებული ძალები შეიჭრნენ კამბოჯაში. საომარი მოქმედებები გაგღძელდა [[1973]] წლამდე. [[1973 წელს დაიდო [[პარიზის ხელშეკრულება (1973)|პარიზის ხელშეკრულება]], რომელსაც უნდა დაესრულებინა ომი ვიეტნამში. თებერვალში დაიდო ზავი მეომარ მხარეებს შორის. ლონ ნოლმა ზავი გამოაცხადა ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, თუმცა წითელი ქხმერებიმაინც განაგრძობდნენ ბრძოლას.
+[[1970]] წლის 30 აპრილსა და 1 მაისს ამერიკისა დ სამხრეთ ვიეტნამის  შეიარაღებული ძალები შეიჭრნენ კამბოჯაში. საომარი მოქმედებები გაგღძელდა [[1973]] წლამდე. [[1973 წელს დაიდო [[პარიზის ხელშეკრულება (1973)|პარიზის ხელშეკრულება]], რომელსაც უნდა დაესრულებინა ომი ვიეტნამში. თებერვალში დაიდო ზავი მეომარ მხარეებს შორის. ლონ ნოლმა ზავი გამოაცხადა ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, თუმცა წითელი ქმერებიმაინც განაგრძობდნენ ბრძოლას.
 == პნომპენის დაცემა ==
-[[1975]] წლის 1 იანვარს წითელმა ქხმერებმა დაიწყეს ფინალური თავდასხმები, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ [[პნომპენი]]ს ხელში ჩაგდებას. 1 აპრილს ლონ ნოლი გადადგა. 12 აპრილს აშშ-ის სალეჩოს თანამშროლების ევაკუაცია განხორციელდა. [[1975]] წლის 17 აპრილს, დილით, [[პნომპენი]] გადავიდა წითელი ქხმერების კონტროლის ქვეშ. სამოქალაქო ომი დასრულდა. ქვეყანა თავის უახლეს ისტორიაში ყველაზე ტრაგიკული მოვლენების ზღვარზე იდგა.
+[[1975]] წლის 1 იანვარს წითელმა ქმერებმა დაიწყეს ფინალური თავდასხმები, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ [[პნომპენი]]ს ხელში ჩაგდებას. 1 აპრილს ლონ ნოლი გადადგა. 12 აპრილს აშშ-ის სალეჩოს თანამშროლების ევაკუაცია განხორციელდა. [[1975]] წლის 17 აპრილს, დილით, [[პნომპენი]] გადავიდა წითელი ქმერების კონტროლის ქვეშ. სამოქალაქო ომი დასრულდა. ქვეყანა თავის უახლეს ისტორიაში ყველაზე ტრაგიკული მოვლენების ზღვარზე იდგა.
 ==ლიტერატურა==