ბერძნული დამწერლობა: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 13: | ხაზი 13: | ||
{{ბერძნული ანბანი}} |
{{ბერძნული ანბანი}} |
||
'''ბერძნული დამწერლობა''' — [[ანბანი|ანბანური]] [[დამწერლობა]], რომელსაც იყენებს [[ბერძნული ენა]]. პირველი წარწერები გვხვდება ქრისტეს შობამდე მე-9 საუკუნეში. იგი წარმოიშვა [[ფინიკიური დამწერლობა|ძველი ფინიკიური დამწერლობისაგან]]. [[ფინიკიური დამწელობა|ფინიკიურიდან]] ბერძნულში გადმოსვლისას ყველა ასომ სახე შეიცვალა, ბერძნებმა ანბანში პირველებმა შემოიტანეს ხმოვნები. ბერძნულ ანბანში 24 ასოა, მათგან შვიდი ხმოვანია. ისევე როგორც [[ლათინური დამწერლობა|ლათინურსა]] და [[კირილიცა]]ში, ბერძნულშიც არის დიდი და პატარა ასოები. |
|||
== ასოთა სახელწოდებები == |
|||
ასოთა სახელწოდებები, ისევე როგორც მოხაზულობები, ბერძნებმა [[ფინიკიური დამწერლობა|ფინიკიურისგან]] გადმოიღეს. მაგალითად [[ფინიკიური დამწერლობა|ფინიკიურში]] პირველი ორი ასოს სახელწოდებაა „ალეფ“ და „ბეთ“, ბერძნულშიც იგივე ასოებს ჰქვიათ „ალფა“ და „ბეტა“. |
|||
ზოგიერთი ხმოვნის სახელი დამკვიდრდა ბიზანტიურ ხანაში. მაგალითად „ომიკრონ“ (ο) და „ომეგა“ (ω). ამ ასოთა სახელი მომდინარეობს სითყვებიდან მიკრონ (პატარა) და მეგა (დიდი), ხოლო თუ ამ ასოებს მივუწერთ „ო“-ს მივიღებთ: '''ო-პატარა (ო-მიკრონ) და ო-დიდი (ო-მეგა).''' ასევე „იფსილონ“ და „ეფსილონ“, ნიშნავს ი-მოკლე და ი-გრძელი. |
|||
== ასოთა კომბინაციები == |
|||
არსებობს ასევე ასოთა ზოგიერთი კომბინაცია, რომლებიც ერთი ნიშნით გამოისახება. ბერძნულში ეს ნიშნებიც ბიზანტიურ ხანაში დამკვიდრდა. მათი ნაწილი კი დღესაც გამოიყენება: |
|||
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center" |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო |
|||
!colspan="3" style="background:#ccf;"|სახელწოდება |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ. |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ. |
|||
|- |
|||
!style="background:#ccffff;"|ქართული |
|||
!style="background:#ccffff;"|ბაქტრიული |
|||
!style="background:#ccffff;"|ბერძნული |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Stigma uc lc.svg|30px|დიგამა]] |
|||
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]] |
|||
|[[სტიგმა (ასო)|სტიგმა]] |
|||
|{{polytonic|στίγμα}} |
|||
|st |
|||
|{{IPA|[st]}} |
|||
|6 |
|||
|} |
|||
* '''სტიგმა''', სიგმა და ტაუ ერთად. |
|||
* ამოტრიალებული ომიკრონი (Ȣ ȣ, ან Ʊ ʊ). იშვიათად გამოიყენება „ου“ კომბინაციის ნაცვლად. |
|||
* კავშირი καὶ „და“ იწერება ხოლმე როგორც ϗ (კაი) (ლათინური „&“-ის მსგავსად). |
|||
== ანბანი == |
|||
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center" |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|[[ფინიკიური ანბანი|ფინიკიური]]<br />შესატყვისი |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ქართული<br />სახელწოდება |
|||
!colspan="3" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება |
|||
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია |
|||
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ. |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ. |
|||
|- |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|საშუალო |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Α α |
|||
|[[ფაილი:Phoenician aleph.svg|20px|Aleph]] |
|||
|[[ალფა (ასო)|ალფა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ἄλφα}} |
|||
|άλφα |
|||
|colspan="2"|a |
|||
|{{IPA|[a] [aː]}} |
|||
|{{IPA|[a]}} |
|||
|1 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Β β |
|||
|[[ფაილი:Phoenician beth.svg|20px|Beth]] |
|||
|[[ბეტა (ასო)|ბეტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|βῆτα}} |
|||
|βήτα |
|||
|b |
|||
|v |
|||
|{{IPA|[b]}} |
|||
|{{IPA|[v]}} |
|||
|2 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Γ γ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician gimel.svg|20px|Gimel]] |
|||
|[[გამა (ასო)|გამა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|γάμμα}} |
|||
|γάμμα<br />γάμα |
|||
|g |
|||
|gh, g, j |
|||
|{{IPA|[g]}} |
|||
|{{IPA|[{{unicode|ɣ}}], [{{unicode|ʝ}}] |
|||
|3 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Δ δ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician daleth.svg|20px|Daleth]] |
|||
|[[დელტა (ასო)|დელტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|δέλτα}} |
|||
|δέλτα |
|||
|d |
|||
|d, dh |
|||
|{{IPA|[d]}} |
|||
|{{IPA|[ð]}} |
|||
|4 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Ε ε |
|||
|[[ფაილი:Phoenician he.svg|20px|He]] |
|||
|[[ეფსილონი (ასო)|ეფსილონი]] |
|||
|{{polytonic|ε{{unicode|ἶ}}}} |
|||
|{{polytonic|{{unicode|ἒ}} ψιλόν}} |
|||
|έψιλον |
|||
|colspan="2"|e |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[e]}} |
|||
|5 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ζ ζ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician zayin.svg|20px|Zayin]] |
|||
|[[ძეტა (ასო)|ძეტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ζήτα}} |
|||
|ζήτα |
|||
|colspan="2"|z |
|||
|{{IPA|[zd]}}<br />(ან {{IPA|[dz]}})<br />მერე {{IPA|[zː]}} |
|||
|{{IPA|[z]}} |
|||
|7 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Η η |
|||
|[[ფაილი:Phoenician heth.svg|20px|Heth]] |
|||
|[[ეტა (ასო)|ეტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ἦτα}} |
|||
|ήτα |
|||
|e, ē |
|||
|i |
|||
|{{IPA|[{{unicode|ɛ}}ː]}} |
|||
|{{IPA|[i]}} |
|||
|8 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Θ θ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician teth.svg|20px|Teth]] |
|||
|[[თეტა (ასო)|თეტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|θῆτα}} |
|||
|θήτα |
|||
|colspan="2"|th |
|||
|{{IPA|[t{{unicode|ʰ}}]}} |
|||
|{{IPA|[θ]}} |
|||
|9 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ι ι |
|||
|[[ფაილი:Phoenician yodh.svg|20px|Yodh]] |
|||
|[[იოტა (ასო)|იოტა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ἰῶτα}} |
|||
|ιώτα<br />γιώτα |
|||
|colspan="2"|i |
|||
|{{IPA|[i] [iː]}} |
|||
|{{IPA|[i], [{{unicode|ʝ}}]}} |
|||
|10 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Κ κ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician kaph.svg|20px|Kaph]] |
|||
|[[კაპა (ასო)|კაპა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|κάππα}} |
|||
|κάππα<br />κάπα |
|||
|colspan="2"|k |
|||
|{{IPA|[k]}} |
|||
|{{IPA|[k], [c]}} |
|||
|20 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Λ λ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician lamedh.svg|20px|Lamedh]] |
|||
|[[ლამბდა (ასო)|ლამბდა]] |
|||
|{{polytonic|λάβδα}} |
|||
|{{polytonic|λάμβδα}} |
|||
|λάμδα<br />λάμβδα |
|||
|colspan="2"|l |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[l]}} |
|||
|30 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Μ μ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician mem.svg|20px|Mem]] |
|||
|[[მიუ (ასო)|მიუ]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|μῦ}} |
|||
|μι<br />μυ |
|||
|colspan="2"|m |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[m]}} |
|||
|40 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ν ν |
|||
|[[ფაილი:Phoenician nun.svg|20px|Nun]] |
|||
|[[ნიუ (ასო)|ნიუ]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|νῦ}} |
|||
|νι<br />νυ |
|||
|colspan="2"|n |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[n]}} |
|||
|50 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ξ ξ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician samekh.svg|20px|Samekh]] |
|||
|[[ქსი (ასო)|ქსი]] |
|||
|{{polytonic|ξεῖ}} |
|||
|{{polytonic|ξῖ}} |
|||
|ξι |
|||
|x |
|||
|x, ks |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[ks]}} |
|||
|60 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ο ο |
|||
|[[ფაილი:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]] |
|||
|[[ომიკრონი (ასო)|ომიკრონი]] |
|||
|{{polytonic|οὖ}} |
|||
|{{polytonic|ὂ μικρόν}} |
|||
|όμικρον |
|||
|colspan="2"|o |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[o]}} |
|||
|70 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Π π |
|||
|[[ფაილი:Phoenician pe.svg|20px|Pe]] |
|||
|[[პი (ასო)|პი]] |
|||
|{{polytonic|πεῖ}} |
|||
|{{polytonic|πῖ}} |
|||
|πι |
|||
|colspan="2"|p |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[p]}} |
|||
|80 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Ρ ρ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician res.svg|20px|Res]] |
|||
|[[რო (ასო)|რო]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ῥῶ}} |
|||
|ρω |
|||
|r ({{polytonic|ῥ}}: rh) |
|||
|r |
|||
|{{IPA|[r]}}, {{IPA|[r̥]}} |
|||
|{{IPA|[r]}} |
|||
|100 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Σ σ ς |
|||
|[[ფაილი:Phoenician sin.svg|20px|Sin]] |
|||
|[[სიგმა (ასო)|სიგმა]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|σῖγμα}} |
|||
|σίγμα |
|||
|colspan="2"|s |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[s]}} |
|||
|200 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Τ τ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician taw.svg|20px|Taw]] |
|||
|[[ტაუ (ასო)|ტაუ]] |
|||
|colspan="2"|{{polytonic|ταῦ}} |
|||
|ταυ |
|||
|colspan="2"|t |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[t]}} |
|||
|300 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Υ υ |
|||
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]] |
|||
|[[იფსილონი (ასო)|იფსილონი]] |
|||
|{{polytonic|ὗ}} |
|||
|{{polytonic|ὓ ψιλόν}} |
|||
|ύψιλον |
|||
|u, y |
|||
|y, v, f |
|||
|{{IPA|[y] [yː]}}<br />(ძველად {{IPA|[ʉ] [ʉː])}} |
|||
|{{IPA|[i]}} |
|||
|400 |
|||
|- |
|||
|<span style="font-size:133%;">Φ φ |
|||
|rowspan="3"|(სადაოა) |
|||
|[[ფი (ასო)|ფი]] |
|||
|{{polytonic|φεῖ}} |
|||
|{{polytonic|φῖ}} |
|||
|φι |
|||
|ph |
|||
|f |
|||
|{{IPA|[pʰ]}} |
|||
|{{IPA|[f]}} |
|||
|500 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Χ χ |
|||
|[[ხი (ასო)|ხი]] |
|||
|{{polytonic|χεῖ}} |
|||
|{{polytonic|χῖ}} |
|||
|χι |
|||
|ch |
|||
|ch, kh |
|||
|{{IPA|[kʰ]}} |
|||
|{{IPA|[x], [ç]}} |
|||
|600 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ψ ψ |
|||
|[[ფსი (ასო)|ფსი]] |
|||
|{{polytonic|ψεῖ}} |
|||
|{{polytonic|ψῖ}} |
|||
|ψι |
|||
|colspan="2"|ps |
|||
|colspan="2"|{{IPA|[ps]}} |
|||
|700 |
|||
|- |
|||
|style="font-size:133%;"|Ω ω |
|||
|[[ფაილი:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]] |
|||
|[[ომეგა (ასო)|ომეგა]] |
|||
|{{polytonic|ὦ}} |
|||
|{{polytonic|ὦ μέγα}} |
|||
|ωμέγα |
|||
|o, ō |
|||
|o |
|||
|{{IPA|[ɔː]}} |
|||
|{{IPA|[o]}} |
|||
|800 |
|||
|- |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|შესაბამისი<br />[[ფინიკიური ანბანი]] |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ქართული<br />სახელწოდება |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|საშუალო |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ძვ. |
|||
!style="background:#ccffff;"|ახ. |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ. |
|||
|- |
|||
!colspan="3" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება |
|||
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია |
|||
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ. |
|||
|} |
|||
=== არქაული ასოები === |
|||
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center" |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ალტერნატიული |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|[[ფინიკიური ანბანი|ფინიკიური]]<br />შესატყვისი |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|სახელწოდება |
|||
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ. |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ. |
|||
|- |
|||
!style="background:#ccffff;"|არქაური |
|||
!style="background:#ccffff;"|გვიანდელი |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Digamma uc lc.svg|30px|დიგამა]] |
|||
|[[ფაილი:Pamphylian digamma uc lc.svg|30px|დიგამა]] |
|||
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]] |
|||
|[[დიგამა (ასო)|დიგამა]] |
|||
|{{polytonic|ϝαῦ}} |
|||
|{{polytonic|δίγαμμα}} |
|||
|w |
|||
|{{IPA|[w]}} |
|||
|6 |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Heta uc lc.svg|30px|ჰეტა]] |
|||
| |
|||
| |
|||
|[[ჰეტა (ასო)|ჰეტა]] |
|||
|{{polytonic|ἧτα}} |
|||
| – |
|||
|h |
|||
|{{IPA|[h]}} |
|||
| |
|||
|- |
|||
||[[ფაილი:San uc lc.svg|30px|სანი]] |
|||
| |
|||
|[[ფაილი:Phoenician sade.svg|20px|Sade]], [[ფაილი:Phoenician sin.svg|20px|Sin]] |
|||
|[[სანი (ასო)|სანი]] |
|||
|{{polytonic|ϻάν}} |
|||
|{{polytonic|σάν}} |
|||
|s |
|||
|{{IPA|[s]}} |
|||
| – |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Qoppa uc lc.svg|30px|ქოპა]] |
|||
|[[ფაილი:Qoppa new uc lc.svg|30px|ქოპა]] |
|||
|[[ფაილი:Phoenician qoph.svg|20px|Qoph]] |
|||
|[[ქოპა (ასო)|ქოპა]] |
|||
|{{polytonic|ϙόππα}} |
|||
|{{polytonic|κόππα}} |
|||
|q |
|||
|{{IPA|[q]}} |
|||
|90 |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Sampi uc lc T-shaped.svg|30px|სამპი]] |
|||
|[[ფაილი:Sampi uc lc.svg|30px|სამპი]] |
|||
|([[ფაილი:Phoenician sade.svg|20px|Sade]]) |
|||
|[[სამპი (ასო)|სამპი]] |
|||
| – |
|||
|{{polytonic|σαμπῖ}} |
|||
|ss |
|||
|სადაოა<br />({{IPA|[sː]}}, {{IPA|[ks]}}, {{IPA|[ts]}}) |
|||
|900 |
|||
|} |
|||
=== სხვა === |
|||
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center" |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო |
|||
!colspan="3" style="background:#ccf;"|სახელწოდება |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ. |
|||
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ. |
|||
|- |
|||
!style="background:#ccffff;"|ქართული |
|||
!style="background:#ccffff;"|ბაქტრიული |
|||
!style="background:#ccffff;"|ბერძნული |
|||
|- |
|||
|[[ფაილი:Sho uc lc.svg|30px|შო]] |
|||
|[[შო (ასო)|შო]] |
|||
|(უცნობია) |
|||
| – |
|||
|sh |
|||
|{{IPA|[ʃ]}} |
|||
| |
|||
|} |
|||
* ასო Ϸ ϸ (შო) [[ბაქტრიული ენა|ბაქტრიული ენის]] წერაში გამოიყენებოდა. |
* ასო Ϸ ϸ (შო) [[ბაქტრიული ენა|ბაქტრიული ენის]] წერაში გამოიყენებოდა. |
||
13:22, 21 ოქტომბერი 2016-ის ვერსია
ბერძნული დამწერლობა | ||
---|---|---|
ტიპი: | ანბანი | |
ენები: | ბერძნული ენა | |
დროის პერიოდი: | ძვ. წ. 800 - დღემდე | |
წინამორბედი დამწერლობები: | ქანაანური დამწერლობა ფინიკიური დამწერლობა ბერძნული დამწერლობა | |
წარმოებული დამწერლობები: | გოტიკური, გლაგოლიცა, კირილიცა, ძველი იტალიკური დამწერლობა, ლათინური დამწერლობა, კოპტური დამწერლობა, სომხური დამწერლობა (სადავოა) | |
ISO 15924 კოდი: | Grek | |
|
- ასო Ϸ ϸ (შო) ბაქტრიული ენის წერაში გამოიყენებოდა.
რესურსები ინტერნეტში
- Greek Unicode Issues Nick Nicholas.
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: