ტოტონაკები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია]

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

შიდახაზური

20:30, 14 ივლისი 2016-ის ვერსია

ტოტონაკები — ინდიელი ხალხი, რომელიც მექსიკის აღმოსავლეთ სანაპირო მთიან რეგიონებში სახლობდა 1519 წელს ამ ტერიტორიაზე ესპანელთა მოსვლისას. ამჟამად ისინი ცხოვრობენ ვერაკრუსის, პუებლისა და იდალგოს შტატებში. ისინი ერთ-ერთი შესაძლო აღმშენებლები არიან კოლუმბამდელ ქალაქ ელ-ტახინისა, გარდა ამისა, ისინი საცხოვრებელ უბნებს ინარჩუნებდნენ ტეოტიუაკანშიც. XIX საუკუნემდე, ტოტონაკები ვანილის მთავარი მწარმოებელბი იყვნენ მსოფლიოში.

ეტიმოლოგია

ტერმინი „ტოტონაკა“ აღნიშნავს ხალხს, რომელიც ტოტონაკაპანში ცხოვრობს. ზოგიერთი ავტორი ტერმინს მოიხსენიებს როგორც „ტოტონაკოს“, რაც ნაჰუატლის ენაზე „ცხელი მიწის ხალხს“ ნიშნავს. თავად ტოტონაკის ენაზე კი სიტყვა „ტოტონაკუ“ ნიშნავს „სამ გულს“, რაც მათ სამ ძირითად ქალაქს აღნიშნავს: სემპოალას, ტახინსა და ტეაიოს.

გეოგრაფია და ცხოვრების სტილი

XV საუკუნეში, ტოტონაკებით დასახლებულ რეგიონს აცტეკები „ტოტონაკაპანს“ უწოდებდნენ, რომელიც ქალაქ პაპანტლიდან ქალაქ სემპოალამდე ვრცელდებოდა. ტოტონაკაპანი ძირითადად ცხელი და ტენიანი იყო. ტოტონაკებს მოჰყავდათ სიმინდი, მანიოკი, ციტრუსები, მარცვლეული, გოგრა და წიწაკა; რეგიონი განთქმული იყო თხევადი ქარვისა და ბამბის წარმოებით. მიუხედავად 1450-1454 წლებში ცენტრალურ მექსიკაში მძვინვარე შიმშილობისა, რეგიონი მაინც მნიშვნელოვან სასოფლო-სამეურნეო ცენტრად რჩებოდა. ამ დროისათვის, ბევრი აცტეკა იძულებული იყო საკუთარი თავი ან ოჯახის წევრი ტოტონაკებისათვის მონად მიეყიდა საარსებო სიმინდის სანაცვლოდ.

ისტორია

XV საუკუნეში, ესპანელთა მოსვლამდე, ტოტონაკაპანის რეგიონს ხშირად ესხმოდნენ თავს აცტეკები. ტოტონაკთა მთავარი ცენტრები იყო პაპანტლა, სადაც 1519 წლისთვის 60 000 ადამიანი ცხოვრობდა, ხალაპა (დაახლოებით 120 000 კაცი) და სემპოალა (80 000 კაცი). აღსანიშნავია, რომ სემპოალა პირველი ადგილობრივი ქალაქი იყო ამერიკაში, რომელსაც ერნან კორტესი ესტუმრა, რის შემდეგაც იგი აცტეკების დედაქალაქ ტენოჩტიტლანისკენ გაუყვა გზას.^[1]^:107-110 სემპოალას მაცხოვრებელი ტოტონაკები, ასევე ტლასკალის ინდიელები,^[1]^:113 კორტესს შეუერთდნენ და მნიშვნელოვანი წვილი შეიტანეს ესპანელთა მიერ ტენოჩტიტლანის დაპყრობაში. ამის შემდეგ, ტოტონაკაპანი ესპანურ რეჟიმთან მოთანამშრომლე რეგიონი გახდა, სადაც მათი მხრიდან შედარებით ნაკლები იყო ძალადობა, თუმცა რეგიონი ესპანელთა მიერ მოტანილმა ეპიდემიებმა გაანადგურა. ამჟამად, რეგიონში ტოტონაკის ენაზე მოსაუბრე დაახლოებით 90 000 ადამიანი ცხოვრობს.

ენა

ტოტონაკის ხალხი ტოტონაკის ენაზე საუბრობს, რომელიც ტოპეჰუას ენასთან ერთად ენათა იზოლირებულ ოჯახს ქმნის. ეს ენები კავშირში არაა არც ერთ სხვა ენასთან ან ენათა ოჯახთან.

რელიგია

დღეისათვის, ტოტონაკთა უმრავლესობა კათოლიკეა. თუმცა, მათი ქრისტიანული რწმენა ხშირად ერწყმის მათივე ტრადიციულ რელიგიას.^[2]

აღნიშნული ტრადიციული რელიგია 1960-იან წლებში ფრანგმა ეთნოგრაფმა ალენ იშონმა აღწერა.^[3] მათ რწმენაში ძალიან მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ დედა-ღვთაებები, რომელთა შექმნილადაც მიიჩნეოდა თითოეული ადამიანის სული.^[4]

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

↑ ^1.0 ^1.1 Diaz, B., 1963, The Conquest of New Spain, London: Penguin Books, ISBN 0140441239
↑ Catholic Encyclopedia. http://www.newadvent.org/cathen/14794a.htm
↑ Ichon 1973
↑ Alfredo López Austin (transl. by Ortiz de Montellano) : Tamoanchan, Tlalocan. University Press of Colorado, 1997. p. 161, citing Inchon, p. 46

[Diaz-1] 1.0 ^1.1 Diaz, B., 1963, The Conquest of New Spain, London: Penguin Books, ISBN 0140441239

[2] Catholic Encyclopedia. http://www.newadvent.org/cathen/14794a.htm

[3] Ichon 1973

[4] Alfredo López Austin (transl. by Ortiz de Montellano) : Tamoanchan, Tlalocan. University Press of Colorado, 1997. p. 161, citing Inchon, p. 46

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ ხაზი 8: / ხაზი 8: @@
 ==ისტორია==
-XV საუკუნეში, ესპანელთა მოსვლამდე, ტოტონაკაპანის რეგიონს ხშირად ესხმოდნენ თავს აცტეკები. ტოტონაკთა მთავარი ცენტრები იყო [[პაპანტლა]], სადაც 1519 წლისთვის 60 000 ადამიანი ცხოვრობდა, [[ხალაპა]] (დაახლოებით 120 000 კაცი) და [[სემპოალა]] (80 000 კაცი). აღსანიშნავია, რომ სემპოალა პირველი ადგილობრივი ქალაქი იყო [[ამერიკა]]ში, რომელსაც [[ერნან კორტესი]] ესტუმრა, რის შემდეგაც იგი აცტეკების დედაქალაქ [[ტენოჩტიტლანი]]სკენ გაუყვა გზას. სემპოალას მაცხოვრებელი ტოტონაკები, ასევე [[ტლასკალა (ქალაქი)|ტლასკალის]] ინდიელები, კორტესს შეუერთდნენ და მნიშვნელოვანი წვილი შეიტანეს ესპანელთა მიერ ტენოჩტიტლანის დაპყრობაში. ამის შემდეგ, ტოტონაკაპანი ესპანურ რეჟიმთან მოთანამშრომლე რეგიონი გახდა, სადაც მათი მხრიდან შედარებით ნაკლები იყო ძალადობა, თუმცა რეგიონი ესპანელთა მიერ მოტანილმა ეპიდემიებმა გაანადგურა. ამჟამად, რეგიონში ტოტონაკის ენაზე მოსაუბრე დაახლოებით 90 000 ადამიანი ცხოვრობს.
+XV საუკუნეში, ესპანელთა მოსვლამდე, ტოტონაკაპანის რეგიონს ხშირად ესხმოდნენ თავს აცტეკები. ტოტონაკთა მთავარი ცენტრები იყო [[პაპანტლა]], სადაც 1519 წლისთვის 60 000 ადამიანი ცხოვრობდა, [[ხალაპა]] (დაახლოებით 120 000 კაცი) და [[სემპოალა]] (80 000 კაცი). აღსანიშნავია, რომ სემპოალა პირველი ადგილობრივი ქალაქი იყო [[ამერიკა]]ში, რომელსაც [[ერნან კორტესი]] ესტუმრა, რის შემდეგაც იგი აცტეკების დედაქალაქ [[ტენოჩტიტლანი]]სკენ გაუყვა გზას.<ref name=Diaz>Diaz, B., 1963, The Conquest of New Spain, London: Penguin Books, ISBN 0140441239</ref>{{rp|107-110}} სემპოალას მაცხოვრებელი ტოტონაკები, ასევე [[ტლასკალა (ქალაქი)|ტლასკალის]] ინდიელები,<ref name=Diaz/>{{rp|113}} კორტესს შეუერთდნენ და მნიშვნელოვანი წვილი შეიტანეს ესპანელთა მიერ ტენოჩტიტლანის დაპყრობაში. ამის შემდეგ, ტოტონაკაპანი ესპანურ რეჟიმთან მოთანამშრომლე რეგიონი გახდა, სადაც მათი მხრიდან შედარებით ნაკლები იყო ძალადობა, თუმცა რეგიონი ესპანელთა მიერ მოტანილმა ეპიდემიებმა გაანადგურა. ამჟამად, რეგიონში ტოტონაკის ენაზე მოსაუბრე დაახლოებით 90 000 ადამიანი ცხოვრობს.
 ==ენა==
@@ ხაზი 14: / ხაზი 14: @@
 ==რელიგია==
-დღეისათვის, ტოტონაკთა უმრავლესობა [[კათოლიციზმი|კათოლიკეა]]. თუმცა, მათი ქრისტიანული რწმენა ხშირად ერწყმის მათივე ტრადიციულ რელიგიას.
+დღეისათვის, ტოტონაკთა უმრავლესობა [[კათოლიციზმი|კათოლიკეა]]. თუმცა, მათი ქრისტიანული რწმენა ხშირად ერწყმის მათივე ტრადიციულ რელიგიას.<ref>Catholic Encyclopedia. http://www.newadvent.org/cathen/14794a.htm</ref>
-აღნიშნული ტრადიციული რელიგია 1960-იან წლებში ფრანგმა ეთნოგრაფმა ალენ იშონმა აღწერა. მათ რწმენაში ძალიან მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ დედა-ღვთაებები, რომელთა შექმნილადაც მიიჩნეოდა თითოეული ადამიანის სული.
+აღნიშნული ტრადიციული რელიგია 1960-იან წლებში ფრანგმა ეთნოგრაფმა ალენ იშონმა აღწერა.<ref>Ichon 1973</ref> მათ რწმენაში ძალიან მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ დედა-ღვთაებები, რომელთა შექმნილადაც მიიჩნეოდა თითოეული ადამიანის სული.<ref>Alfredo López Austin (transl. by Ortiz de Montellano) : ''Tamoanchan, Tlalocan''. University Press of Colorado, 1997. p. 161, citing Inchon, p. 46</ref>
+==რესურსები ინტერნეტში==
+{{Commons category|Totonac}}
+*[http://www.newadvent.org/cathen/14794a.htm კათოლოკური ენციკლოპედია]
+* Ellison, N. : [http://www.editions-msh.fr/livre/?GCOI=27351100793320 Semé sans compter. Appréhension de l'environnement et statut de l'économie en pays totonaque]
+* Ellison N. : [http://nuevomundo.revues.org/302 Cambio ecológico y percepción ambiental en la región totonaca]
+* Ellison, N. : [http://nuevomundo.revues.org/3287 Les Totonaques aujourd’hui, entre crise du développement et nouvelles revendications]
+* Lozada Vazquez, L.M.:[http://brepols.metapress.com/content/?Author=Luz+Maria+Lozada Chaleur et odeurs pour nos morts. La cuisine cérémonielle de la Fête des Morts totonaque]
+==სქოლიო==
+{{სქოლიო}}