ცივი ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ცივი ომი, გასწორდა პუნქტუაცია, გასწორდა ორთოგრაფია, გასწორდა თხრობის სტილი, გაუმჯობესდა სტატი... |
მ ანამელი-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Henry McCleanBot-ის მიერ რედაქტირებუ... |
||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Reagan and Gorbachev hold discussions.jpg|thumb|right|300px|[[აშშ]]-ის [[აშშ-ის პრეზიდენტი|პრეზიდენტის]] [[რონალდ რეიგანი]]ს (მარცხნივ) და [[სსრკ]]-ის [[საბჭოთა კავშირის პრეზიდენტი|პრეზიდენტის]] [[მიხეილ გორბაჩოვი]]ს შეხვედრა 1985 წელს.]] |
|||
ცივი ომი, ეს იყო პოლიტიკური და იდეოლოგიური დაპირისპირების მდგომარეობა, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჩამოყალიბდა, ორ სუპერძალას, ერთის მხრივ დასავლეთ ( ა.შ.შ.–ს, ნატოსა და მის მოკავშირეებს) და მეორეს მხრივ აღმოსავლეთ ( საბჭოთა კავშირისა და ვარშავის პაქტით მის მოკავშირეებს) შორის. |
|||
'''ცივი ომი''' — [[აშშ]]-სა და მისი მოკავშირეების [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]] და მის მოკავშირეებთან გლობალური [[გეოპოლიტიკა|გეოპოლიტიკური]], ეკონომიკური და იდეოლოგიური დაპირისპირება, რომელიც [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] [[1940-იანები|1940-იანი]] წლების შუახნიდან [[1990-იანები|1990-იანი]] წლების დასაწყისამდე გრძელდებოდა. |
|||
ისტორიკოსები ვერ თანხმდებიან ცივი ომის დასაწყისის ზუსტ თარიღზე, მაგრამ საბოლოოდ ცივი ომის პერიოდად მაინც მიიჩნევენ 1947–1991 წლებს. ტერმინი „ცივი“ გამოიყენება, რადგან ამ პერიოდში ადგილი არ ჰქონია ფართომასშტაბიან ბრძოლას ორ მხარეს შორის, თუმცა იყო რეგიონალური ომები, რომლებსაც ზემოთხსენებული ორი სუპერძალა მხარს უჭერდა. ცივმა ომმა დაშალა მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში არსებული ანტი–ნაცისტური ალიანსი და მისგან დატოვა საბჭოთა კავშირი და ა.შ.შ. ერთმანეთისაგან ეკონომიკური და პოლიტიკურად აბსოლიტურად განსხვავებულ ორ სუპერძალად: ერთის მხრივ საბჭოთა კავშირი არის იმპერია, მარქსისტ–ლენინისტური პარტიით სათავეში, , დაგეგმარებული ეკონომიკითა და კონტროლირებადი მედიით და ა.შ.შ. კაპიტალისტური სახელმიფო, თავისუფალი არჩევნებითა და მედიით, სახელმწიფო , რომლიც უკვე იცავდა გამოხატვის თავისუფლებას თავის მოსახლეობაში. ეს ორი სუპერძალა არასდროს ერთვებოდნენ პირდაპირ ფართომასშტაბიან შეიარაღებულ კონფლიქტში, მაგრამ ისინი იყვნენ მუდამ კარგად შეიარაღებულნი მოსალოდნელი ბირთვული მსოფლიო ომისათვის. ორივე მხარეს ჰქონდა ბირთვული იარაღი, რომლებიც აჩერებდა თითოეულ მხარეს ერთმანეთზე შეტევისაგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში ორივე მხარეს სრული განადგურება ემუქრებოდა „ორმხრივად გარანტირებული განადგურების დოქტრინის” მიხედვით. ორივე მხარეში მიმიდნარეობდა სამხედრო თვალსაზრისით მუდმივი განვითარება, თუმცა მათ შორიც ბრზოლა დომინანტობისთვის აშკარად გამოიხატებოდა რეგიონალური ომებში, ფსიქოლოგიურ ომში, მასიურ პროპაგანდისტურ კამპანიებში, ჯაშუშობასა და სპორტული ღონიძიებების მეტოქეობაში, ასევე ტექნოლოგიურ შეჯიბრებებში. |
|||
ცივი ომის პირველი ფაზა დაიწყო მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების (1945 წლის) შემდგომ პირველ ორ წელში. საბჭოთა კავშირა განამტკიცა თავისი კონტროლი აღმოსავლეთ ბლოკის ქვეყნებზე, მაშინ როცა ა.შ.შ.–მ დაიწყო საბჭოთა კავშირის შეკავების გლობალური სტრატეგიის განხორციელება, რომლის ფარგლებშიც იგი აგრძელებდა დასავლეთ ევროპის ქვეყნების სამხედრო და ფინანსურ დახმარებას საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ( მაგალითად : ანტი–კომუნისტური ძალების მხარდაჭერა ა.შ.შ.–სა და დიდი ბრიტანეთის მიერ საბერძნეთის სამოქალაქო ომში 1946–1949 წლებში) და ნატოს შექმნას. ბერლინის ბლოკადა (1948–1949) იყო პირველი მთავარი კრიზისი ცივი ომისა. კომუნისტური პარტიის გამარჯვებით ჩინეთის სამოქალაქო ომში და კორეის ომის (1950–1953) დაწყებით , კონფლიქტი გამწვავდა. საბჭოთა კავშირი და ა.შ.შ. იბრძოდნენ ლათინურ ამერიკაში გავლენისათვის მოპოვებისათვის, ისევე როგორც აზიისა და აფრიკის დეკოლონიზებულ სახელმწიფოებში. ამასობაში, უნგრეთის 1956 წლის რევოლუცია ჩახშობილ იქნა საბჭოთა ძალების მიერ. კონფლიქტების ესკალაცია კი ახალ–ახალ კრიზისებს წაროშობდა, როგორიც იყო სუეცის კრიზისი (1956) , ბერლინის 1961 წლის კრიზისი და 1962 წლის კარიბის ზღვის კრიზისი, ამ უკანასკნელ კი მოჰყვა ცივი ომის ახალი ფაზა, როლის ფარგლებშიც კომუნისტურ სხელმწიფოებს შორის ურთიერთობები ფუჭდება, მაშინ როცა ა.შ.შ. და მისი მოკავშირეები თანდათან უფრო ძლიერდებოდნენ, განსაკუთრებით საფრანგეთი, რომელმაც აჩვენა მოქმედების დიდი თავისუფლება. საბჭოთა კავშირი 1968 წელს არბევს პრაღის გაზაფხულის განმათავისუფლებელ მოძრაობას ჩეხოსლოვაკიაში, ხოლო ვიეტნამის ომი (1955–1975) დამთავრდა ა.შ.შ.–ს მიერ მხარდაჭერილი სამხრეთ ვიეტნამის რესპუბლიკის დამარცხებით. |
|||
| ⚫ | |||
1970– იანი წლებისათვის ორივე მხარის ინეტერესი, შექმნან უფრო სტაბილური და პროგნოზირებადი საერთაშორისო სიტემა, იზრდება. დაიწყო „განმუხტვის“ პერიოდი, რომელიც ხასიათდება სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვის მოლაპარაკებებითა და ა.შ.შ.–სა და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას შორის ურთიერთობების გახსნით, რაც საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ იყო მიმართული. ეს „ განმუხტვის“ პერიოდი დამთავრდა საბჭოთა ომით ავღანეთში , რომელიც 1979 წელს დაიწყო. ადრეული 1980– იანი წლები იყო კიდევ ერთი პერიოდი დიდი დაძაბულობისა, განსაკუთრებით საბჭოთა ძალების მიერ კორეის საჰაერო ხაზებზე ფრენა 007– ის დაბობვითა (1983) და ნატოს სამხედრო წვრთნებით (1983). ა.შ.შ.–მ გააძლიერა თავისი დიპლომატიური, სამხედრო და ეკონომიკური ზეწოლა საბჭოთა კავშირზე და ეს იმ დროს როცა კომუნისტური სახელმწიფო უკვე ეკონომიკურ სტაგნაციას განიცდიდა. 1980–იანების შუა პერიოდში საბჭოთა კავშირის ახალმა ლიდერმა დაიწყო გარდაქმნები და დაამთავრა ომი ავღანეთში . ეროვნულ განმათავისუფლებელი ძალები ძლიერდებოდა აღმოსავლეთ ევროპაში, განსაკუთრებით პოლონეთში, გორბაჩოვმა კი უარი თქვა საბჭოთა ძალების გამოყენებაზე ვარშავის პაქტის შესანარჩუნებლად. შედეგად, 1989 წლიდან იწყება რევოლუციების ტალღა, რომლითაც მშვიდოებიანად ( გარდა რუმინეთის რევოლუციისა ) მოიშორეს კომუნისტური რეჟიმები ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში. საბჭოთა კავშირის კომუნისტურმა პარტიამ, თავის მხრივ, დაკარგა კონტროლი და აკრძალულ იქნა 1991 წლის აგვისტოს პუტჩის შემდეგ. ამას მოჰყვა საბოლოოს დაშლა საბჭოთა კავშირისა ამავე წელს და ასევე კომუნისტური რეჟიმების დანგრევა სხვა ქვეყნებში, როგორიცაა მონღოლეთი, სამხრეთ იემენი და სხვა. ა.შ.შ. დარჩა მსოფლიოს ერთადერთ სუპერძალად. |
|||
* [http://www.osaarchivum.org/guide/ არქივები, ბუდაპეშტი, უნგრეთი] |
|||
ცივმა ომმა და ამ პერიოდში განვითარებულმა მოვლენებმა დიდი მემკვიდრეობა მსოფლიო კულტურასა და პოლიტიკაზე.. |
|||
* [http://www.cybertrn.demon.co.uk/ ბრიტანეთის არქივი] |
|||
* [http://www.conelrad.com/ CONELRAD ცივი ომის პოპ-კულტურის საიტი] |
|||
| ⚫ | |||
* [http://archives.cbc.ca/IDD-1-71-274/conflict_war/cold_war/ ცივი ომის კულტურა 1950-1960 წლებში] |
|||
https://en.wikipedia.org/wiki/Cold_War |
|||
* [http://coldwarfiles.org/ ცივი ომის ფაილები] |
|||
* [http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/ CNN ცივი ომის საინფორმაციო ბანკი] |
|||
{{ესკიზი-პოლიტიკა}} |
|||
{{რუსეთის თემები}} |
|||
[[კატეგორია:ცივი ომი]] |
|||
[[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]] |
|||
16:05, 3 მაისი 2016-ის ვერსია
ცივი ომი — აშშ-სა და მისი მოკავშირეების საბჭოთა კავშირთან და მის მოკავშირეებთან გლობალური გეოპოლიტიკური, ეკონომიკური და იდეოლოგიური დაპირისპირება, რომელიც XX საუკუნის 1940-იანი წლების შუახნიდან 1990-იანი წლების დასაწყისამდე გრძელდებოდა.
რესურსები ინტერნეტში
- არქივები, ბუდაპეშტი, უნგრეთი
- ბრიტანეთის არქივი
- CONELRAD ცივი ომის პოპ-კულტურის საიტი
- ცივი ომის კულტურა 1950-1960 წლებში
- ცივი ომის ფაილები
- CNN ცივი ომის საინფორმაციო ბანკი
| |||||||||||||||||||||||||||||
