თარგამოსი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

08:47, 3 იანვარი 2016-ის ვერსია

თარგამოსი და მისი ძენი: ჰაოსი, ქართლოსი, ბარდოსი, მოვაკანოსი, ლეკოსი, ჰეროსი, კავკასოსი, ეგროსი. ქართული რეპროდუქცია. დაახ. 1700

თარგამოსი, თარგმოსი (ებრ. תוגרמה — თორგამა, სომხ. Թորգոմ — თორგომ) — ბიბლიური წარღვნის შემდეგ კავკასიაში მოღვაწე პატრიარქი, ნოეს ძის — იაფეტის ერთ-ერთი შთამომავალი.

წარმომავლობა

თარგამოსის წარმომავლობასთან დაკავშირებით არსებობს რამდენიმე ვერსია:

თარშის ძე

ქართლის ცხოვრება

ქართლის ცხოვრების მიხედვით თარგამოსი თარშის ძეა და იაფეთის შვილთაშვილი („ესე თარგამოს იყო ძე თარშისი, ძის-წული იაფეთისი, ძისა ნოესი“). აღნიშნულ ტექსტში არ კონკრეტდება იაფეტის რომელი შვილის შთამომავლობაზეა საუბარი.

ვახუშტი ბატონიშვილი

ვახუშტი ბატონიშვილის მიერ წარმოდგენილ მეფეთა გენეალოგიურ ხეზე მითითებული აქვს შემდეგი თანმიმდევრობა:

ნოე>>იაფეთი>>იოვანი>>თარშისი>>თარგამოსი.

აღნიშნული ვერსია წარმოადგენს ქართლის ცხოვრების ბუნდოვანი ნაწილის თავისებურ ინტერპრეტაციას. მაგალითად ბიბლიაში არ ჩანს იოვანის ძის — თარსისის შთამომავლობა.

„

1. ხოლო ეს არის წარმომავლობა ნოეს ძეებისა: სემის, ქამის, იაფეთისა, და შვეს მათ ძეები წარღვნის შემდეგ.
2. იაფეთის ძეები: ღამერი და მაგოგი და მადაი და იოვანი და ელისა და თობელი და მოსოქი და თირასი.
3. და ღამერის ძეები: ასქანაზი და რიფათი და თორღამა.
4. და იოვანის ძეები: ელისა და თარსისი, კიტიელნი და როდიელნი.“

(შესაქმე.10:1-4^[1])

მოვსეს ხორენაცი

მოვსეს ხორენაცი თარგამოსს ასევე მიიჩნევს თარშის ძედ, მაგრამ თარში გამოჰყავს არა იოვანის არამედ ღამერის შვილად. აღნიშული თანმიმდევრობით ირღვევა ბიბლიის ტექსტი, სადაც ღამერის ძედ თირასი მოხსენიებული საერთოდ არაა.

სხვა სიტყვებით რომ ვსთქვათ თარგამოსის გენეალოგია მოვსეს ხორენაცის მიხედვით ასეთია:

ნოე>>იაფეთი>>ღამერი>>თარშისი>>თარგამოსი^[2].

მხითარ აირევანეცი

მხითარ აირევანეციც იმეორებს მოვსეს ხორენაცის თანმიმდევრობას (Japheth, Gamer, Thiras, Thorgom, Haic)^[3].

ღამერის ძე

ბიბლიის ტექსტის ინტერპრეტაცია

ზოგიერთი წყარო გამოდის ბიბლიის ინტერპრეტაციიდან, რომლის მიხედვითაც თარგამოსს მიიჩნევენ იაფეთის შვილის — ღამერის ძედ.

„

1. ხოლო ეს არის წარმომავლობა ნოეს ძეებისა: სემის, ქამის, იაფეთისა, და შვეს მათ ძეები წარღვნის შემდეგ.
2. იაფეთის ძეები: ღამერი და მაგოგი და მადაი და იოვანი და ელისა და თობელი და მოსოქი და თირასი.
3. და ღამერის ძეები: ასქანაზი და რიფათი და თორღამა.
4. და იოვანის ძეები: ელისა და თარსისი, კიტიელნი და როდიელნი.“

(შესაქმე.10:1-4^[4])

„

1. და იქმნა სიტყუაჲ უფლისაჲ ჩემდამო მეტყუელი:
2. ძეო კაცისაო, განიმტკიცე პირი შენი გოგსა ზედა და ქუეყანასა ზედა მაგოგოთასა მთავარსა როსს, მოსოხს და თობელსა, და წინაწარმეტყუელებდ მის ზედა.
3. და არქუ მას: ამათ იტყჳს უფალი, უფალი: აჰა, მე შენ ზედა, გოგ, მთავარსა როსს, მოსოხს და თობელს,
4. და გარემოგაქციო შენ მრგვლივ და მივსცე აღჳრი ღაწუთა მიმართ შენთა და შეგკრიბო შენ და ყოველი ძალი შენი, და ცხენნი და ცხენოსანნი, შემმოსელნი საჭურველთანი, ყოველნი მთავარნი, შესაკრებელი მრავალი, მშჳლდებისა და ჩაფხუტებისა და ფარებისა მქონებელნი, ყოველნი იგი
5. სპარსნი, და ეთიოპელნი, და ლჳდნი, ლიბიელნი, და ფუთნი მათ თანა, ყოველნი ესე ფარებისა და ჩაფხუტებისა და მშჳლდებისა მქონებელნი,
6. გომერ და ყოველნი გარემოჲსნი მისნი, სახლი თერგამოჲსი, დასასრულისაგან ჩრდილოჲსა, და ყოველნი სიმტკიცენი მისნი და ნათესავნი მრავალნი მის თანა.“

(ეზეკ.38:1-6)

თეიმურაზ ბატონიშვილი

იგივეს იზიარებს თეიმურაზ ბატონიშვილიც:

„... მაგრამ წინასწარმეტყველისა მოთხრობასა ვირწმუნებ და ვიტყვი თარგამოსს ძედ-ღამერისა ძისა იაფეთისა, ძისა ნოესსა, რომელსაცა გვიმტკიცებენ ესრედ ყოვლად დიდი იგი წინასწარ-მეტყველი და ღუთის-მხილველი მოსე და ეგრეთვე დიდი იგი წინასწარმეტყველი ეზეკიელ და მივაწერ ცთომილებასა, რომელნიცა თარგამოს იტყვიან ძედ თარსისა, ძისა იონანისა.“

(თეიმურაზ ბატონიშვილი, „დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გეორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“, გვ. 26)

თედო ჟორდანია

და თედო ჟორდანიაც ასევე იზიარებს აღნიშნულ ვერსიას:

„ნოეს პირ-მშოსა ძესა იაფეთს ჰყუნდეს რუანი შჳლნი: ღამერ, მაგოგ, მადიამ, იოავან, ელიასან, თოველ, მოსოხ და თირას. პირველსა მას შჳლსა, შჳლის-შჳლსა ნოესსა ღამეს ჰყუანდეს სამნი შჳლნი: ასქანაზ, რიფათ და თორღამ, რომელ არს თარგამოს. ამ თორღამს, რომელიცა არს თარგამოს ჰყუანდა რუანი შჳლნი: ჰაი, ქართლ, ბარად, მოვაკ, ლეკ, ჰერ, კავკას და ეგრ.^[5]“

სხვა მოსაზრებები

იოსებ ფლავიოსის აზრით ადრე ივერიელებს თობელები ეწოდებოდათო, რადგანაც ისინი იაფითის ძის თობალის შთამომავლები არიანო, ხოლო სომხებს კი მიიჩნევს სემის შვილიშვილ იულის შთამომავლებად.

„ხოლო იოსაფ ფლავიოსს მწერალი იუდიანთა ისტორიისა, ძველთა ებრაელთა მოთხრობათა შინა წიგნსა პირველსა, ნაწილსა და თავსა 6-სა, მოუთხრობს ესრეთ: „სულ ძველად ქართველთა, ესე იგი ივერთა თობელნი ეწოდებისო, ვინაჲდგან იგინი შთამომავლობით არიან იაფეთის ძის თობელისნი“. და სომეხთა, ესე იგი ერმანთათვის იტყვის იგინი არიან შთამომავლობანი იულისანი სემის შვილის შვილისაგან (ეს-სახედ: სემ შვა არამ, არამ შვა იულ და ამისგან შთამომავლობისგან, შთამომავლობანი სომეხთა ესე იგი ერმანთა ნათესაობანი არიან). საღმრთოსა მის წერილსა (ესე იგი მოსეს წიგნისაგან გვეუწყების), ვითარმედ იაფეთის შვილნი იყვნეს: თობელ და მოსოხ, მხოლოდ ესე ვუწყით. ხოლო მოთხრობისამებრ იოსიფოს ფლავიასსა თობელისაგან იშვნესო ივერიელნი, ესე იგი ქართველნი და მოსოხისაგან კაბადუკიელნი“

(თეიმურაზ ბატონიშვილი, „დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გეორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“, გვ. 10.)

პირველი მოხსენებები

ასურულ ლურსმნულ დამწერლობებში გვხვდება ქალაქი თეგარამა და ტომი ”თილგარიმუ”, მდებარე მცირე აზიის აღმოსავლურ ნაწილში, მდ. ეფრატის აუზის ჩრდილოეთ ნაწილში (ებრ. בית תוגרמה, ბეთ თორაგმას ახსენებს წინასწარმეტყველი იეზეკიილი 27,14 და 38,6). ებრაულ ლიტერატურაში შუა საუკუნეებში სიტყვა თრაგმოსი გამოიყენებოდა დღევანდელი თურქეთის აღსანიშნავად.

ლეონტი მროველი და დავით ბაგრატიონი თვლიან, რომ „თარგმოსიანები“ დატოვეს ბაბილონი და დასახლდნენ არარატისა და მასისის მიმდებარე ტერიტორიებზე.

თარგამოსის შთამომავლები

სომხები და ქართველები თვლიდნენ თავს თარგმოსის შთამომავლებად, მაგრამ აღნიშვდნენ რომ მათ „ასკენაზის ხალხებს“^{საჭიროებს წყაროს მითითებას - თარიღი არ არის მითითებული! გამოიყენებთ {{subst:ფაქტიჩა}} !} (ასკენაზი თარგმოსის უფროსი ძმა იყო) ეძახდნენ, ხოლო შემდეგ კი მათ ხალხებს „თარგმოსის სახლი“ დაარქვეს. ლეონტი მროველის აზრით თარგმოსს რვა შთამომავალი(ვაჟი) ჰყავდა:

ჰაოსი (სომხ. Հայկ — ჰაჲკ) — სომეხთა წინაპარი, ისტორიული სომხეთის პირველი მამასახლისი. მისგან და მისი ვაჟისაგან, არმენაკისაგან^{საჭიროებს წყაროს მითითებას - თარიღი არ არის მითითებული! გამოიყენებთ {{subst:ფაქტიჩა}} !}, ისტორიკოსები აწარმოებენ სიტყვას არმენია.
ქართლოსი — ქართველთა ეპონიმი. ქართლისა და ქალაქ ქართლის დამაარსებელი.
ბარდოსი — რანელთა წინაპარი. ისტორიული რანისა და ქალაქ ბარდის დამაარსებელი.
მოვაკანოსი — მოვეკანთა წინაპარი. ისტორიული მოვაკანისა და ქალაქ მოვაკანის დამაარსებელი.
ლეკოსი — ლეკების წინაპარი.
ჰეროსი — ჰერების წინაპარი. ისტორიული ჰერეთის და ქალაქ ჰერეთის დამაარსებელი.
კავკასოსი — ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხთა („კავკასიანთა“, სავარაუდოდ ჩეჩნებისა და ინგუშების) წინაპარი.
ეგროსი — ეგრების ანუ დასავლეთ ქალთველების წინაპარი. ეგრისის ლეგენდარული დამაარსებელი.

სქოლიო

↑ ძველი აღთქმა. 10:1-4

↑

„Иафетъ родитъ Гомера, Гомеръ родитъ Өираса, Өирасъ родитъ Өоргомка, Өоргомъ родитъ Хайка, Хайкъ родитъ Арменака, Арменакъ родитъ Армаиса, Армаисъ родитъ Амасию, Амасия родитъ Гехама, Гихамъ родитъ Хармая, Хармай родитъ Арама, Арамъ родитъ Арая прекраснаго“

(მოვსეს ხორენაცი, სომხეთის ისტორია, ემინის ახალი თარგმანი 1893 წ., წიგნი I, თავი 5, გვ 8-9)

↑ Historie Chronologie par Mikhthar D'Airivank (15 გვ.) - M. Brosset 1869. გვ.11
↑ ძველი აღთქმა. 10:1-4 (თანამედროვე ქართული)
↑ „ქრონიკები და სხვა მასალა საქართველოს ისტორიისა და მწერლობისა“ - თ. ჟორდანია 1893 წ.

თარგამოსის შთამომავლობა - ქართლის ცხოვრების მიხედვით

	ქართველთა ეთნარქები	სომეხთა ეთნარქი	ალბანთა ეთნარქები	ჩრდილოკავკასიელთა ეთნარქები
თარგამოსის ძენი	ქართლოსი · ეგროსი · ჰეროსი	ჰაოსი	ბარდოსი · მოვაკანოსი	ლეკანოსი · კავკასოსი
ქართლოსის ძენი	მცხეთოსი · გარდაბოსი · კახოსი · კუხოსი · გაჩიოსი
მცხეთოსის ძენი	უფლოსი · ოძროხოსი · ჯავახოსი

[1] ძველი აღთქმა. 10:1-4

[2] 

„Иафетъ родитъ Гомера, Гомеръ родитъ Өираса, Өирасъ родитъ Өоргомка, Өоргомъ родитъ Хайка, Хайкъ родитъ Арменака, Арменакъ родитъ Армаиса, Армаисъ родитъ Амасию, Амасия родитъ Гехама, Гихамъ родитъ Хармая, Хармай родитъ Арама, Арамъ родитъ Арая прекраснаго“

(მოვსეს ხორენაცი, სომხეთის ისტორია, ემინის ახალი თარგმანი 1893 წ., წიგნი I, თავი 5, გვ 8-9)

[3] Historie Chronologie par Mikhthar D'Airivank (15 გვ.) - M. Brosset 1869. გვ.11

[4] ძველი აღთქმა. 10:1-4 (თანამედროვე ქართული)

[5] „ქრონიკები და სხვა მასალა საქართველოს ისტორიისა და მწერლობისა“ - თ. ჟორდანია 1893 წ.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
-[[ფაილი:Thargamosids.JPG|thumb|300px|[[თარგამოსი]] და მისი ძენი: [[ჰაოსი]], [[ქართლოსი]], [[ბარდოსი]], [[მოვაკანოსი]], [[ლეკოსი]], [[ჰეროსი]], [[კავკასოსი]], [[ეგროსი]]. ქართული რეპროდუქცია. დაახ. [[1700]]]]
+[[ფაილი:Thargamosids.JPG|thumb|300px|თარგამოსი და მისი ძენი: [[ჰაოსი]], [[ქართლოსი]], [[ბარდოსი]], [[მოვაკანოსი]], [[ლეკოსი]], [[ჰეროსი]], [[კავკასოსი]], [[ეგროსი]]. ქართული რეპროდუქცია. დაახ. [[1700]]]]
 '''თარგამოსი''', ''თარგმოსი'' ({{lang-he|תוגרמה}} — თორგამა, {{lang-hy|Թորգոմ}} — თორგომ) — ბიბლიური [[წარღვნა|წარღვნის]] შემდეგ კავკასიაში მოღვაწე პატრიარქი, [[ნოე]]ს ძის — [[იაფეტი]]ს ერთ-ერთი შთამომავალი.
 ==წარმომავლობა==
-თარგამოსის წარმომავლობასთან დაკავშირებით არსებობს რამოდენიმე ვერსია:
+თარგამოსის წარმომავლობასთან დაკავშირებით არსებობს რამდენიმე ვერსია:
 ===თარშის ძე===
 ====ქართლის ცხოვრება====
 ქართლის ცხოვრების მიხედვით თარგამოსი თარშის ძეა და იაფეთის შვილთაშვილი („ესე თარგამოს იყო ძე თარშისი, ძის-წული იაფეთისი, ძისა ნოესი“). აღნიშნულ ტექსტში არ კონკრეტდება იაფეტის რომელი შვილის შთამომავლობაზეა საუბარი.
 ====ვახუშტი ბატონიშვილი====
@@ ხაზი 25: / ხაზი 25: @@
 [[მოვსეს ხორენაცი]] თარგამოსს ასევე მიიჩნევს თარშის ძედ, მაგრამ თარში გამოჰყავს არა იოვანის არამედ ღამერის შვილად. ''აღნიშული თანმიმდევრობით ირღვევა ბიბლიის ტექსტი, სადაც ღამერის ძედ თირასი მოხსენიებული საერთოდ არაა.''
 სხვა სიტყვებით რომ ვსთქვათ თარგამოსის გენეალოგია მოვსეს ხორენაცის მიხედვით ასეთია:
 '''ნოე>>იაფეთი>>ღამერი>>თარშისი>>თარგამოსი<ref>{{ციტატა|Иафетъ родитъ Гомера, Гомеръ родитъ Өираса, Өирасъ родитъ Өоргомка, Өоргомъ родитъ Хайка, Хайкъ родитъ Арменака, Арменакъ родитъ Армаиса, Армаисъ родитъ Амасию, Амасия родитъ Гехама, Гихамъ родитъ Хармая, Хармай родитъ Арама, Арамъ родитъ Арая прекраснаго|[http://www.runivers.ru/upload/iblock/21c/Khorenskij%20M.%20Istoriya%20Armenii%20Novyy%20perevod%20N.%20O.%20Emina%201893.pdf მოვსეს ხორენაცი, სომხეთის ისტორია, ემინის ახალი თარგმანი 1893 წ., წიგნი I, თავი 5, გვ 8-9]}}</ref>.'''
@@ ხაზი 39: / ხაზი 39: @@
 *2. იაფეთის ძეები: ღამერი და მაგოგი და მადაი და იოვანი და ელისა და თობელი და მოსოქი და თირასი.
 *3. და '''ღამერის''' ძეები: ასქანაზი და რიფათი და '''თორღამა'''.
 *4. და იოვანის ძეები: ელისა და თარსისი, კიტიელნი და როდიელნი.|შესაქმე.10:1-4<ref>[http://www.orthodoxy.ge/tserili/biblia/dabadeba/dabadeba-10.htm '''ძველი აღთქმა'''. 10:1-4] ('''თანამედროვე ქართული''')</ref>}}
 {{ციტატა|
@@ ხაზი 56: / ხაზი 56: @@
 და [[თედო ჟორდანია]]ც ასევე იზიარებს აღნიშნულ ვერსიას:
 {{ციტატა|ნოეს პირ-მშოსა ძესა იაფეთს ჰყუნდეს რუანი შჳლნი: ღამერ, მაგოგ, მადიამ, იოავან, ელიასან, თოველ, მოსოხ და თირას.
-პირველსა მას  შჳლსა, შჳლის-შჳლსა ნოესსა ღამეს ჰყუანდეს სამნი შჳლნი: ასქანაზ, რიფათ და თორღამ, რომელ არს თარგამოს. ამ თორღამს, რომელიცა არს თარგამოს ჰყუანდა რუანი შჳლნი: ჰაი, ქართლ, ბარად, მოვაკ, ლეკ, ჰერ, კავკას და ეგრ. <ref>„ქრონიკები და სხვა მასალა საქართველოს ისტორიისა და მწერლობისა“ - თ. ჟორდანია 1893 წ.</ref>}}
+პირველსა მას  შჳლსა, შჳლის-შჳლსა ნოესსა ღამეს ჰყუანდეს სამნი შჳლნი: ასქანაზ, რიფათ და თორღამ, რომელ არს თარგამოს. ამ თორღამს, რომელიცა არს თარგამოს ჰყუანდა რუანი შჳლნი: ჰაი, ქართლ, ბარად, მოვაკ, ლეკ, ჰერ, კავკას და ეგრ.<ref>„ქრონიკები და სხვა მასალა საქართველოს ისტორიისა და მწერლობისა“ - თ. ჟორდანია 1893 წ.</ref>}}
 ===სხვა მოსაზრებები===
@@ ხაზი 83: / ხაზი 83: @@
 {| border="1" align="center" style="text-align: center; background: #ccccff;"
-|'''[[თარგამოსი]]ს შთამომავლობა - [[ქართლის ცხოვრება|ქართლის ცხოვრების]] მიხედვით'''
+|'''თარგამოსის შთამომავლობა - [[ქართლის ცხოვრება|ქართლის ცხოვრების]] მიხედვით'''
 {{სტანდარტული ცხრილი|0}}
 ! style="background: #ddddff;"|
@@ ხაზი 91: / ხაზი 91: @@
 ! style="background: #ddddff;"|ჩრდილოკავკასიელთა ეთნარქები
 |-bgcolor="#ddddff"
-| [[თარგამოსი]]ს ძენი
+| თარგამოსის ძენი
 | [[ქართლოსი]]{{,}}[[ეგროსი]]{{,}}[[ჰეროსი]]
 | [[ჰაოსი]]