არტაშესიანთა დინასტია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
No edit summary |
No edit summary |
||
| ხაზი 22: | ხაზი 22: | ||
ენციკლოპედია ირანიკის მიხედვით, არტაშესიანთა დინასტია ამჟამად მიჩნეულია შტოდ მისი წინამორბედი [[ერვანდუნები|ერვანდუნების დინასტიისა]], რომელიც დამტკიცებული ირანული წარმოშობის იყო და სომხეთს სულ ცოტა ძვ. წ. V საუკუნიდან განაგებდა.<ref>ენციკლოპედია ირანიკა. ტიგრან II.</ref> |
ენციკლოპედია ირანიკის მიხედვით, არტაშესიანთა დინასტია ამჟამად მიჩნეულია შტოდ მისი წინამორბედი [[ერვანდუნები|ერვანდუნების დინასტიისა]], რომელიც დამტკიცებული ირანული წარმოშობის იყო და სომხეთს სულ ცოტა ძვ. წ. V საუკუნიდან განაგებდა.<ref>ენციკლოპედია ირანიკა. ტიგრან II.</ref> |
||
== სომხური მიწების გაერთიანება არტაშესიანთა მიერ == |
|||
[[არტაშეს I]] მიიჩნევა ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მეფედ [[სომხეთის ისტორია]]ში. იგი საკუთარ თავს [[ერვანდუნები|ერვანდუნთა დინასტიის]] ლეგიტიმურ შთამომავლად აცხადებდა, თუმცა მართლა იყო იგი ამ დინასტიასთან დაკავშირებული თუ არა უცნობია. მისი მმართველობის დასაწყისისათვის, [[სომხეთის მთიანეთი]]სა და სომხურენოვანი მოსახლეობის ნაწილი მეზობელი სახელმწიფოების მმართველობის ქვეშ რჩებოდა. არტაშესმა ამ მიწების გაერთიანება უპირველეს მიზნად დაისახა. ბერძენი გეოგრაფი და ისტორიკოსი [[სტრაბონი]] მოგვითხრობს არტაშესის მიერ დასავლეთის, აღმოსავლეთის, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მიმართულებით წარმოებულ დაპყრობებზე. |
|||
სტრაბონისა და [[პლუტარქე]]ს მიხედვით, არტაშესმა, ასევე, დააარსა სომხეთის დედაქალაქი არტაშატი კართაგენელი გენერლის, [[ჰანიბალი]]ს დახმარებით, რომელიც რომაელების თავდასაცავად არტაშატის სასამართლოს აფარებდა თავს. წინანდელი, [[ერვანდუნები|ერვანდუნების დინასტიის]] დედაქალაქის [[ერვანდაშატი]]ს მოსახლეობა არტაშატში გადაასახლეს. თანამედროვე სომხეთის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია არტაშესის დროინდელი 12-ზე მეტი ქვის სასაზღვრო ნიშანი არამეული წარწერებით, რომლებიც აღმოჩენამდე [[მოვსეს ხორენაცი]]ს მიერ იყო დამოწმებული. ამ წარწერებში არტაშესი თავს [[ერვანდუნები]]ს შთამომავლად აცხადებს: ''მეფე არტაშესი, ერვანდუნი ზარიადრესის ძე''. |
|||
== არტაშესიანთა დინასტიის მეფეები == |
== არტაშესიანთა დინასტიის მეფეები == |
||
14:57, 2 ოქტომბერი 2015-ის ვერსია
{{subst:ET|თარგის გამოყენების შეცდომა! ეს თარგი გამოიყენება subst-ის მეშვეობით. პრობლემის აღმოსაფხვრელად ჩაანაცვლეთ თარგი {{მუშავდება}} თარგით {{subst:მუშავდება}}.}}{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/{{subst:REVISIONUSER}}|{{subst:REVISIONUSER}}]].|{{subst:CURRENTDAY}}|{{subst:CURRENTMONTH}}|{{subst:CURRENTYEAR}}}}
 | |
| ქვეყანა | დიდი სომხეთი |
|---|---|
| დამაარსებელი | არტაშეს I |
| უკანასკნელი მმართველი | ერატო |
| დაარსდა | ძვ. წ. 190 |
| ტახტიდან ჩამოგდება | ახ. წ. 12 |
არტაშესიანები, ასევე, არტაშესიდები (სომხ. Արտաշեսյաններ) — სომხეთის სამეფო დინასტია, რომელიც ქვეყანას მართავდა ძვ. წ. 189 წლიდან ახ. წ. 12 წელს რომაელთა მიერ მის დამხობამდე. დინასტიის მმართველობის ქვეშ იყო დიდი სომხეთი, სოფენე და ზედიზედ მცირე სომხეთი და მესოპოტამიის ნაწილები. არტაშესიანთა დინასტიის მთავარი მტრები იყვნენ რომაელები, სელევკიდები და პართიელები, რომელთა წინააღმდეგაც სომხეთს მრავალი ომის წარმოება უწევდა. აღნიშნულ პერიოდში სომხეთი ელინიზმის მნიშვნელოვან გავლენას განიცდიდა.
ისტორიული ფონი
ბერძენი გეოგრაფი სტრაბონის მიხედვით, არტაშესი და ზარეჰი სელევკიდების სახელმწიფოს სატრაპები იყვნენ, რომლებიც, შესაბამისად, მართავდნენ დიდი სომხეთისა და სოფენეს პროვინციებს. ძვ. წ. 190 წელს მაგნეზიის ბრძოლაში სელევკიდთა დამარცხების შემდეგ, მათ დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს. არტაშესი (სომხურად: Արտաշես) სომხეთის პირველი მეფე გახდა არტაშესიანთა დინასტიიდან. ზოგიერთი სომეხი მეცნიერი თვლის, რომ არტაშესი და ზარეჰი არა უცხოელი, არამედ წინა, ერვანდუნთა დინასტიასთან დაკავშირებული ადგილობრივი ფიგურები იყვნენ, რაზეც უნდა მეტყველებდეს მათი ირანულ-სომხური (და არა ბერძნული) სახელები.[1]
ენციკლოპედია ირანიკის მიხედვით, არტაშესიანთა დინასტია ამჟამად მიჩნეულია შტოდ მისი წინამორბედი ერვანდუნების დინასტიისა, რომელიც დამტკიცებული ირანული წარმოშობის იყო და სომხეთს სულ ცოტა ძვ. წ. V საუკუნიდან განაგებდა.[2]
სომხური მიწების გაერთიანება არტაშესიანთა მიერ
არტაშეს I მიიჩნევა ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მეფედ სომხეთის ისტორიაში. იგი საკუთარ თავს ერვანდუნთა დინასტიის ლეგიტიმურ შთამომავლად აცხადებდა, თუმცა მართლა იყო იგი ამ დინასტიასთან დაკავშირებული თუ არა უცნობია. მისი მმართველობის დასაწყისისათვის, სომხეთის მთიანეთისა და სომხურენოვანი მოსახლეობის ნაწილი მეზობელი სახელმწიფოების მმართველობის ქვეშ რჩებოდა. არტაშესმა ამ მიწების გაერთიანება უპირველეს მიზნად დაისახა. ბერძენი გეოგრაფი და ისტორიკოსი სტრაბონი მოგვითხრობს არტაშესის მიერ დასავლეთის, აღმოსავლეთის, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის მიმართულებით წარმოებულ დაპყრობებზე.
სტრაბონისა და პლუტარქეს მიხედვით, არტაშესმა, ასევე, დააარსა სომხეთის დედაქალაქი არტაშატი კართაგენელი გენერლის, ჰანიბალის დახმარებით, რომელიც რომაელების თავდასაცავად არტაშატის სასამართლოს აფარებდა თავს. წინანდელი, ერვანდუნების დინასტიის დედაქალაქის ერვანდაშატის მოსახლეობა არტაშატში გადაასახლეს. თანამედროვე სომხეთის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია არტაშესის დროინდელი 12-ზე მეტი ქვის სასაზღვრო ნიშანი არამეული წარწერებით, რომლებიც აღმოჩენამდე მოვსეს ხორენაცის მიერ იყო დამოწმებული. ამ წარწერებში არტაშესი თავს ერვანდუნების შთამომავლად აცხადებს: მეფე არტაშესი, ერვანდუნი ზარიადრესის ძე.
არტაშესიანთა დინასტიის მეფეები
(შენიშვნა: ზოგიერთი თარიღი მიახლოებითი ან სადავოა[3])
- არტაშეს I (ძვ. წ. 190-159 წწ.)
- ტიგრან I (ძვ. წ. 159-123 წწ.)
- არტავაზდ I (ძვ. წ. 123-95 წწ.)
- ტიგრან II (ძვ. წ. 95-55 წწ.)
- არტავაზდ II (ძვ. წ. 55-34 წწ.)
- არტაშეს II (ძვ. წ. 33-20 წწ.)
- ტიგრან III (ძვ. წ. 20-10 წწ.)
- ტიგრან IV ერატოსთან ერთად (ძვ. წ. 10-2 წწ.)
- არიობარზანეს II (ძვ. წ. 2 – ახ. წ. 4 წწ.)
- არტავაზდ III (4-6 წწ.)
- ტიგრან V ერატოსთან ერთად (4-12 წწ.)