ხერხემალი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
No edit summary |
No edit summary |
||
| ხაზი 10: | ხაზი 10: | ||
'''ხერხემალი''' — [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველებისა და [[ადამიანი]]ს საღერძე [[ჩონჩხი]]ს ძირითადი ნაწილი. [[ევოლუცია|ევოლუციურ]] პროცეში ხერხემალმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა, რასაც მოჰყვა ხერხემლის რამდენიმე განყოფილებად დიფერენცირება. |
'''ხერხემალი''' — [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველებისა და [[ადამიანი]]ს საღერძე [[ჩონჩხი]]ს ძირითადი ნაწილი. [[ევოლუცია|ევოლუციურ]] პროცეში ხერხემალმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა, რასაც მოჰყვა ხერხემლის რამდენიმე განყოფილებად დიფერენცირება. |
||
[[თევზები]]ს ხერხემალი შედგება 2 განყოფილებისაგან:[[ტანი]]სა და [[კუდი]]საგან. ხმელეთის ხერხემლიანების ხერხემალში 4—5 განყოფილებაა:კისრის, მკერდის, წელის (ზოგ ჯგუფს არა აქვს), გავისა და კუდის. კისრის განყოფილებაში [[ამფიბიები|ამფიბიებს]] აქვთ 1 [[მალა]]; [[ქვეწარმავლები|ქვეწარმავლებს]] საშუალოდ — 8; [[ფრინველები|ფრინველებს]] — 11-იდან 25-მდე; ძუძუმწოვრებს ძირითადად — 7 (ზოგჯერ 6 —10). [[ამნიონებიანები]]ს კისრის პირველ ორ მალას — ატლასასა და აქსისს — აქვს განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც უზრუნველყოფს [[თავი]]ს როგორც დახრას, ისე ბრუნვას. ზოგ ქვეწარმავალს (მაგ. [[ჰატერია]]) ატლასის წინ აქვს კიდევ ერთი მალა — პროატლასი. მკერდის განყოფილების მალებს აქვთ კარგად განვითარებული [[ნეკნები]], რათა უმრავლესობა ესახსრება მკერდის ძვალს და ქმნის [[გულმკერდი|გულმკერდს]] (ამფიბიებს არ გააჩნიათ). ძუძუმწოვრებში მკერდის მალების რაოდენობა იცვლება 9-იდან 24-მდე (უფრო ხშირად 12—15). წელის განყოფილებისათვის დამახასიათებელია [[რუდიმენტული ნეკნები]] და, როგორც წესი, უფრო მოძრავია, ვიდრე მკერდის განყოფილება. ძუძუმწოვრების წელის მალების რაოდენობაა 2-იდან 9-მდე. ამფიბიებსა და [[ქვეწარმავლები|ქვეწარმავლების]] ხერხემალში მკერდისა და წელის განყოფილება აშკარად გამოყოფილი არ არის. |
[[თევზები]]ს ხერხემალი შედგება 2 განყოფილებისაგან:[[ტანი]]სა და [[კუდი]]საგან. ხმელეთის ხერხემლიანების ხერხემალში 4—5 განყოფილებაა:კისრის, მკერდის, წელის (ზოგ ჯგუფს არა აქვს), გავისა და კუდის. კისრის განყოფილებაში [[ამფიბიები|ამფიბიებს]] აქვთ 1 [[მალა]]; [[ქვეწარმავლები|ქვეწარმავლებს]] საშუალოდ — 8; [[ფრინველები|ფრინველებს]] — 11-იდან 25-მდე; ძუძუმწოვრებს ძირითადად — 7 (ზოგჯერ 6 —10). [[ამნიონებიანები]]ს კისრის პირველ ორ მალას — ატლასასა და აქსისს — აქვს განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც უზრუნველყოფს [[თავი]]ს როგორც დახრას, ისე ბრუნვას. ზოგ ქვეწარმავალს (მაგ. [[ჰატერია]]) ატლასის წინ აქვს კიდევ ერთი მალა — პროატლასი. მკერდის განყოფილების მალებს აქვთ კარგად განვითარებული [[ნეკნები]], რათა უმრავლესობა ესახსრება მკერდის ძვალს და ქმნის [[გულმკერდი|გულმკერდს]] (ამფიბიებს არ გააჩნიათ). ძუძუმწოვრებში მკერდის მალების რაოდენობა იცვლება 9-იდან 24-მდე (უფრო ხშირად 12—15). წელის განყოფილებისათვის დამახასიათებელია [[რუდიმენტული ნეკნები]] და, როგორც წესი, უფრო მოძრავია, ვიდრე მკერდის განყოფილება. ძუძუმწოვრების წელის მალების რაოდენობაა 2-იდან 9-მდე. ამფიბიებსა და [[ქვეწარმავლები|ქვეწარმავლების]] ხერხემალში მკერდისა და წელის განყოფილება აშკარად გამოყოფილი არ არის. |
||
[[კუდი]]ს განყოფილება კარგად აქვთ განვითარებული ქვეწარმავლებს, შეიცავს მრავალ (15—40) მალას და აქვს მნიშვნელოვანი როლი [[ლოკომოცია]]ში. უკუდო ამფიბიების მალები შეზრდილია ერთ გრძელ ძვლად—[[უროსტილად]]. [[ფრინველები]]ს კუდის მალებიც ასევე შეზრდილია და ქმნიან [[პიგოსტილი|პიგოსტილს]]. |
|||
ადამიანის ხერხემალზე ასხმულია სხეულის დანარჩენი ნაწილები. ხერხემალი შედგება ერთმანეთთან [[სახსრები]]თა და [[იოგები]]თ დაკავშირებული 34—35 მალისაგან, მათ შორის 24, ე.წ. თავისუფალი მალაა (7 კისრის, 12 გულმკერდის, 5 წელის), 5 გავის და 4—5 კუდუსუნის მალა, რომლებიც შეზრდილია ერთიმეორესთან და წარმოქმნის გავის ძვალს და კუდუსუნს; მათ ერთმანეთთან [[ხრტილები|ხრტილოვანი]] ქსოვილი აკავშირებს. |
|||
==ლიტერატურა== |
==ლიტერატურა== |
||
16:50, 1 თებერვალი 2015-ის ვერსია
{{subst:ET|თარგის გამოყენების შეცდომა! ეს თარგი გამოიყენება subst-ის მეშვეობით. პრობლემის აღმოსაფხვრელად ჩაანაცვლეთ თარგი {{მუშავდება}} თარგით {{subst:მუშავდება}}.}}{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/{{subst:REVISIONUSER}}|{{subst:REVISIONUSER}}]].|{{subst:CURRENTDAY}}|{{subst:CURRENTMONTH}}|{{subst:CURRENTYEAR}}}}
ლურჯი—გულ-მკერდის ნაწილი
ყვითელი—წელის ნაწილი
მწვანე—გავის ნაწილი
იისფერი—კუდუსუნი
ხერხემალი — ხერხემლიანი ცხოველებისა და ადამიანის საღერძე ჩონჩხის ძირითადი ნაწილი. ევოლუციურ პროცეში ხერხემალმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა, რასაც მოჰყვა ხერხემლის რამდენიმე განყოფილებად დიფერენცირება. თევზების ხერხემალი შედგება 2 განყოფილებისაგან:ტანისა და კუდისაგან. ხმელეთის ხერხემლიანების ხერხემალში 4—5 განყოფილებაა:კისრის, მკერდის, წელის (ზოგ ჯგუფს არა აქვს), გავისა და კუდის. კისრის განყოფილებაში ამფიბიებს აქვთ 1 მალა; ქვეწარმავლებს საშუალოდ — 8; ფრინველებს — 11-იდან 25-მდე; ძუძუმწოვრებს ძირითადად — 7 (ზოგჯერ 6 —10). ამნიონებიანების კისრის პირველ ორ მალას — ატლასასა და აქსისს — აქვს განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც უზრუნველყოფს თავის როგორც დახრას, ისე ბრუნვას. ზოგ ქვეწარმავალს (მაგ. ჰატერია) ატლასის წინ აქვს კიდევ ერთი მალა — პროატლასი. მკერდის განყოფილების მალებს აქვთ კარგად განვითარებული ნეკნები, რათა უმრავლესობა ესახსრება მკერდის ძვალს და ქმნის გულმკერდს (ამფიბიებს არ გააჩნიათ). ძუძუმწოვრებში მკერდის მალების რაოდენობა იცვლება 9-იდან 24-მდე (უფრო ხშირად 12—15). წელის განყოფილებისათვის დამახასიათებელია რუდიმენტული ნეკნები და, როგორც წესი, უფრო მოძრავია, ვიდრე მკერდის განყოფილება. ძუძუმწოვრების წელის მალების რაოდენობაა 2-იდან 9-მდე. ამფიბიებსა და ქვეწარმავლების ხერხემალში მკერდისა და წელის განყოფილება აშკარად გამოყოფილი არ არის. კუდის განყოფილება კარგად აქვთ განვითარებული ქვეწარმავლებს, შეიცავს მრავალ (15—40) მალას და აქვს მნიშვნელოვანი როლი ლოკომოციაში. უკუდო ამფიბიების მალები შეზრდილია ერთ გრძელ ძვლად—უროსტილად. ფრინველების კუდის მალებიც ასევე შეზრდილია და ქმნიან პიგოსტილს.
ადამიანის ხერხემალზე ასხმულია სხეულის დანარჩენი ნაწილები. ხერხემალი შედგება ერთმანეთთან სახსრებითა და იოგებით დაკავშირებული 34—35 მალისაგან, მათ შორის 24, ე.წ. თავისუფალი მალაა (7 კისრის, 12 გულმკერდის, 5 წელის), 5 გავის და 4—5 კუდუსუნის მალა, რომლებიც შეზრდილია ერთიმეორესთან და წარმოქმნის გავის ძვალს და კუდუსუნს; მათ ერთმანეთთან ხრტილოვანი ქსოვილი აკავშირებს.
ლიტერატურა
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 471.