არყი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
მ Bot: 1 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata-ზე, d:q25243 |
მ ბოტი: რჩეული სტატიის ბმული გვერდისათვის mk:Бреза; cosmetic changes |
||
| ხაზი 34: | ხაზი 34: | ||
== რესურსები ინტერნეტში == |
== რესურსები ინტერნეტში == |
||
*[http://flora.iatp.org.ge/Georgian/1.htm იმერეთის საკურნალო ფლორა(ქართ.)] |
* [http://flora.iatp.org.ge/Georgian/1.htm იმერეთის საკურნალო ფლორა(ქართ.)] |
||
* [http://herbstopic.com/?p=236&lang=en-us არყი] |
* [http://herbstopic.com/?p=236&lang=en-us არყი] |
||
== ლიტერატურა == |
== ლიტერატურა == |
||
*''მათიკაშვილი ვ.,'' ქსე, ტ. 1, გვ. 612, თბ., 1975 |
* ''მათიკაშვილი ვ.,'' ქსე, ტ. 1, გვ. 612, თბ., 1975 |
||
[[კატეგორია:არყისებრნი]] |
[[კატეგორია:არყისებრნი]] |
||
{{Link FA|mk}} |
|||
{{Link FA|ru}} |
{{Link FA|ru}} |
||
07:01, 31 მარტი 2014-ის ვერსია
| არყი | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||||||||
| Betula | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
არყი, არყის ხე (Betula), ფოთოლმცვივანი ხეებისა და ბუჩქების გვარი არყისებრთა ოჯახისა, რომელიც 20 მ სილაღლემდე იზრდება.
ქერქი თეთრია ან ყომრალი. მორიგეობით განლაგებული მომრგვალო მარტივი ფოთლები კიდემთლიანია. ყვავილები შეკრებილია მჭადა ყვავილებად. ნაყოფი ბრტყელი კაკალია, რომელსაც ორი აპკისებრი ფრთა აქვს. მრავლდება თესლითა და ძირკვის ამონაყარით. ცნობილია 130-მდე პოლიმორფული სახეობა, რომლებიც გვხვდება ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ და ცივ სარტყელში აგრეთვე სუბტროპიკულ მთებში.
გავრცელება
საქართველოში 5 სახეობაა. აჭარა-გურიაში მთის ზედა სარტყელსა და სუბალპურ ტანბრეცილ ტყეებში გვხვდება მედვედევის არყი (Betula medwedewii); კოლხეთის ენდემი მეგრული არყი (Betula megrelica) გავრცელებულია სამეგრელოსა და სვანეთის მთებში; რადეს არყი (Betula raddcana) - კავკასიონის ჩრდილოეთ კალთებოს ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ნაწილში; ლიტვინოვის არყი (Betula litwinowii) ყველაზე გავრცელებული სახეობაა, დიდი რაოდენობითაა კავკასიონუს და სამხრეთ მთიანეთის კალთებზე, ხოლო მეჭეჭიანი არყი (Betula verrucosa) კავკასიაში ყველგან გვხვდება.
არყი სინათლის მოყვარული და ტენის მომთხოვნია. ზოგი სახეობა შედარებით მშრალ პირობებს ეგუება, სიცივისა და ყინვის ამტანია. ცოცხლობს 150 წელზე მეტს. ქმნის წმინდა კორომებს (არყნარებს) ან შერეულია სხვა მერქნიან მცენარეებთან. მერქანს იყენებენ საფანერო და საავეჯო წარმოებაში, მანქანათმშენებლობაში ზოგიერთი დეტალისათვის. არყის ქვენი შეიცავს შაქარს და იყენებენ ბურახისა და სიროფის დასამქადებლად. კვირტები და ფოთლები იხმარება მედიცინაში.
არყის ფოთლები შეიცავს ეთერზეთს, საპონინებს, C-ვიტამინს. კვირტები შეიცავს ეთეროვან ზეთებს, რომელიც წარმოადგენს ყვითელ სითხეს სასიამოვნო ბალზამური სუნით.
გამოყენება
მედიცინა
ნედლეულს გააჩნია ძლიერი ბაქტერიოციდური, ანტისეპტიკური, ნაღველმდენი და შარდმდენი მოქმედება, ხალხში არყის ფოთლებს იყენებენ აბაზანებისათვის რადიკულიტისა და რევმატიზმის დროს, თმის ზრდის დასაჩქარებლად ფოთლების ნახარშით იბანენ თავს. დადგენილია არყის ახალი ფოთლების ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება სიყვითლის და თირკმლების კოლიტისას. ფოთლების გამონახარშს იყენებენ გულსისხლძარღვთა დაავადებით გამოწვეული შეშუპებისას.
არყის მერქნის აქტივირებულ ნახშირს ხმარობენ როგორც აბსორბენტ საშუალებას მუცლის შებერვისას და სხვადასხვა მოწამვლებისას. არყის ხის წვენი საუკეთესო ვიტამინური საშუალებაა. ადამიანები, რომლებიც მუდმივად მოიხმარენ წვენს, არ უჩივიან მარილების დაგროვებასა და ქოლესტერინს.
არყის ხის სოკოს იყენებენ კუჭნაწლავის დაავადებების დროს ნაყენების და ექსტრაქტების სახით, აგრეთვე ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნებისას.
რესურსები ინტერნეტში
ლიტერატურა
- მათიკაშვილი ვ., ქსე, ტ. 1, გვ. 612, თბ., 1975