იბერები (ესპანეთი): განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
Bot: 38 ენათაშორისი ბმული გადატანილია Wikidata_ზე, d:q190992
No edit summary
ხაზი 1: ხაზი 1:
{{მრავალმნიშვნელოვნება*|იბერები}}
{{მრავალმნიშვნელოვნება*|იბერები}}
[[ფაილი:Dama d'Elx.jpg|thumb|300px|იბერთა ქალღმერთი ელხი]]
[[ფაილი:Dama d'Elx.jpg|მინი|300px|იბერთა ქალღმერთი ელხი]]
'''იბერები''' ([[ბერძნ.]] Ibēres, [[ლათ.]] Hiberi, Hiberes) — [[ესპანეთი]]ს უძველესი მოსახლეობა. თავდაპირველად ცხოვრობდნენ სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესპანეთის ტერიტორიაზე. შემდეგ - (ძვ. წ. VII-III სს.) მთელ [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულზე]]. წარმოშობით ჩრდილოეთი აფრიკულ ტომებად მიიჩნევდნენ, ძველთაგანვე არსებობდა აზრი კავკასიის იბერებთა მათი ნათესაობის შესახებ ([[აპიანე ალექსანდრიელი]], [[სტრაბონი]]), რაც ცნობილი იყო ქართველი მოღვაწეებისთვის ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში ([[გიორგი მთაწმიდელი]]).
'''იბერები''' ([[ბერძნ.]] Ibēres, [[ლათ.]] Hiberi, Hiberes) — [[ესპანეთი]]ს უძველესი მოსახლეობა. თავდაპირველად ცხოვრობდნენ სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესპანეთის ტერიტორიაზე. შემდეგ - (ძვ. წ. VII-III სს.) მთელ [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულზე]]. წარმოშობით [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკულ]] ტომებად მიიჩნევიან, ძველთაგანვე არსებობდა აზრი [[კავკასია|კავკასიის]] იბერებთა მათი ნათესაობის შესახებ ([[აპიანე ალექსანდრიელი]], [[სტრაბონი]]), რაც ცნობილი იყო [[ქართველები|ქართველი]] მოღვაწეებისთვის ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში ([[გიორგი მთაწმიდელი]]).


ჰიპოთეზა იბერებისა და ქართველ ტომთა ნათესაობის შესახებ დღესაც გადაუჭრელია. იბერულ ტომთაგან დაწინაურებულნი იყვნენ: ტურდეტანები, ტურდულები, ბასტეტანები, კარპეტანები, ინდიგეტები, ედეტანები და სხვა. ტომები ერთიანდებოდნენ ქალაქური ტიპის გამაგრებულ სამოსახლოთა გარშემო (ნუმანცია, სეგოვია, ტარაგონია და სხვა. იბერიის კულტურის მნიშვნელოვან ცენტრს ტურდეტანების მხარე (ახლანდელი [[ანდალუსია]] და [[მურსია]]) წარმოადგენდა, სადაც ანტიკურ ავტორთა მიხედვით, ტარტესის სახელმწიფო არსებობდა (დაარსდა ძვ. წ. 1100 წელს).იბერების კულტებთან შერწყმის შედეგად ძვ. წ. VI-III საუკუნეებში ჩამოყალუბდა კელტიბერთა ტომი. იბერებ,ა განიცადეს ფინიკიელებისა და ბერძნების გავლენა. ჰქონდათ საკუთარი დამწერლობა. ძვ. წ. V-III საუკუნეებში იბერია კართაგენელებმა დაიპყრეს, ძვ. წ. III-II საუკუნეებში - რომაელებმა (ძვ. წ. XIX-XVIII მთლი ესპანეთი დაიპყრეს), ძვ. წ. II ს. - ახ. წ. I საუკუნეში მოხდა იმერების რომანიზაცია.
ჰიპოთეზა იბერებისა და ქართველ ტომთა ნათესაობის შესახებ დღესაც გადაუჭრელია. იბერულ ტომთაგან დაწინაურებულნი იყვნენ: [[ტურდეტანები]], [[ტურდულები]], [[ბასტეტანები]], [[კარპეტანები]], [[ინდიგეტები]], [[ედეტანები]] და სხვა. ტომები ერთიანდებოდნენ ქალაქური ტიპის გამაგრებულ სამოსახლოთა გარშემო ([[ნუმანცია]], [[სეგოვია]], [[ტარაგონია]] და სხვა. იბერიის კულტურის მნიშვნელოვან ცენტრს ტურდეტანების მხარე (ახლანდელი [[ანდალუსია]] და [[მურსია]]) წარმოადგენდა, სადაც ანტიკურ ავტორთა მიხედვით, [[ტარტესის სახელმწიფო]] არსებობდა (დაარსდა ძვ. წ. 1100 წელს). იბერების კულტებთან შერწყმის შედეგად ძვ. წ. VI-III საუკუნეებში ჩამოყალუბდა კელტიბერთა ტომი. იბერებმა განიცადეს [[ფინიკიელები]]სა და [[ბერძნები]]ს გავლენა. ჰქონდათ საკუთარი დამწერლობა. ძვ. წ. V-III საუკუნეებში იბერია [[კართაგენი|კართაგენელებმა]] დაიპყრეს, ძვ. წ. III-II საუკუნეებში - [[რომაელები|რომაელებმა]] (ძვ. წ. XIX-XVIII მთლი [[ესპანეთი]] დაიპყრეს), ძვ. წ. II ს. - ახ. წ. I საუკუნეში მოხდა იბერების რომანიზაცია.


ებერების ხელოვნებამ ჩამოყალიბებული სახე მიიღო ძვ. წ. VIII საუკუნიდან; განსაკუთრებით განვითარდა იგი ძვ. წ. V-IV საუკუნეებში. ხუროთმოძღვრული ძეგლებიდან შემორჩენილია გორაკებზე აგებული ძვ. ქალაქების კედლების, კოშკების, სამლოცველოებისა და სამაროვნების ნანგრევები. ძვ. წ. IV-III საუკუნეებში იყენებდნენ რეგულარულ წყობას. ქმნიდნენ ადამიანთა და ზოომორფულ ფიგურებს (ძირითადად ძვ. წ. V-IV სს. უმთავრესად კირქვა), მცირე ზომის ბრინჯაოს გოტიკურ ფიგურებს, განვითარებული იყო ლითონის მხატვრული დამუშავება, მოხატული კერამიკის დამზადება.
იბერების ხელოვნებამ ჩამოყალიბებული სახე მიიღო ძვ. წ. VIII საუკუნიდან; განსაკუთრებით განვითარდა იგი ძვ. წ. V-IV საუკუნეებში. ხუროთმოძღვრული ძეგლებიდან შემორჩენილია გორაკებზე აგებული ძველი ქალაქების კედლების, კოშკების, სამლოცველოებისა და სამაროვნების ნანგრევები. ძვ. წ. IV-III საუკუნეებში იყენებდნენ რეგულარულ წყობას. ქმნიდნენ ადამიანთა და ზოომორფულ ფიგურებს (ძირითადად ძვ. წ. V-IV სს. უმთავრესად კირქვა), მცირე ზომის [[ბრინჯაო]]ს გოტიკურ ფიგურებს, განვითარებული იყო [[ლითონი]]ს მხატვრული დამუშავება, მოხატული კერამიკის დამზადება.


== ლიტერატურა ==
== ლიტერატურა ==

06:50, 19 ივლისი 2013-ის ვერსია

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ იბერები.
იბერთა ქალღმერთი ელხი

იბერები (ბერძნ. Ibēres, ლათ. Hiberi, Hiberes) — ესპანეთის უძველესი მოსახლეობა. თავდაპირველად ცხოვრობდნენ სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესპანეთის ტერიტორიაზე. შემდეგ - (ძვ. წ. VII-III სს.) მთელ პირენეს ნახევარკუნძულზე. წარმოშობით ჩრდილოეთ აფრიკულ ტომებად მიიჩნევიან, ძველთაგანვე არსებობდა აზრი კავკასიის იბერებთა მათი ნათესაობის შესახებ (აპიანე ალექსანდრიელი, სტრაბონი), რაც ცნობილი იყო ქართველი მოღვაწეებისთვის ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში (გიორგი მთაწმიდელი).

ჰიპოთეზა იბერებისა და ქართველ ტომთა ნათესაობის შესახებ დღესაც გადაუჭრელია. იბერულ ტომთაგან დაწინაურებულნი იყვნენ: ტურდეტანები, ტურდულები, ბასტეტანები, კარპეტანები, ინდიგეტები, ედეტანები და სხვა. ტომები ერთიანდებოდნენ ქალაქური ტიპის გამაგრებულ სამოსახლოთა გარშემო (ნუმანცია, სეგოვია, ტარაგონია და სხვა. იბერიის კულტურის მნიშვნელოვან ცენტრს ტურდეტანების მხარე (ახლანდელი ანდალუსია და მურსია) წარმოადგენდა, სადაც ანტიკურ ავტორთა მიხედვით, ტარტესის სახელმწიფო არსებობდა (დაარსდა ძვ. წ. 1100 წელს). იბერების კულტებთან შერწყმის შედეგად ძვ. წ. VI-III საუკუნეებში ჩამოყალუბდა კელტიბერთა ტომი. იბერებმა განიცადეს ფინიკიელებისა და ბერძნების გავლენა. ჰქონდათ საკუთარი დამწერლობა. ძვ. წ. V-III საუკუნეებში იბერია კართაგენელებმა დაიპყრეს, ძვ. წ. III-II საუკუნეებში - რომაელებმა (ძვ. წ. XIX-XVIII მთლი ესპანეთი დაიპყრეს), ძვ. წ. II ს. - ახ. წ. I საუკუნეში მოხდა იბერების რომანიზაცია.

იბერების ხელოვნებამ ჩამოყალიბებული სახე მიიღო ძვ. წ. VIII საუკუნიდან; განსაკუთრებით განვითარდა იგი ძვ. წ. V-IV საუკუნეებში. ხუროთმოძღვრული ძეგლებიდან შემორჩენილია გორაკებზე აგებული ძველი ქალაქების კედლების, კოშკების, სამლოცველოებისა და სამაროვნების ნანგრევები. ძვ. წ. IV-III საუკუნეებში იყენებდნენ რეგულარულ წყობას. ქმნიდნენ ადამიანთა და ზოომორფულ ფიგურებს (ძირითადად ძვ. წ. V-IV სს. უმთავრესად კირქვა), მცირე ზომის ბრინჯაოს გოტიკურ ფიგურებს, განვითარებული იყო ლითონის მხატვრული დამუშავება, მოხატული კერამიკის დამზადება.

ლიტერატურა

  • ლომოური ნ., ქსე, ტ.5, გვ. 67, თბ., 1980