კრეოლური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

20:29, 11 მარტი 2013-ის ვერსია

კრეოლური ენა (ლათ. criare "შექმნა"), ენა, რომელიც წარმოიშობა მოცემულ საზოგადოებაში კონკრეტული ენობრივი სისტემის არასრულყოფილი სახით გამოყენების შედეგად მიღებული ტრანსფორმაციებისგან. ამ ტრანსფორმაციებზე გავლენს ახდენს მოცემული საზოგადოების წევრების ადგილობრივი მშობლიური ენა. ამგვარი ენა ვითარდება ძირითადად შერეული წარმოშობის საზოგადობებში, თანდათან მშობლიური ხდება მისთვის და ზოგიერთი დამოუკიდებელ ენადაც ყალიბდება. კრეოლური ენების უმეტესობა აფრიკის, აზიისა და ლათინური ამერიკის კოლონიზაციის შედეგად წარმოიშვა XV-XX საუკუნეებში. თანამედროვე კრეოლური ენების უმეტესობა მეტ-ნაკლებად ინარჩუნებს ამოსავალ ენასთან კავშირს. ბევრი კრეოლური ენა გადაშენების პირასაა (მაგ. აზიის პორტუგალიურ-კრეოლური ენები), ზოგიერთი მათგანი უკვე გამქრალია, ზოგი კი ამოსავალ ენასთან დაახლოების ტენდენციას ავლენს, რასაც დეკრეოლიზაციის პროცესი ეწოდება.

სახელწოდების ისტორია

ტერმინი კრეოლური მომდინარეობს ფრანგული სიტყვისგან créole, ესპანური criollo, პორტაუგალიური crioulo-საგან. ყველა ეს სიტყვა კი დასაბამს პოულობს ლათინურ სიტყვაში creare "წარმოქმნა, შექმნა". ტერმინი წარმოიშვა XVI საუკუნეში ევროპელების მიერ აზიაში, ამერიკასა და აფრიკაში კოლონიების შექმნის შედეგად.

თავდაპირველად "კრეოლს" უწოდებდნენ კოლონიაში დაბადებულ ადამიანებს, განსხვავებით უფრო მაღალი კლასის - ევროპაში დაბადებული იმიგრანტებისგან. "კრეოლური ენა" კი კრეოლთა სალაპარაკო ენას ერქვა.

კრეოლური ენის განვითარება

პიჯინისგან განსხვავებით კრეოლური ენა არის ცალკე ენა, რომელსაც გააჩნია თავისი გრამატიკა და ლექსიკა] და რომელიც მოცემული საზოგადოების მშობლიურ ენად იქცა. მიუხედავად იმისა, რომ კრეოლური ენის ლექსიკა თითქმის მთლიანად ნასესხები სიტყვეისგან არის შექმნილი, ამოსავალი ენის წარმომადგენლისთვის მაინც რთულია მისი გაგება. ნასესხები სიტყვეი განიცდიან გარკვეულ მოდიფიკაციებს (ფონეტიკურს, სემანტიკურს და ა.შ), რაც კრეოლურ ენას თავისთავადობას სძენს. მიუხედავად გავრცელებული აზრისა იმის შესახებ, რომ კრეოლური ენები კარგად განვითარებული პიჯინებია, არსებობს გარკვეული სოციო-ეთნიკური და ლინგვისტური განსხვავებები პიჯინიზაციისა და კრეოლიზაციის პროცესებს შორის. თუმცა ის ფაქტი რომ მათ შორის არსებობს ბევრი საერთო ნიშანი და მსგავსება, მიუთითებს იმაზე, რომ განსხვავება პიჯინსა და კრეოლურ ენას შორის არ არის მყარი და მათი გამომწვევი მოვლენები ჯერ კიდევ შესწავლის პროცესშია.

სოციალური პირობები

კრეოლიზაცია ხდება მრავალენობრივ საზოგადოებაში (ანუ იქ,სადაც არანაკლებ ორი ენა თანაარსებობს).
არსებობს უმცირესობაში მყოფი ეკონომიკურად დომინანტი სოციალური ჯგუფი, რაც ძირითადად ხდება მონობის პირობებში.
სუპერსტრატის ენა ძნელად მისაწვდომია სუბსტრატის ენათა წარმომადგენლებისთვის.
სუბსტრატის ენაზე მოსაუბრეთა შორის კომუნიკაცია სუსტდება ამ ენაზე მოსაუბრე თაობათა შემცირების გამო.

რესურსები ინტერნეტში

@@ ხაზი 29: / ხაზი 29: @@
 [[კატეგორია:ენათმეცნიერება]]
-[[af:Kreooltaal]]
-[[als:Kreolsprachen]]
-[[ar:كريولية]]
-[[bg:Креолски език]]
-[[br:Yezhoù kreolek]]
-[[ca:Llengua criolla]]
-[[cs:Kreolština]]
-[[da:Kreolsprog]]
-[[de:Kreolsprachen]]
-[[dsb:Kreolska rěc]]
-[[en:Creole language]]
-[[eo:Kreola lingvo]]
-[[es:Lengua criolla]]
-[[eu:Kreolera]]
-[[fa:کریول]]
-[[fi:Kreolikieli]]
-[[fr:Créole]]
-[[fy:Kreoalsk]]
-[[ga:Fásteanga]]
-[[gl:Linguas crioulas]]
-[[he:שפה קריאולית]]
-[[hi:क्रियोल भाषा]]
-[[hr:Kreolski jezici]]
-[[hsb:Kreolska rěč]]
-[[ht:Lang kreyòl]]
-[[hu:Kreol nyelv]]
-[[ia:Lingua creol]]
-[[id:Bahasa kreol]]
-[[io:Kreola linguo]]
-[[it:Lingua creola]]
-[[ja:クレオール言語]]
-[[ko:크리올 (언어학)]]
-[[la:Lingua creola]]
-[[lt:Kreolų kalbos]]
-[[lv:Kreolu valodas]]
-[[ms:Bahasa campuran]]
-[[nds:Kreoolspraak]]
-[[nds-nl:Kreoolsproake]]
-[[nl:Creoolse talen]]
-[[nn:Kreolspråk]]
-[[no:Kreolspråk]]
-[[oc:Creòl (lenga)]]
-[[pl:Języki kreolskie]]
-[[pt:Línguas crioulas]]
-[[ro:Limbă creolă]]
-[[ru:Креольские языки]]
-[[sh:Kreolski jezici]]
-[[simple:Creole language]]
-[[sl:Kreolščina]]
-[[sr:Креолски језици]]
-[[sv:Kreolspråk]]
-[[sw:Krioli]]
-[[ta:கிரியோல் மொழி]]
-[[tr:Kreyol]]
-[[uk:Креольська мова]]
-[[ur:کریول زبانیں]]
-[[vec:Creolo]]
-[[vi:Ngôn ngữ Creole]]
-[[zh:克里奧爾語]]
-[[zh-min-nan:Creole gí-giân]]
-[[zh-yue:歸融話]]