ატომური ნომერი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია]

[შემოწმებული ვერსია]

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

შიდახაზური

13:25, 11 მარტი 2013-ის ვერსია

ატომური ნომერი (Z) — ქიმიასა და ფიზიკაში გამოყენებული ცნებაა, რომელიც გამოხატავს ატომის ბირთვში პროტონების რაოდენობას. სქემატურად ატომი შეიძლება მიახლოებით წარმოვიდგინოთ, როგორც პროტონებისა (p⁺) და ნეიტრონების (n) მჭიდრო გროვა (ბირთვი), რომლის ირგვლივაც მოძრაობს ელექტრონები (e^-). ატომის ელექტრული მუხტი ნულია, რამეთუ მასში ელექტრონთა რაოდენობაც უდრის მისსავე ატომური ნომერს (Z) (+e მუხტის მქონე Z პროტონი და -e მუხტის მქონე Z ელექტრონი აბათილებენ ერთმანეთის მუხტს და ჯამში გავძლევენ 0 კულონს).

თავდაპირველად, ეს ნომერი განსაზღვრავდა ქიმიური ელემენტის ადგილს მენდელეევის ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილში. როდესაც დიმიტრი მენდელეევმა იმ დროისათვის ცნობილი ქიმიური ელემენტები დააჯგუფა მათი თვისებების მიხედვით, შენიშნა რომ ატომური მასის ზრდის მიხედვით დალაგებას არალოგიკურ შედეგებამდე მივყავდით: მაგალითად, იოდსა და ტელურს მათი ატომური მასიდან გამომდინარე შებრუნებით უნდა დაეკავებინათ ადგილები. შეუსაბამოებებმა, ქიმიური თვისებების მიხედვით განდასებაში რომელიც განსაზღვრავდა ატომურ ნომერს და დაახლოებით შეესაბამებოდა ატომურ მასას, აჩვენეს რომ ატომური მასა გამოსახავს არამხოლოდ მასას არამედ სხვა თვისებებსაც.

კავშირი მასასა და მუხტთან

ფაილი:Henry Moseley.jpg

ჰენრი მოზლი ატომური ნომერის კონცეფციის ავტორი

ატომური მასის მიხედვით და ატომური ნომრის მიხედვით განდასებებს შორის გადახრები ახსნილ იქნა ჰენრი მოზლის შრომებში 1931 წელს, რომლებმაც აჩვენეს მკაცრი დამოკიდებულება ელემენტების რენტგენის სხივების დიფრაქციასა და მენდელეევის ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილში მათ მდებარეობას შორის. შემდგომში ნაჩვენები იქნა, რომ ატომური ნომერი შეესაბამება ბირთვის მუხტს ანუ ბირთვში პროტონების რაოდენობას. ამგვარად, ელემენტის თვისებებს განსაზღვრავს ბირთვის მუხტი და არა მასა.

ატომური ნომერი გარკვეულ კავშირშია ატომურ მასასთან, მაგრამ მათ შორის მაინც არის სხვაობა. ეს კავშირი გამოწვეულია იმით რომ, ერთი მხრივ, ატომური მასა დამოკიდებულია ბირთვში ნეიტრონებისა და პროტონების რაოდენობაზე, ხოლო, მეორე მხრივ კი, ატომური ნომერი განისაზღვრება ბირთვში პროტონების რაოდენობით.

ატომური მასა ხშირად მოიხსენება ელემენტის სახელის მერე, მაგ.: ხშირია საუბარი ნახშირბად–14–ზე (რომელიც გამოიყენება არქეოლოგიაში ორგანული წარმოშობის ნივთების დასათარიღებლად), ამით ხაზი ესმება მის განსხვავებას ნახშირბად–12–ისაგან (ნახშირბადის ბუნებაში ყველაზე უფრო გავრცელებული იზოტოპი).

@@ ხაზი 15: / ხაზი 15: @@
 [[კატეგორია:ატომური ფიზიკა]]
 [[კატეგორია:ფიზიკა]]
-[[af:Atoomgetal]]
-[[als:Ordnungszahl]]
-[[an:Numero atomico]]
-[[ar:عدد ذري]]
-[[ast:Númberu atómicu]]
-[[bar:Ordnungszoi]]
-[[bg:Атомен номер]]
-[[bn:পারমাণবিক সংখ্যা]]
-[[br:Niver atomek]]
-[[bs:Atomski broj]]
-[[ca:Nombre atòmic]]
-[[ckb:گەردیلە ژمارە]]
-[[cs:Atomové číslo]]
-[[cy:Rhif atomig]]
-[[da:Atomnummer]]
-[[de:Ordnungszahl]]
-[[el:Ατομικός αριθμός]]
-[[en:Atomic number]]
-[[eo:Atomnumero]]
-[[es:Número atómico]]
-[[et:Aatomnumber]]
-[[eu:Zenbaki atomiko]]
-[[fa:عدد اتمی]]
-[[fi:Järjestysluku (kemia)]]
-[[fiu-vro:Aadomarv]]
-[[fr:Numéro atomique]]
-[[frr:Atoomnumer]]
-[[fur:Numar atomic]]
-[[fy:Atoomnûmer]]
-[[ga:Uimhir adamhach]]
-[[gl:Número atómico]]
-[[gu:પરમાણુ ક્રમાંક]]
-[[he:מספר אטומי]]
-[[hi:परमाणु क्रमांक]]
-[[hif:Atomic number]]
-[[hr:Atomski broj]]
-[[ht:Nonm atomik]]
-[[hu:Rendszám (kémia)]]
-[[ia:Numero atomic]]
-[[id:Nomor atom]]
-[[ilo:Atomiko a numero]]
-[[io:Atomala nombro]]
-[[is:Sætistala]]
-[[it:Numero atomico]]
-[[ja:原子番号]]
-[[jv:Nomer atom]]
-[[kk:Атомдық нөмір]]
-[[kn:ಪರಮಾಣು ಸಂಖ್ಯೆ]]
-[[ko:원자 번호]]
-[[ku:Hejmara atomî]]
-[[la:Numerus atomicus]]
-[[lb:Uerdnungszuel]]
-[[li:Atoomnómmer]]
-[[lmo:Nümer atomich]]
-[[lt:Atomo numeris]]
-[[lv:Atomskaitlis]]
-[[mk:Атомски број]]
-[[ml:അണുസംഖ്യ]]
-[[mn:Атомын дугаар]]
-[[mr:अणुक्रमांक]]
-[[ms:Nombor atom]]
-[[my:အက်တမ် အမှတ်စဉ်]]
-[[nds:Atomtall]]
-[[ne:परमाणु क्रमांक]]
-[[nl:Atoomnummer]]
-[[nn:Atomnummer]]
-[[no:Atomnummer]]
-[[oc:Numèro atomic]]
-[[pa:ਪਰਮਾਣੂ ਸੰਖਿਆ]]
-[[pl:Liczba atomowa]]
-[[pnb:ایٹمی نمبر]]
-[[pt:Número atómico]]
-[[qu:Iñuku ñiqi]]
-[[ro:Număr atomic]]
-[[ru:Зарядовое число]]
-[[rue:Протонове чісло]]
-[[scn:Nùmmuru atòmicu]]
-[[sh:Atomski broj]]
-[[si:පරමාණුක ක්‍රමාංකය]]
-[[simple:Atomic number]]
-[[sk:Protónové číslo]]
-[[sl:Vrstno število]]
-[[sq:Numri atomik]]
-[[sr:Атомски број]]
-[[stq:Atomtaal]]
-[[su:Nomer atom]]
-[[sv:Atomnummer]]
-[[sw:Namba atomia]]
-[[ta:அணு எண்]]
-[[te:పరమాణు సంఖ్య]]
-[[th:เลขอะตอม]]
-[[tl:Bilang na atomiko]]
-[[tr:Atom numarası]]
-[[uk:Атомний номер]]
-[[ur:جوہری عدد]]
-[[uz:Atom raqami]]
-[[vec:Nùmaro atòmego]]
-[[vi:Số nguyên tử]]
-[[yi:אטאם נומער]]
-[[yo:Nọ́mbà átọ̀mù]]
-[[zh:原子序数]]
-[[zh-min-nan:Goân-chú-hoan]]
-[[zh-yue:原子序數]]