ბერძნული დამწერლობა

ბერძნული დამწერლობა
ტიპი:	ანბანი
ენები:	ბერძნული ენა
დროის პერიოდი:	ძვ. წ. 800 - დღემდე
წინამორბედი დამწერლობები:	ქანაანური დამწერლობა  ფინიკიური დამწერლობა   ბერძნული დამწერლობა
წარმოებული დამწერლობები:	გოტიკური, გლაგოლიცა, კირილიცა, ძველი იტალიკური დამწერლობა, ლათინური დამწერლობა, კოპტური დამწერლობა, სომხური დამწერლობა (სადავოა)
ISO 15924 კოდი:	Grek

ბერძნული დამწერლობა არის ბერძნული ენის ანბანი. პირველი წარწერები გვხვდება ქრისტეს შობამდე მე-9 საუკუნეში. იგი წარმოიშვა ძველი ფინიკიური დამწერლობისაგან. ფინიკიურიდან ბერძნულში გადმოსვლისას ყველა ასომ სახე შეიცვალა, ბერძნებმა ანბანში პირველებმა შემოიტანეს ხმოვნები. ბერძნულ ანბანში 24 ასოა, მათგან შვიდი ხმოვანია. ისევე როგორც ლათინურსა და კირილიცაში, ბერძნულშიც არის დიდი და პატარა ასოები.

ასოთა სახელწოდებები

ასოთა სახელწოდებები, ისევე როგორც მოხაზულობები, ბერძნებმა ფინიკიურისგან გადმოიღეს. მაგალითად ფინიკიურში პირველი ორი ასოს სახელწოდებაა „ალეფ“ და „ბეთ“, ბერძნულშიც იგივე ასოებს ჰქვიათ „ალფა“ და „ბეტა“.

ზოგიერთი ხმოვნის სახელი დამკვიდრდა ბიზანტიურ ხანაში. მაგალითად „ომიკრონ“ (ο) და „ომეგა“ (ω). ამ ასოთა სახელი მომდინარეობს სითყვებიდან მიკრონ (პატარა) და მეგა (დიდი), ხოლო თუ ამ ასოებს მივუწერთ „ო“-ს მივიღებთ: ო-პატარა (ო-მიკრონ) და ო-დიდი (ო-მეგა). ასევე „იფსილონ“ და „ეფსილონ“, ნიშნავს ი-მოკლე და ი-გრძელი.

ასოთა კომბინაციები

არსებობს ასევე ასოთა ზოგიერთი კომბინაცია, რომლებიც ერთი ნიშნით გამოისახება. ბერძნულში ეს ნიშნებიც ბიზანტიურ ხანაში დამკვიდრდა. მათი ნაწილი კი დღესაც გამოიყენება:

• სტიგმა (Ϛ ϛ), სიგმა და ტაუ ერთად.
• ამოტრიალებული ომიკრონი (Ȣ ȣ, ან Ʊ ʊ). იშვიათად გამოიყენება „ου“ კომბინაციის ნაცვლად.
• კავშირი καὶ „და“ იწერება ხოლმე როგორც ϗ (კაი) (ლათინური „&“-ის მსგავსად).

ანბანი

ასო	ფინიკიური შესატყვისი	ქართული სახელწოდება	ბერძნული სახელწოდება			ლათინური ტრანსკრიფცია		ფონეტიკური მნიშვნ.		რიცხვითი მნიშვნ.
			ძვ.	საშუალო	ახ.	ძვ.	ახ.	ძვ.	ახ.
Α α		ალფა	ἄλφα		άλφα	a		[a] [aː]	[a]	1
Β β		ბეტა	βῆτα		βήτα	b	v	[b]	[v]	2
Γ γ		გამა	γάμμα		γάμμα γάμα	g	gh, g, j	[g]	[ɣ], [ʝ]	3
Δ δ		დელტა	δέλτα		δέλτα	d	d, dh	[d]	[ð]	4
Ε ε		ეფსილონი	εἶ	ἒ ψιλόν	έψιλον	e		[e]		5
Ζ ζ		ძეტა	ζήτα		ζήτα	z		[zd] (ან [dz]) მერე [zː]	[z]	7
Η η		ეტა	ἦτα		ήτα	e, ē	i	[ɛː]	[i]	8
Θ θ		თეტა	θῆτα		θήτα	th		[tʰ]	[θ]	9
Ι ι		იოტა	ἰῶτα		ιώτα γιώτα	i		[i] [iː]	[i], [ʝ]	10
Κ κ		კაპა	κάππα		κάππα κάπα	k		[k]	[k], [c]	20
Λ λ		ლამბდა	λάβδα	λάμβδα	λάμδα λάμβδα	l		[l]		30
Μ μ		მიუ	μῦ		μι μυ	m		[m]		40
Ν ν		ნიუ	νῦ		νι νυ	n		[n]		50
Ξ ξ		ქსი	ξεῖ	ξῖ	ξι	x	x, ks	[ks]		60
Ο ο		ომიკრონი	οὖ	ὂ μικρόν	όμικρον	o		[o]		70
Π π		პი	πεῖ	πῖ	πι	p		[p]		80
Ρ ρ		რო	ῥῶ		ρω	r ( ῥ: rh)	r	[r], [r̥]	[r]	100
Σ σ ς		სიგმა	σῖγμα		σίγμα	s		[s]		200
Τ τ		ტაუ	ταῦ		ταυ	t		[t]		300
Υ υ		იფსილონი	ὗ	ὓ ψιλόν	ύψιλον	u, y	y, v, f	[y] [yː] (ძველად [ʉ] [ʉː])	[i]	400
Φ φ	(სადაოა)	ფი	φεῖ	φῖ	φι	ph	f	[pʰ]	[f]	500
Χ χ		ხი	χεῖ	χῖ	χι	ch	ch, kh	[kʰ]	[x], [ç]	600
Ψ ψ		ფსი	ψεῖ	ψῖ	ψι	ps		[ps]		700
Ω ω		ომეგა	ὦ	ὦ μέγα	ωμέγα	o, ō	o	[ɔː]	[o]	800
ასო	შესაბამისი ფინიკიური ანბანი	ქართული სახელწოდება	ძვ.	საშუალო	ახ.	ძვ.	ახ.	ძვ.	ახ.	რიცხვითი მნიშვნ.
			ბერძნული სახელწოდება			ლათინური ტრანსკრიფცია		ფონეტიკური მნიშვნ.

არქაული ასოები

ასო	ალტერნატიული	ფინიკიური შესატყვისი	სახელწოდება	ბერძნული სახელწოდება		ლათინური ტრანსკრიფცია	ფონეტიკური მნიშვნ.	რიცხვითი მნიშვნ.
				არქაური	გვიანდელი
			დიგამა	ϝαῦ	δίγαμμα	w	[w]	6
			ჰეტა	ἧτα	–	h	[h]
		,	სანი	ϻάν	σάν	s	[s]	–
			ქოპა	ϙόππα	κόππα	q	[q]	90
		( ?)	სამპი	δίσιγμα	σαμπῖ	ss	სადაოა ([sː], [ks], [ts]?)	900

სხვა

ასო	სახელწოდება			ლათინური ტრანსკრიფცია	ფონეტიკური მნიშვნ.	რიცხვითი მნიშვნ.
	ქართული	ბაქტრიული	ბერძნული
	შო	(უცნობია)	σχω / σω	sh	[ʃ] (?)

• ასო Ϸ ϸ (შო) ბაქტრიული ენის წერაში გამოიყენებოდა.

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ბერძნული დამწერლობა