არქეოპტერიქსი

ჰუმბოლდტის მუზეუმის ნიმუში.

არქეოპტერიქსი (ბერძნ. archaios (არქეო...) - ძველი და pteryx - ფრთა) (Archaepteryx lithographica), უძველესი პრიმიტიული ნამარხი ფრინველი. ქალასა და ტვინის აგებულება არქეოპტერიქსს აახლოებს ქვეწარმავლებთან, რომელთაც იგი სხვა თავისებურებითაც (კბილოვანი ყბები, ბრჭყალიანი სამი თითი ფრთებადქცეულ წინა კიდურებზე, გრძელი კუდი, არაპნევმატური ძვლები და სხვა) ემსგავსება, მაგრამ სხეულის საერთო აგებულებით, შებუმბვლითა და ზოგი სხვა ნიშნით იგი უფრო ფრინველებს ეკუთვნის. არქეოპტერიქსს გარდამავალი ადგილი უჭირავს ქვეწარმავლებსა და ფრინველებს შორის. მისმა აღმოჩენამ დაამტკიცა ფრინველების ქვეწარმავლებისაგან წარმოშობა.

არქეოპტერიქსი პირველად იპოვეს 1860 ბავარიაში, ზოლინჰოფენის ზედა იურულ ლითოგრაფიულ ფიქლებში. სულ აღმოჩენილია სამი ჩონჩხი და ბუმბულის ანაბეჭდი.

წარმოშობა

არქეოპტერიქსი (რეკონსტრუქცია).

რა თქმა უნდა, ქვეწარმავლებისგან ფრინველის წარმოშობა ერთბაშად არ მომხდარა; ეს პროცესი დიდხანს გრძელდებოდა. ფიქრობენ, რომ დიდი ხნის წინ ამომწყდარი, მცირე ზომის ქვეწარმალები ხეზე ცხოვრობდნენ და ტოტიდან ტოტზე გადახტომის უნარიც ჰქონდათ. ამის გამო უკანა ფეხებზე უფრო გრძელი თითები განუვითარდათ, რომლებიც უფრო მოხერხებულად ეჭიდებოდნენ ტოტს. ერთ-ერთი თითი საწინააღმდეგო მიმართულებით იყო განვითარებული. წინა კიდურებზე მყოფი ქერცლები არქეოპტერიქსს ტოტიდან ტოტზე ხტომისას ეხმარებოდა. ამ ქერცლებიდან შემდეგ ბუმბული წრმოიშვა და წინა კიდურები თანდათან ფრთებად გადაიქცა. ამის გამო ფრთების თითები ნაკლებად განვითარდა. ამგვარად გაჩნდა უძველესი ფრინველი - არქეოპტერიქსი, რომელსაც ჯერ კიდევ შერჩენილი ჰქონდა ქვეწარმავლების ნიშნები.

პირველი მტკიცებულება, რომ ფრინველი არსებობდა გვიან, ჯერ იყო ერთი საშუალო ფრენის ბუმბული აღმოაჩინეს 1860 წელს. 1861 წელს ჩონჩხი და არსება იქნა აღმოჩენილი. ამ არქეოპტერიქსის ნიმუში ცნობილია, როგორც "ლონდონის ნიმუში" იმიტომ რომ ახლა არის ბრიტანეთის მუზეუმში, ლონდონში.

მას ხანგრძლივი რეპტილიური კუდი და იქნებოდა კლასიფიცირებული რეპტილია იყო რომ არა ჯარიმა მარცვლეულის კირქვის რომელშიც შემონახულია დახვეწილი შთაბეჭდილებები. საოცარი აღმოჩენა პირველ მიერ აღწერილი ჰერმან ფონ მეიერი, 1861 წელს ეწოდა Archaeopteryx (არქეოპტერიქსი) ნიშნავს "ძველი ფრთის" ერთად სახეობას სახელწოდება ლითოგრაფიკა რომელიც ეხება ლითოგრაფიის კირქვის რომელიც შემონახული ფრინველის ამ ჯარიმის დეტალურად.

პირველი არქეოპტერიქსის ნიმუში ფაქტობრივად აღმოაჩინეს 1855, მაგრამ შეცდომით ეგონათ რომ იყო რეპტილია, ვიდრე ეს იყო სწორად განსაზღვრა ჯონ ოსტრომმა 1970 წელს. ყველაზე ცნობილი ყველა, "ბერლინის ნიმუში" აღმოჩენილი იქნა 1877 წელს. არქეოპტერიქსს ფაქტობრივად შეუძლია ფრენა ხანგრძლივი დროის პერიოდის განმავლობაში. ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ არქეოპტერიქსს შეძლო ასვლა მაღალ ადგილებზე.

ლიტერატურა

• ქსე, ტ. 1, გვ. 599, თბ., 1975.