კაკალი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
r2.6.3) (ბოტის დამატება: kbd:Дэшхуей
ბოტის დამატება: hi, sk, eu, qu, be, bs, ast, lbe, ta, th, la, ml, bn, nn, sq, fa, el, gu, io, mzn, sh, hr, nv
ხაზი 34: ხაზი 34:


[[an:Juglans regia]]
[[an:Juglans regia]]
[[ast:Nuez]]
[[az:Yunan qozu]]
[[az:Yunan qozu]]
[[be:Арэх]]
[[be-x-old:Валоскі арэх]]
[[be-x-old:Валоскі арэх]]
[[bg:Обикновен орех]]
[[bg:Обикновен орех]]
[[bn:আখরোট]]
[[bs:Orah]]
[[ca:Noguer comú]]
[[ca:Noguer comú]]
[[ceb:Nogal]]
[[ceb:Nogal]]
ხაზი 43: ხაზი 47:
[[de:Echte Walnuss]]
[[de:Echte Walnuss]]
[[dsb:Pšawa wórješyna]]
[[dsb:Pšawa wórješyna]]
[[el:Καρυδιά (φυτό)]]
[[en:Juglans regia]]
[[en:Juglans regia]]
[[eo:Reĝa juglando]]
[[eo:Reĝa juglando]]
[[es:Juglans regia]]
[[es:Juglans regia]]
[[et:Kreeka pähklipuu]]
[[et:Kreeka pähklipuu]]
[[eu:Intxaur]]
[[fa:گردو]]
[[fi:Saksanpähkinä]]
[[fi:Saksanpähkinä]]
[[fr:Noyer commun]]
[[fr:Noyer commun]]
[[fur:Noiâr]]
[[fur:Noiâr]]
[[gl:Nogueira común]]
[[gl:Nogueira común]]
[[gu:અખરોટ]]
[[gv:Galchro]]
[[gv:Galchro]]
[[he:אגוז מלך]]
[[he:אגוז מלך]]
[[hi:अखरोट]]
[[hr:Orasi]]
[[hsb:Prawa włóska worješina]]
[[hsb:Prawa włóska worješina]]
[[hu:Közönséges dió]]
[[hu:Közönséges dió]]
[[io:Nuco]]
[[it:Juglans regia]]
[[it:Juglans regia]]
[[ja:シナノグルミ]]
[[ja:シナノグルミ]]
[[kbd:Дэшхуей]]
[[kbd:Дэшхуей]]
[[ko:호두나무]]
[[ko:호두나무]]
[[la:Iuglans]]
[[lb:Nëssert]]
[[lb:Nëssert]]
[[lbe:Гьивхь]]
[[li:Boumnoot]]
[[li:Boumnoot]]
[[lmo:Juglans regia]]
[[lmo:Juglans regia]]
[[lt:Graikinis riešutmedis]]
[[lt:Graikinis riešutmedis]]
[[lv:Grieķijas valrieksts]]
[[lv:Grieķijas valrieksts]]
[[ml:അക്രോട്ട്]]
[[mzn:آغوز]]
[[nl:Walnoot (boom)]]
[[nl:Walnoot (boom)]]
[[nn:Valnøtt]]
[[no:Valnøtt]]
[[no:Valnøtt]]
[[nv:Haʼałtsédii]]
[[oc:Juglans regia]]
[[oc:Juglans regia]]
[[pl:Orzech włoski]]
[[pl:Orzech włoski]]
[[pms:Juglans regia]]
[[pms:Juglans regia]]
[[pt:Nogueira-comum]]
[[pt:Nogueira-comum]]
[[qu:Tuqti]]
[[ro:Nuc]]
[[ro:Nuc]]
[[ru:Орех грецкий]]
[[ru:Орех грецкий]]
[[sc:Nughe]]
[[sc:Nughe]]
[[scn:Juglans regia]]
[[scn:Juglans regia]]
[[sh:Orah]]
[[sk:Orech (rod)]]
[[sl:Navadni oreh]]
[[sl:Navadni oreh]]
[[sq:Arra]]
[[sv:Valnöt]]
[[sv:Valnöt]]
[[ta:அக்ரூட் கொட்டை]]
[[th:วอลนัต]]
[[tl:Nogales]]
[[tl:Nogales]]
[[tr:Adi ceviz]]
[[tr:Adi ceviz]]

09:17, 11 მაისი 2011-ის ვერსია

ეს სტატია მცენარის ეხება. ნაყოფის შესახებ იხილეთ კაკალი (ნაყოფი).
კაკალი

მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  მცენარეები
კლასი:  ორლებნიანნი
ოჯახი:  კაკლისებრნი
გვარი:  კაკალი
ლათინური სახელი
Juglans regia
დაცვის სტატუსი
საჭიროებს ზრუნვას
ყველაზე ნაკლები საფრთხის ქვეშ
IUCN 3.1 Least Concern : 63495

კაკალი, ნიგვზის ხე (ლათ. Juglans regia), ფოთოლმცვივანი ხე კაკლისებრთა ოჯახისა. მისი სიმაღლე 20—30 მ აღწევს, დიამეტრი 1,5 მ. ეულად მდგომს ვარჯი ფართოდ აქვს გადაშლილი, კორომში კი ვიწროდ არის აზიდული. აქვს ლეგა, დაშაშრული ქერქი, ერთსქესიანი და ერთსახლიანი ყვავილები, კენტფრთართული, პრიალა ფოთოლი, რომელიც ეთეროვან ზეთს შეიცავს. ნაყოფი კურკიანაა (ე. წ. „კაკალი“). ბუნებრივად გავრცელებულია მცირე აზიაში, ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, ირანში, ჩინეთში, კავკასიასა და შუა აზიაში. ამიერკავკასიაში ველურად იზრდება თითქმის ყველგან, ქმნის მცირე კორომებს, მეტწილად კი ერთეული ხეებია. მდინარისპირა ვაკეთა ტყეებში შერეულია მუხასთან, თელასა და რცხილასთან.

საქართველოში ველური კაკლის ყველაზე დიდი კორომია მდინარე ალაზნის ნაპირებზე — პანკისის ხეობაში (10 ჰა) და ჯუმას ყურეში (ალაზნის ველის ჭალაში, 40 ჰა). კაკალი სინათლისა და სითბოს მოყვარულია. მაღალ მთებში (1500 მ-ზე ზევით) სიცივე აზიანებს, უძლებს 20-22°C-მდე ყინვას. საკმაოდ გვალვაგამძლეა. ვერ ეგუება ჭარბტენიან და ეწერ ნიადაგს. კარგად ზარობს ნოყიერ ნიადაგზე, თიხნარ-კირნარზე. ყვავილობს ფოთლის გაშლასთან ერთად, ნაყოფი მწიფდება აგვისტო-სექტემბერში. ნაყოფმსხმოიარეა 12 წლიდან 200 წლამდე. მოსავლიანი ხე — 100-200 კგ ნაყოფს იძლევა. მძლავრი ფესვთა სისტემა აქვს. მისი მერქანი (მეტადრე ნუჟრები) ძვირფასი საავეჯე მასალაა. კაკლის გული შეიცავს ცხიმებს (45-77%), ცილებს (8-21%), B1 ვიტამინსა და A პროვიტამინს. მკვახე ნაყოფი მდიდარია C ვიტამინით, მისგან მურაბას ამზადებენ მწიფე კაკლის გულისაგან — ნიგვზისაგან — ხდიან ზეთს და ხმარობენ საკონდიტრო წარმოებაში. წენგოსაგან ამზადებენ ყავისფერ საღებავს. ფოთლები და წენგო იხმარება მედიცინაში. კაკალი კარგი საჩრდილობელი ხეა.

ლიტერატურა

  • მირზაშვილი ვ., ქსე, ტ. 5, გვ. 324, თბ., 1980