მონღოლთა იმპერია: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
Luckas-bot (განხილვა | წვლილი) მ ბოტის დამატება: la:Imperium Mongolicum |
მ ბოტის დამატება: da:Mongolske kejserdømme |
||
ხაზი 35: | ხაზი 35: | ||
[[cs:Mongolská říše]] |
[[cs:Mongolská říše]] |
||
[[cy:Ymerodraeth y Mongol]] |
[[cy:Ymerodraeth y Mongol]] |
||
[[da:Mongolske kejserdømme]] |
|||
[[de:Mongolisches Reich]] |
[[de:Mongolisches Reich]] |
||
[[diq:İmparatoriya Moğoli]] |
[[diq:İmparatoriya Moğoli]] |
20:56, 4 აგვისტო 2010-ის ვერსია
მონღოლთა იმპერია (ძველმონღ. Yeke Mongγol ulus — მონღოლთა უდიდესი სახელმწიფო, მონღ. Их Монгол улс, Монголын эзэнт гүрэн ) – სახელმწიფომ არსებობა დაიწყო 1206 წელს და მას ჩინგიზ-ყაენი მეთაურობდა. იმპერიაში შედიოდა ცენტრალური აზია, სამხეთ ციმბირი, კავკასია, აღმოსავლური ევროპა, ახლო აღმოსავლეთი, ჩინეთი და ტიბეტი. XIII საუკუნის განმავლობაში დაიწყო იმპერიის დაშლა, თავდაპირველად დაიყო ულუსებად და შემდეგში კი სულ შეწყვიტა არსებობა. ამ ტერიტორიაზე არსებობა დაიწყეს ოქროს ურდომ, იუანის იმპერიამ, ყაგატაის სახანომ და ილის სახანომ.
ისტორია
XII საუკუნის მიწურულისათვის თემუჩინმა, რომელიც თავდაპირველად ყაჩაღთა მეთაური იყო, მოახერხა მონღოლეთის გაერთიანება მანჩურიიდან ალტაის მთებამდე. 1206 წელს მან მიიღო ჩინგის ხანის ტიტული. ცნობილი იყო თავისი სისასტიკითა და მრისხანებით.დაიპყრო დიდი ნაწილი აზიისა და შექმნა მონღოლეთის იმპერია, ყველაზე დიდი მომიჯნავე იმპერია მსოფლიო ისტორიაში.ყაენის მემკივიდრეებმა მისი იმპერია გადაჭიმეს ღევანდელ დასავლეთით პოლონეთამდე, აღმოსავლეთით კორეამდე, ჩრდილოეთით სიბირამდე და სამხრეთით ვიეტნამამდე. იმპერიის ფართობი იყო 33,000,000 კმ2[1] (მსოფლიო მიწის 22%-ი), მოსახლეობა 100 მილიონი კაცი. ჩინგის ხანის სიკვდილის შემდგომ იმპერია დაიყო ოთხ სახანოდ. ერთ-ერთი მათგანი-დიდი სახანო მოიცავდა დღევანდელ მონღოლეთსა და ჩინეთს.მას მართავდა ჩინგის ხანის შვილიშვილი ყუბულაი ხანი(იანის დინასტია).დიდი სახანოს დედაქალაქი იყო დღევანდელი პეკინი,მაგრამ ორი საუკუნის შემდგომ, 1368 წელს მონღოლები განდევნეს ჩინეთიდან. ჩინეთის არმიამ დაანგრია და გააცამტვერა უამრავი მონღოლური ქალაქი,მათ შორის მონღოლეთის დედაქალაქი ყარაყორუმი. წაიშალა ნაკვალევი იმ კულტურული პროგრესისა რომელსაც მიაღწია მონღოლეთმა იპერიის დროს.1380 წელს კულიკოვოს ბრძოლით დაიწყო რუსეთის განთავისუფლება მონღოლ-თათართა უღლისაგან. მე-14 საუკუნის მეორე ნახევარში მონღოლეთის ბატონობა დაემხო ირანსა და ამიერკავკასიაში, შუა აზიაში.